Του Μάριου Ντινάκους,
Η Μολδαβία είναι κράτος της Ανατολικής Ευρώπης, βρίσκεται στην άκρη της Βαλκανικής Χερσονήσου και συνορεύει με τη Ρουμανία στα δυτικά και με την Ουκρανία στα βορειανατολικά. Ο πληθυσμός της είναι περίπου 2,5 εκατομμύρια και η έκτασή της 33,8 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της χώρας είναι το Κισινάου. Η εθνοτική σύνθεση της Μολδαβίας είναι σχετικά απλή, χωρίς η χώρα να διαιρείται σε πολλές και μικρές ομάδες. Συγκεκριμένα, αποτελείται κατά 75% από Μολδαβούς, ενώ η μεγαλύτερη μειονοτική ομάδα είναι οι Ουκρανοί, οι οποίοι μετανάστευσαν στη Μολδαβία κατά την περίοδο που η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν στην ακμή της. Επίσης, υπάρχουν και μικρότερες πληθυσμιακές ομάδες Ρομά και Βουλγάρων.
Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η Μολδαβική, η οποία βασίζεται στο κυριλλικό αλφάβητο. Οι μειονοτικοί πληθυσμοί έχουν διατηρήσει σε πολλές περιπτώσεις τη δική τους γλώσσα. Επίσημη θρησκεία, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, είναι ο Χριστιανισμός, και συγκεκριμένα ο Ανατολικός και Ορθόδοξος Χριστιανισμός. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να σημειωθεί ότι λόγω της επιρροής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης στην πολιτική και θρησκευτική ζωή των χωρών της περιοχής, υπάρχει μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων που προσδιορίζονται ως άθεοι και αγνωστικιστές. Συγκεκριμένα, η Σοβιετική Ένωση είχε υιοθετήσει τον διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας και οι πολιτικοί της παράγοντες προσπαθούσαν να περάσουν τις ιδέες αυτές σε όλα τα κράτη-δορυφόρους της Ε.Σ.Σ.Δ.
Σχετικά με τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, η τελευταία αποτελεί μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και της GUAM. Η GUAM αποτελεί ένωση κρατών, τα οποία βρίσκονταν υπό Σοβιετική επιρροή και πλέον έχουν στόχο την εκδημοκρατισμό και την οικονομική ανάπτυξη. Η ένωση αυτή περιλαμβάνει τη Γεωργία, την Ουκρανία, το Αζερμπαϊτζάν και φυσικά τη Μολδαβία. Επιπλέον, η χώρα είναι μέλος της Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης, της Ευρασιατικής Ένωσης και πολλών άλλων οργανισμών. Επίσημο νόμισμα είναι το Λέου Μολδαβίας, το οποίο εκδίδεται από την Κεντρική Τράπεζα της Μολδαβίας. Σημερινό πολίτευμα είναι η προεδρευόμενη κοινοβουλευτική Δημοκρατία, με Πρόεδρο τη Μάγια Σάντου και Πρωθυπουργό τη Ναταλία Γκαβριλίτσα.
Ιστορικά, το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής μολδαβικής επικρατείας ήταν μέρος του πριγκιπάτου της Μολδαβίας μέχρι και το 1812, οπότε παραχωρήθηκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία και έγινε γνωστό ως Βεσσαραβία. Το 1856, το νότιο μέρος της Βεσσαραβίας επιστράφηκε στη Μολδαβία, η οποία μετά ενώθηκε με τη Βλαχία, έτσι ώστε να σχηματιστεί η Ρουμανία. Ωστόσο, στα τέλη του 19ου αιώνα, αποκαταστάθηκε και πάλι η ρωσική επιρροή στην περιοχή. Κατά τη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης, η Βεσσαραβία έγινε αυτόνομο κράτος, το οποίο ονομάστηκε Λαϊκή Δημοκρατία της Μολδαβίας. Το 1918, αυτή η κρατική οντότητα ενσωματώθηκε στη Ρουμανία, όμως το 1940, μετά το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, η Ρουμανία αναγκάστηκε να παραχωρήσει τη Βεσσαραβία και πάλι στη Σοβιετική Ένωση. Με τον τρόπο αυτόν, δημιουργήθηκε η Μολδαβική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία, η οποία συμπεριλάμβανε τη Βεσσαραβία και τη δυτικότερη λωρίδα του MASSR, δηλαδή μια αυτόνομη δημοκρατία που δημιουργήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση το 1924 και περιλάμβανε περιοχές μερικώς κατοικημένες από Μολδαβούς στα ανατολικά της Βεσσαραβίας, δηλαδή, στα δυτικά της σημερινής Ουκρανίας.
