Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Η δεκαετία 1975-1985 θα φέρει μεγάλες αλλαγές στην ελληνική κοινωνία. Φορείς αυτών των αλλαγών θα είναι τα δυο μεγάλα κόμματα που δημιουργήθηκαν μετά την πτώση της Χούντας, η Νέα Δημοκρατία (Ν.Δ.) και το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑ.ΣΟ.Κ.). Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ξεκίνησαν κατά τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, από το 1975, αλλά η μεγάλη επιτάχυνση πραγματοποιήθηκε από το 1981 κι έπειτα.
Ο πρώτος μεγάλος τομέας που έγιναν σημαντικές μεταβολές ήταν η παιδεία. Η Κυβέρνηση, με Υπουργό τον Γεώργιο Ράλλη, θα καθιερώσει την εννιαετή υποχρεωτική εκπαίδευση, αντί για τη μέχρι τότε εξαετή. Η Δημοτική θα καθοριστεί ως η επίσημη γλώσσα του Ελληνικού Κράτους σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης. Επιπλέον, θα διαχωριστεί το Γυμνάσιο από το Λύκειο και παράλληλα θα ενισχυθεί η επαγγελματική εκπαίδευση. Κάποιες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις ήταν ήδη σχεδιασμένες από την πολιτική της Ένωσης Κέντρου. Όμως, το κλίμα μετά τη Δικτατορία ήταν πιο δεκτικό σε τέτοιες μεταρρυθμίσεις σε σύγκριση με αυτό που επικρατούσε πριν, όταν η δεξιά παράταξη δεν έβλεπε με καλό μάτι τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεις.
Το δεύτερο κύμα μεταρρυθμίσεων έγινε από την κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Αυτή την εποχή καθιερώνεται το μονοτονικό σύστημα στη θέση του πολυτονικού. Για να γίνει πιο εύκολη η πρόσβαση στην εκπαίδευση, πλέον καταργούνται οι εξετάσεις από το Γυμνάσιο στο Λύκειο και η αρχαία ελληνική γλώσσα διδασκόταν πλέον από μεταφράσεις και όχι από πρωτότυπα κείμενα. Παράλληλα, ενισχύεται η «τέταρτη δέσμη» μαθημάτων, ώστε πλέον παιδιά που ήθελαν να σπουδάσουν να μην ήταν υποχρεωμένα να διαβάζουν αντικείμενα των κλασικών σπουδών. Ακόμα, μερικές σχολές που θεωρούνταν έως τότε ανώτερες θα προαχθούν σε πανεπιστήμια, ώστε να θεωρηθεί ότι περισσότερα άτομα παίρνουν ανώτατες γνώσεις από τα ελληνικά πανεπιστήμια. Όλες αυτές οι αλλαγές δείχνουν την επιθυμία να μπει η Ελλάδα στον χώρο της μαζικής εκπαίδευσης, όπως γινόταν στην υπόλοιπη Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Σε ό,τι αφορά τα σχολεία, η λειτουργία τους έγινε πιο δημοκρατική, αφού δεν υπήρχαν μέτρα, όπως αυτά του επιθεωρητή. Τα παιδιά πλέον συγκροτούσαν δικές τους κοινότητες μέσα στο σχολείο, τις μαθητικές, ενώ και η σχολική ποδιά καταργείται. Τέλος, καθιερώνεται ο εορτασμός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου που γιορτάζεται από τότε κάθε χρόνο. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές στηρίχθηκαν από τους εκπαιδευτικούς και η εφαρμογή τους κατέστη ευκολότερη.
