Της Ιωάννας Μηνδρινού,
Η Σομαλία βιώνει μια από τις χειρότερες πολιτικές κρίσεις των τελευταίων χρόνων. Η αντιπαράθεση μεταξύ του Προέδρου Mohamed Abdullahi Mohamed και του Πρωθυπουργού Mohamed Hussein Roble έχει δημιουργήσει μήνες εντάσεων, σε μια χώρα που υποφέρει από στρατιωτικές επιθέσεις και φυλετικές αντιπαλότητες.
Πιο συγκεκριμένα, ο Σομαλός Πρόεδρος Mohamed ανακοίνωσε, μέσω ανάρτησης στον επίσημο προεδρικό λογαριασμό στο Facebook, την αναστολή της εξουσίας του Πρωθυπουργού να προσλαμβάνει και να απολύει αξιωματούχους μέχρι το πέρας των εκλογών, κλιμακώνοντας την αποσταθεροποίηση στο Κέρας της Αφρικής. Η κίνηση αυτή του Προέδρου, γνωστού και ως Farmajo, ήρθε παρά τις προσπάθειες των Σομαλών πολιτικών να κατευνάσουν τα πνεύματα με τον Πρωθυπουργό Roble. Δικαιολόγησε την απόφασή του κατηγορώντας τον Roble για μη συνεργασία με τον ίδιο και για λήψη βιαστικών και απερίσκεπτων αποφάσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη χώρα σε κρίση ασφαλείας και πολιτική κρίση, με το γραφείο του Προέδρου να υπογραμμίζει πως η αναστολή των εκτελεστικών εξουσιών του Πρωθυπουργού οφείλεται και στην παραβίαση του προσωρινού Συντάγματος. Ο Πρωθυπουργός Roble, με τη σειρά του, δήλωσε πως δεν θα συμμορφωθεί με την έκνομη απόφαση του Προέδρου και του επέρριψε κατηγορίες για διαστρέβλωση συνταγματικών διατάξεων και για υπονόμευση της λειτουργίας της κυβέρνησης. Ανακάλεσε ακόμα στη μνήμη του Mohamed πως το Σύνταγμα προβλέπει τη διάκριση εξουσιών μεταξύ των κυβερνητικών θεσμών. Αυτή η αντιπαράθεση έχει συντελέσει στο να επέλθει διαίρεση μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας του κράτους, με την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών να έχει δύο επικεφαλής, ενώ διχασμένοι είναι τόσο οι αρχηγοί της αστυνομίας όσο και του στρατού. Δεδομένης της κατάστασης, ο πολιτικός αναλυτής Hassan Mudane αποφαίνεται πως η διαμάχη θα μπορούσε να αποδυναμώσει τη συνεργασία μεταξύ των ομοσπονδιακών κυβερνητικών θεσμών.
Η αρχή της αντιπαράθεσης
Η κίνηση αυτή του Προέδρου αποτελεί μονάχα μια τελευταία εξέλιξη, σε μια διένεξη που έχει βυθίσει τη χώρα σε βαθιά συνταγματική κρίση. Ο Mohamed και ο Roble πρώτη φορά συγκρούστηκαν τον Απρίλιο, όταν ο Πρόεδρος μονομερώς παράτεινε την τετραετή του θητεία για άλλα 2 χρόνια, προκαλώντας στρατιωτικές παρατάξεις πιστές στον καθένα να καταλάβουν αντίπαλες θέσεις στην πρωτεύουσα Mogadishu. Η παράταση της θητείας του υποστηρίχτηκε από την Κάτω Βουλή, όχι όμως την Άνω Βουλή και την αντιπολίτευση, με δύο πρώην Προέδρους να την χαρακτηρίζουν ως υφαρπαγή εξουσίας. Το εν λόγω νομοσχέδιο έγινε νόμος, ύστερα όμως από τόσο εσωτερικές όσο και διεθνείς πιέσεις, ο Farmajo συμφώνησε να εγκαταλείψει το σχέδιο περί παράτασης θητείας και να ξεκινήσει συζητήσεις με τον Roble για τις εκλογές.
Η διχόνοια μεταξύ των δύο φάνηκε να υποχωρεί, όταν κατέστησε τον Roble υπεύθυνο για την ασφάλεια και τη διοργάνωση των καθυστερημένων νομοθετικών και προεδρικών εκλογών. Όμως, η διαμάχη μεταξύ των δύο πυροδοτήθηκε από την έρευνα για την ανεξιχνίαστη δολοφονία της Ikran Tahlil Farah. Η 25χρονη Ikran Tahlil, που εργαζόταν στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, απήχθη κοντά στο σπίτι της στη πρωτεύουσα Mogadishu τον Ιούνιο. Έκτοτε αγνοείται, στις αρχές όμως του Σεπτεμβρίου οι εργοδότες της κατέληξαν στο ότι δολοφονήθηκε από μαχητές της al-Shabab. Η τρομοκρατική οργάνωση το διέψευσε, με την οικογένειά της να κατηγορεί την Υπηρεσία πως ευθύνεται και εμπλέκεται στη δολοφονία της. Ο Πρωθυπουργός ανέθεσε σε στρατιωτικό δικαστήριο να εξετάσει την υπόθεση, αλλά ο Farmajo ανακοίνωσε πως 5μελής επιτροπή θα την ερευνούσε, με τον Roble να αντιτάσσεται στην απόφαση, υποστηρίζοντας πως το Σύνταγμα της Σομαλίας απαιτεί την ανεξαρτησία της δικαστικής έναντι της εκτελεστικής εξουσίας.