Ωστόσο, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, η Μολδαβία ανεξαρτητοποιήθηκε. Ένα από τα σημαντικότερα θέματα, τα οποία δημιουργήθηκαν μετά την πτώση της Ε.Σ.Σ.Δ., είναι η λωρίδα της μολδαβικής επικράτειας στην ανατολική όχθη του Δνείστερου (μέρος του πρώην MASSR). Η περιοχή τελεί de facto υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης της Υπερδνειστερίας. Βασικός στόχος της χώρας, μετά την ανεξαρτησία της, ήταν η μεταστροφή στην οικονομία της ελεύθερης και ανταγωνιστικής αγοράς. Έτσι, λοιπόν, στο πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό της χώρας αντικατοπτρίζεται μια πιο φιλελεύθερη πολιτική, με στόχο την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όσον αφορά την οικονομική κατάσταση, η Μολδαβία αποτελεί μία μεσαίου εισοδήματος χώρα με υψηλό Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Μετά την ανεξαρτησία της το 1992, η χώρα έκανε μεταστροφή στην οικονομία της αγοράς. Μία από τις πρώτες ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της μετάβασης ήταν η απελευθέρωση των τιμών από την κρατική παρέμβαση. Κάτι τέτοιο άσκησε άκρατες πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία της χώρας, πράγμα το οποίο αποτελούσε κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ των οικονομιών που βρίσκονταν σε καθεστώς μετάβασης μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό των εν λόγω οικονομικών είναι η πτώση του εθνικού προϊόντος. Και αυτό συμβαίνει, διότι η παύση της κρατικής παρέμβασης δημιουργεί μια σχετική ανισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης. Η διαφορά από χώρα σε χώρα έγκειται στο πόσο γρήγορα η καθεμία ξεπέρασε αυτό το αρχικό σοκ και κατά πόσο μπόρεσε να φέρει τις εσωτερικές της αγορές σε ισορροπία.
Στην περίπτωση της Μολδαβίας, συγκεκριμένα, βλέπουμε να επιβεβαιώνεται ο παραπάνω κανόνας με μία τεράστια άνοδο του πληθωρισμού κατά τη 2ετία 1992-1993. Από εκείνη τη χρονιά και έπειτα, όμως, οι πληθωρισμός έχει πτωτική τάση και επανέρχεται σε φυσιολογικά επίπεδα γύρω στο 1996. Για να το διατυπώσουμε πιο απλά, δηλαδή, η χώρα στην αρχή της μετάβασής της φαίνεται να αντιμετώπισε πολύ σοβαρά δομικά προβλήματα, τα οποία, όμως, κατάφερε να διευθετήσει (όχι εντελώς, αλλά σε έναν ικανοποιητικό για την εποχή βαθμό) σχετικά γρήγορα.
Τον ίδιο κανόνα φαίνεται να ακολουθεί και το Α.Ε.Π. της χώρας. Από το 1991 μέχρι και το 1999, χαρακτηρίζεται από μια γενικότερη πτωτική τάση με διάφορες ενδιάμεσες αυξομειώσεις. Η μείωση του Α.Ε.Π., σε συνδυασμό με την άκρατη άνοδο του πληθωρισμού, οδηγούν τους πολίτες σε επίπεδα ακραίας φτώχειας και εξαθλίωσης.
Όσον αφορά την οικονομική κατάσταση από το 2000 και έπειτα, η χώρα για αρκετά χρόνια έχει υψηλούς ρυθμούς ετήσιας ανάπτυξης. Σε αυτό συμβάλλουν και τα εμβάσματα από Μολδαβούς που βρίσκονται στο εξωτερικό και τα οποία αντιπροσωπεύουν το 1/4 του Α.Ε.Π. της Μολδαβίας. Το ποσοστό που καταλαμβάνουν τα εμβάσματα από το εξωτερικό στη συγκεκριμένη οικονομία, είναι ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο.
Μεγάλη συνεισφορά στο Α.Ε.Π. έχουν ο τομέας της γεωργίας και η επεξεργασία των τροφίμων, καθότι συμβάλλουν κατά 40% σε αυτό. Το γεγονός αυτό μάς δείχνει ότι η οικονομία της χώρας δεν έχει αναπτυχθεί σε βάθος. Η Μολδαβία αντιμετώπισε σχετικά μεγαλύτερες οικονομικές δυσκολίες σε σύγκριση με τις άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ξεπέρασε τις πληθωριστικές της πιέσεις και την πτώση του εθνικού της προϊόντος σχετικά γρήγορα, όπως περιγράψαμε πιο πάνω.
Οι αρχικές δυσκολίες που προέκυψαν, προέρχονται από το γεγονός ότι η οικονομία της εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από την Ε.Σ.Σ.Δ. κυρίως στους τομείς της ενέργειας και των πρώτων υλών. Έτσι, με την κατάρρευση του εμπορίου, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η οικονομία άρχισε να εμφανίζει σημαντικά δομικά προβλήματα. Ωστόσο, οι πολιτικές, οι οποίες εφαρμόστηκαν κατά τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας, βοήθησαν στην ενίσχυση των οικονομικών δεικτών του κράτους.