Ο δεύτερος τομέας που έγιναν αξιοσημείωτες αλλαγές ήταν το οικογενειακό δίκαιο και οι έμφυλες σχέσεις. Η πιο σημαντική από αυτές ήταν η ισότητα άνδρα και γυναίκας, με τις σχέσεις των δύο φύλων να βασίζονται πλέον σε καθαρά δυτικά πρότυπα. Ο ρόλος του άνδρα ως αρχηγού της οικογένειας παύει να υπάρχει. Καθιερώθηκε, επίσης, ο πολιτικός γάμος, καταργήθηκε η ποινικοποίηση της μοιχείας, νομιμοποιήθηκαν οι αμβλώσεις, καταργήθηκε ο θεσμός της προίκας, τα διαζύγια φεύγουν αυτή την περίοδο από την αρμοδιότητα της εκκλησίας και μπορούν να γίνουν συναινετικά, έπειτα από επιθυμία και των δύο ατόμων. Ακόμα, καθιερώθηκε η δυνατότητα επιλογής του επιθέτου και τα όρια της ενηλικίωσης κατέβηκαν από τα 21 στα 18 χρόνια. Τέλος, έπαψε να υπάρχει κάποια διάκριση ανάμεσα στα νόμιμα και τα νόθα τέκνα και δημιουργήθηκε το Συμβούλιο Ισότητας των Δύο Φύλων. Οι αλλαγές αυτές ήταν αποτελέσματα του ριζοσπαστικού πνεύματος της εποχής και του φεμινιστικού κινήματος.
Ο επόμενος τομέας που δέχθηκε τις αλλαγές της εποχής ήταν αυτός της πρόνοιας. Ένα από τα πιο σημαντικά μετρά που ψηφίστηκαν επί ΠΑ.ΣΟ.Κ. ήταν η δυνατότητα για κάλυψη του Ι.Κ.Α. σε όλη την επικράτεια. Αυξήθηκαν, επίσης, σε σημαντικό βαθμό οι κατώτατες συντάξεις και χορηγήθηκαν συντάξεις σε όλους τους ανασφαλίστους ηλικιωμένους σε πόλεις και χωριά. Το ίδιο διάστημα επικυρώθηκαν πολλές συμβάσεις του κράτους με τον Ο.Η.Ε., που αφορούσαν τους χώρους εργασίας. Όμως, κάποιες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις δημιούργησαν προβλήματα, με τους φορείς ασφαλιστικής κάλυψης να είναι πλέον αρκετοί, με αποτέλεσμα κάποιοι από αυτούς να είναι ανόμοιοι μεταξύ τους, επομένως και άδικοι. Επίσης, πολλοί από αυτούς τους ασφαλιστικούς οργανισμούς ήταν άμεσα εξαρτημένοι από την κρατική χορήγηση χρήματος, καθώς υπήρχε μεγάλη ασυμμετρία μεταξύ εισπράξεων και εξόδων.
Όσον αφορά τον μεγάλο και σημαντικό τομέα της δικαιοσύνης, έγιναν αρκετά βήματα προς την κατάργηση των τελευταίων μέτρων του Εμφυλίου Πολέμου. Η συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση καθιερώθηκε ως μια πατριωτική πράξη και αρκετοί πολιτικοί εξόριστοι επέστρεψαν στα σπίτια τους. Παράλληλα, στη διάρκεια της δεκαετίας που εξετάζουμε, διευρύνθηκαν σημαντικά τα δημοκρατικά δικαιώματα. Για παράδειγμα, το Κ.Κ.Ε. έγινε νόμιμο κόμμα, που μπορούσε να παίρνει μέρος στις εκλογές χωρίς εμπόδια. Επίσης, καταργήθηκε το σύστημα παρακολούθησης που υπήρχε κατά την προηγουμένη περίοδο και καταστράφηκαν όσοι φάκελοι είχαν απομείνει από την περίοδο της Δικτατορίας. Ένα από τα πιο βασικά ζητήματα των κυβερνήσεων την περίοδο αυτή ήταν η κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας και ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων που ψηφίζονταν. Συμπερασματικά, αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η δεκαετία 1975-1985 δημιούργησε την Ελλάδα όπως είναι γνωστή σήμερα, με την πραγματοποίηση, φυσικά, ορισμένων προσθαφαιρέσεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Λιάκος, Αντώνης (2020), Ο ελληνικός 20ός αιώνας, 3η έκδοση Αθήνα: Εκδόσεις Πόλις
- Βούλγαρης, Γιάννης (2013), Η μεταπολιτευτική Ελλάδα 1974-2009, Αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα: Εκδόσεις Πόλις