Η αντιπαράθεση επιδεινώθηκε όταν στις 6 Σεπτεμβρίου ο Roble έθεσε σε διαθεσιμότητα τον διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Fahad Yasin για τον χειρισμό της εξαφάνισης της πράκτορα, διορίζοντας τον Bashir Mohamed Jama προσωρινό επικεφαλής. Τον κατηγόρησε ότι αψήφησε την εντολή του να παραδώσει αναφορά για το τι της συνέβη εντός 48 ωρών, με τον Πρόεδρο να παρεμβαίνει, υποστηρίζοντας ότι ο Πρωθυπουργός δεν είχε τέτοια αρμοδιότητα. Προέβη στην ανάθεση της θέση στον Yasin Abdullahi Mohamed και επανέφερε τον Fahad Yasin αυτή τη φορά στη θέση του συμβούλου εθνικής ασφαλείας.
Οι αντιδράσεις εντός της χώρας και της διεθνούς κοινότητας
Η όξυνση της πολιτικής κρίσης έχει προκαλέσει ανησυχία τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Οι περιφερειακοί ηγέτες της Σομαλίας έχουν κάνει έκκληση στον Πρωθυπουργό και στον Πρόεδρο να θέσουν τέρμα στην έριδα, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης. Ηγέτες από ημιαυτόνομες περιοχές της Σομαλίας τούς κάλεσαν να πάψουν να ανταλλάσσουν δηλώσεις, να επιλύσουν τις διαφορές τους μέσω του διαλόγου και να σεβαστούν το προσωρινό Σύνταγμα. Και όλα αυτά γιατί, η πρόσφατη διαμάχη δεν εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, καθώς έχει στρέψει την προσοχή μακριά από τα κύρια προβλήματα της χώρας, κυρίως τη μάχη έναντι της al-Shabab που προσπαθεί να ανατρέψει τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Σομαλίας.
Ο ΟΗΕ, οι Η.Π.Α. και η Ε.Ε. πιέζουν τους ηγέτες να θέσουν τέλος στη διαμάχη επειγόντως. Η Αποστολή Παροχής Βοήθειας του ΟΗΕ στη Σομαλία παρότρυνε τους 2 ηγέτες να εστιάσουν στις εκλογές και να απέχουν από ενέργειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην έξαρση της βίας. Με δελτίο τύπου, το Υπουργείο Εξωτερικών των Η.Π.Α. υπογράμμισε πως η συνεργασία μεταξύ τους είναι κομβικής σημασίας για την ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας. Χαιρέτισε τη δέσμευσή τους για τις εκλογές, εξέφρασε συνάμα και ανησυχία για την καθυστέρησή της ολοκλήρωσής τους, επισημαίνοντας πως οποιαδήποτε επιπλέον αναβολή εξυπηρετεί τα συμφέροντα της al-Shabaab και άλλων εξτρεμιστικών ομάδων.
Εκλογές
Οι επερχόμενες εκλογές θα ακολουθήσουν ένα περίπλοκο έμμεσο μοντέλο. Ήδη από τα τέλη Ιουνίου είχε συμφωνηθεί η διεξαγωγή προεδρικών εκλογών στις 10 Οκτωβρίου, μετά από μήνες ατελέσφορων προσπαθειών, με τον ΟΗΕ να προειδοποιεί με κυρώσεις στην περίπτωση που δε γίνουν σύντομα. Το πρόγραμμα όμως για τις εκλογές ήδη δεν τηρεί τις προθεσμίες που είχαν προβλεφθεί. Ο διορισμός των μελών της Κάτω Βουλής, το τελευταίο βήμα πριν την εκλογή του Αρχηγού του Κράτους, θα λάβει χώρα μεταξύ 10 Οκτωβρίου και 25 Νοεμβρίου, με τον Πρωθυπουργό να διαβεβαιώνει διπλωμάτες του ΟΗΕ ότι οι εκλογές θα γίνουν όπως εξαρχής σχεδιάστηκε.
Συνοψίζοντας, το πολιτικό αδιέξοδο σχετικά με το πώς και πότε θα γίνουν εκλογές έχει οδηγήσει τη Σομαλία να βαδίζει προς μια απρόβλεπτη κατεύθυνση, με τη διαμάχη μεταξύ Προέδρου και Πρωθυπουργού να αναβιώνει τον φόβο για την σταθερότητα της χώρας. Έτσι, γίνεται φανερό πως για τη διασφάλιση της ειρήνης, της ευημερίας και της ανάπτυξης των κατοίκων αδήριτη ανάγκη αποτελεί η επίλυση του ζητήματος των εκλογών που θα επιτευχθεί μονό με φανερή διάθεση για συνεννόηση μεταξύ των 2 μερών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Somalia’s president suspends PM’s power to hire and fire officials, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Somalia: President suspends executive powers of prime minister, DW, διαθέσιμο εδώ
- Somalia’s security situation in crisis amid political uncertainty, DW, διαθέσιμο εδώ
- Somali president suspends prime minister’s executive powers in escalating row, France 24, διαθέσιμο εδώ
- Somali President Limits Prime Minister’s Powers, VOA News, διαθέσιμο εδώ
- Somalia’s regional leaders urge end to power struggle, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Somalia crisis deepens as president withdraws PM’s powers, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Somalia on edge as president, PM clash over intelligence chief, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Somalia political rift intensifies amid row over missing spy, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Somalia to hold presidential vote in October, Africa News, διαθέσιμο εδώ
- Analysts: Rift Between Somali President, Prime Minister Could Affect Security, Elections, VOA News, διαθέσιμο εδώ
- Somali President withdraws PM’s powers in escalating row, Africa News, διαθέσιμο εδώ
- Back from the brink? Somalia’s political crisis explained, The New Humanitarian, διαθέσιμο εδώ
- Call for Somalia’s President and Prime Minister to Resolve Dispute and Complete Elections, State Department, διαθέσιμο εδώ