Επίσης, παρατηρείται πρόοδος στην οικονομική και φορολογική μεταρρύθμιση, υπάρχει ένας ισχυρός ιδιωτικός τομέας, ενώ σημαντική θεωρείται και η έλευση επενδυτών, και η γενικότερη προσέγγιση της οικονομίας και της κοινωνίας, σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Σχετικά με τον πληθωρισμό στη σημερινή εποχή, παρατηρούνται συνεχείς αυξομειώσεις των τιμών, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει βελτιωθεί αρκετά η κατάσταση, λόγω της στήριξης του νομίσματος της Κεντρικής Τράπεζας της Μολδαβίας στις αγορές συναλλάγματος. Όσον αφορά το κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, παρατηρούμε, σύμφωνα με το διάγραμμα, μια αυξητική τάση κατά το 2000-2010, η οποία ανακόπτεται το 2008 λόγω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και της αναμενόμενης μείωσης όλων των μεταβλητών που ορίζουν το Α.Ε.Π. (κατανάλωση, επένδυση κλπ). Πτώση του Α.Ε.Π. παρατηρείται και το 2015 λόγω της τεταμένης κατάστασης στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης και της σύγκρουσης της Ρωσίας με την Ουκρανία. Επίσης, παρατηρούμε ότι τα επίπεδα του κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. της χώρας είναι από τα μικρότερα στην Ευρώπη, παρόλο που ο πληθυσμός της μειώνεται συνεχώς από το 1993 και αντίστοιχα το ονομαστικό Α.Ε.Π. αυξάνεται συνεχώς από το 2000 και έπειτα. Βέβαια, από την περίοδο της ανεξαρτησίας και έπειτα, το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. έχει αυξηθεί σημαντικά, ωστόσο θα πρέπει να αυξηθεί ακόμη περισσότερο προκειμένου να μπορέσουν οι πολίτες να έχουν ένα καλύτερο επίπεδο διαβίωσης.
Για μία εκτενέστερη ανάλυση της κοινωνικής κατάστασης της χώρας, θα μελετηθούν οι δείκτες για την υγεία και την εκπαίδευση.
Σχετικά με τον τομέα της υγείας, παρατηρείται αύξηση των δαπανών από την κυβέρνηση για όλα τα επίπεδα της υγειονομικής περίθαλψης τα τελευταία έτη. Αυτό το γεγονός έχει δημιουργήσει ένα κλίμα ασφαλείας, διότι υπάρχουν περισσότερα νοσοκομεία, εξειδικευμένο προσωπικό, και παρέχονται τα απαιτούμενα φάρμακα στους κατοίκους της. Έτσι, από τα μηδενικά επίπεδα κατά Κεφαλήν Δαπάνης για την Υγεία κατά το 2000, πλέον για έναν Μολδαβό αντιστοιχούν 200 δολάρια Η.Π.Α. για την περίθαλψη και ασφάλισή του.
Σχετικά με την εκπαίδευση, παρατηρείται μία σταθεροποίηση του Δείκτη των Δαπανών για το εκπαιδευτικό σύστημα, ο οποίος αντιστοιχεί περίπου στο 20% του Α.Ε.Π. Αυτό που περιγράφει τη συνολική κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας είναι ότι υπάρχει βελτίωση σχεδόν σε όλους τους τομείς, ωστόσο υπάρχει έλλειψη τεχνολογικού εξοπλισμού και σημαντική είναι και η έλλειψη σύνδεσης εργασίας και εκπαίδευσης, η οποία επιταχύνει την ανεργία στους νέους.
Εν κατακλείδι, η Μολδαβία έχει περάσει αρκετές εντάσεις στο εσωτερικό της, με τον διαχωρισμό των εδαφών της και την οικονομική εξαθλίωση που έλαβε χώρα μέχρι τα μέσα της 10ετίας του 1990. Ωστόσο, το όραμα των κυβερνώντων από εκείνη την εποχή ήταν η μετάβαση σε μια πιο φιλελεύθερη πολιτική, η οποία θα βελτιώσει όλους τους κοινωνικούς και οικονομικούς δείκτες κι έτσι η χώρα θα μπορέσει να πορευθεί κατά τα δυτικά πρότυπα και να απαγκιστρωθεί από το παρελθόν της. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της μετάβασης, δηλαδή κατά τη 10ετία του 1990, το όραμα αυτό φαίνεται να υλοποιήθηκε εν μέρει, αφού η χώρα απορρόφησε επιτυχώς τις αρχικές οικονομικές αναταράξεις. Από εκεί και πέρα, όμως, θα πρέπει να υιοθετηθούν νέες πολιτικές και να υλοποιηθούν νέα αναπτυξιακά σχέδια, τα οποία θα στοχεύουν συγκεκριμένα στην αύξηση του κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Moldova, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Moldova: Major Economic Problems and Challenges, Center for Social and Economic Research, Warsaw Poland, 2003, Retrieved from here
- Republic of Moldova, Poverty reduction strategy paper, IMF, 2013, Retrieved from here
- Key constraints on the business environment in Moldova, The National Confederation of Employers of the Republic of Moldova, Retrieved from here
- Moldova: Education Sector Public Expenditure Review Selected Issues, World Bank, 2018, Retrieved from here
