Της Αγγελικής Μανωλάκη,
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) θεωρεί, πλέον, πως το κάπνισμα αποτελεί μια σοβαρή μακροχρόνια ασθένεια, η οποία χρήζει ιατρικής παρέμβασης και θεραπείας.
Ας δούμε, όμως, πώς μεταφράζεται αυτή η σοβαρότητα σε αριθμούς. Στη χώρα μας, πεθαίνουν ετησίως περισσότεροι από 19.000 άνθρωποι εξαιτίας ασθενειών σχετιζόμενων με το τσιγάρο. Κάποιος που ξεκινάει το κάπνισμα στην ηλικία των 25, προβλέπεται ότι θα ζήσει 4 χρόνια λιγότερο από το προσδοκώμενο, ενώ το αντίστοιχο νούμερο για έναν έφηβο είναι τα 8 χρόνια. Τα τελευταία 70 χρόνια υπολογίζεται, συντηρητικά, πως έχουν χάσει τη ζωή τους περίπου 60.000.000 άνθρωποι, ενώ από τους σημερινούς εν ενεργεία 1,1 δισεκατομμύριο καπνιστές, σχεδόν οι μισοί θα πεθάνουν από ασθένειες που προκαλούνται από το κάπνισμα.
Αγνοώντας αυτούς τους άκρως αποθαρρυντικούς αριθμούς, ο κόσμος συνεχίζει να καπνίζει. Αυτό που το καθιστά μια συνήθεια τόσο εθιστική, είναι η νικοτίνη. Ο καπνιστής, παρόλο που συνήθως γνωρίζει τις βλαβερές συνέπειες, συνεχίζει το κάπνισμα, αδυνατώντας να σταματήσει. Ως μια εισπνεόμενη ουσία, φτάνει πολύ γρήγορα στον εγκέφαλο και δημιουργεί μια αίσθηση ευφορίας και χαλάρωσης, αυξάνοντας ακόμα και τους καρδιακούς παλμούς, μέχρι να την αποβάλει ο οργανισμός. Κάνοντας ένα μόνο τσιγάρο, η νικοτίνη μένει στο αίμα για περίπου 2 ώρες, όμως όταν οι καπνιστές ξεπερνούν το ένα τσιγάρο ημερησίως, τότε η εθιστική ουσία παραμένει στον οργανισμό για ώρες.
-
Πηγή Εικόνας: tanea.gr Ο μηχανισμός εξάρτησης μοιάζει με αυτόν του εθισμού στην ηρωίνη και την κοκαΐνη, ενώ σύμφωνα με τους ειδικούς, η εξάρτηση στη νικοτίνη αποτελεί μία από τις πιο δύσκολες προς αντιμετώπιση, με συμπτώματα αποστέρησης όπως το άγχος και η ευερεθιστότητα. Άλλα συμπτώματα είναι η καταθλιπτική διάθεση, η άμβλυνση του καρδιακού ρυθμού, η αύξηση του σωματικού βάρους και η αδυναμία συγκέντρωσης.
Παρακάτω θα μελετήσουμε την έρευνα του καθηγητή Βιολογίας Henry Lester στο Caltech, που παρουσιάστηκε στο περιοδικό General Physiology. Αποφάσισε, λοιπόν, να μελετήσει πώς κινείται η νικοτίνη αφού εισέλθει στον οργανισμό και στα κύτταρά μας. Μαζί με τους συνεργάτες του, ανέπτυξε έναν αισθητήρα πρωτεΐνης, ο οποίος μόλις αισθανθεί την νικοτίνη, ανάβει έτσι ώστε οι ερευνητές να μπορούν να κατανοήσουν πως η νικοτίνη, όχι απλά υπάρχει στην επιφάνεια των κυττάρων, αλλά και μέσα τους, προκαλώντας αλλαγές από τα έξω προς τα μέσα.
Στο ενδοπλασματικό δίκτυο, οι πρωτεΐνες συντίθενται αλλά και συσκευάζονται με σκοπό να μεταφερθούν σε σημεία εντός και εκτός κυττάρου. Μεταξύ αυτών των πρωτεϊνών που κατασκευάζονται στο ενδοπλασματικό δίκτυο και μετακινούνται στην επιφάνεια του κυττάρου, είναι οι νικοτινικοί υποδοχείς (nAChRs).
-
Πηγή Εικόνας: liberal.gr
Μόλις τα μόρια νικοτίνης βρεθούν στο αίμα, μέσω του κυκλοφορικού συστήματος φτάνουν στα κύτταρα του εγκεφάλου, ώστε να ενωθούν με τους νικοτινικούς υποδοχείς (nAChRs) που βρίσκονται στην επιφάνεια των εγκεφαλικών κυττάρων.
Ο καθηγητής και η ομάδα του ανακάλυψαν πως ορισμένοι νικοτινικοί υποδοχείς (nAChRς) δεν ακολουθούν την παραπάνω διαδρομή, αλλά παραμένουν στο ενδοπλασματικό δίκτυο, όπου εκεί έχουν τη δυνατότητα να δεσμευτούν με τη νικοτίνη. Έτσι, ανακάλυψαν τον βιο-αισθητήρα, ένα εργαλείο που φανερώνει πού συλλέγεται η νικοτίνη μέσα στα κύτταρα.
Ο βιο-αισθητήρας λειτουργεί με τον εξής τρόπο: καθώς έχει δημιουργηθεί από μια ειδική πρωτεΐνη και μια αδρανοποιημένη φθορίζουσα πρωτεΐνη που ανοίγει και κλείνει, όταν συναντήσει τη νικοτίνη, κλείνει γύρω της και έπειτα φωτίζει, χάρη στη φθορίζουσα πρωτεΐνη, δείχνοντας πού βρίσκονται τα μόρια νικοτίνης και πόσα είναι παρόντα.
-
Πηγή Εικόνας: sciencetraining.gr
Ο Lester τοποθέτησε τους αισθητήρες σε ειδικά τμήματα του κυττάρου, στο ενδοπλασματικό δίκτυο, κυρίως, αλλά και στις επιφάνειες των κυττάρων. Κατάλαβαν, έτσι, πως η νικοτίνη εισέρχεται στο ενδοπλασματικό δίκτυο σε λίγα μόλις δευτερόλεπτα από την εμφάνισή της στον εξωκυττάριο χώρο. Αυτό οδηγεί σε αυξημένη ευαισθησία των νευρώνων στη νικοτίνη, γεγονός που ενισχύει το αίσθημα ανταμοιβής που νιώθει ο καπνιστής έπειτα από μια ρουφηξιά τσιγάρου ή ηλεκτρονικού τσιγάρου. Ουσιαστικά, όσο παραπάνω καπνίζει κανείς, τόσο πιο γρήγορα και ευκολότερα λαμβάνει τη νικοτίνη. Αυτό είναι μέρος του εθισμού στη νικοτίνη!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κάπνισμα και Δημόσια Υγεία – Έλεγχος του καπνίσματος, eody.gov.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Καπνός & εξάρτηση, bestrong.org.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Η στατιστική του καπνίσματος (ή το κάπνισμα σε αριθμούς), iatronet.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Νικοτίνη: από τη συνήθεια στην εξάρτηση, doctorsformulas.com. Διαθέσιμο εδώ
- Shivange, P. M. Borden, A. K. Muthusamy, A. L. Nichols, K. Bera, H. Bao, and others. Determining the pharmacokinetics of nicotinic drugs in the endoplasmic reticulum using biosensors. The Journal of General Physiology, 2019. Διαθέσιμο εδώ
