Της Αννίτας Ελισσαίου,
Οι σχέσεις της Βόρειας Κορέας με τη Νότια χαρακτηρίζονται εδώ και δεκαετίες από ταραχές, απειλές, φόβους και προβληματισμούς. Από τις δοκιμές όπλων του «πυρηνικού» Kim Jong Un και τις επακόλουθες κυρώσεις των Η.Π.Α. και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ως και τις -περιορισμένης επιτυχίας- διαπραγματεύσεις για ειρήνη στη χερσόνησο της Κορέας, τα δύο κράτη της Ανατολικής Ασίας έχουν απασχολήσει πολλές φορές τη διεθνή κοινότητα. Τώρα, όμως, φαίνεται να δημιουργείται μια νέα ευκαιρία για διάλογο μεταξύ Seoul και Pyongyang. Θα ευδοκιμήσει;
Τον περασμένο μήνα, η Βόρεια Κορέα τράβηξε ξανά την προσοχή του γείτονά της, αλλά και του κόσμου, με τη δοκιμή των ολοκαίνουριων «παιχνιδιών» του στρατού της. Η Pyongyang προχώρησε σε δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων, οι οποίες προηγήθηκαν των αποκαλύψεων ενός σιδηροδρομικού συστήματος εκτόξευσης και ενός «υπερηχητικού» πυραύλου τελευταίας τεχνολογίας, από όπου υπονοήθηκε ότι έχει πυρηνικές δυνατότητες. Καθώς η Βόρεια Κορέα επανεκκινεί το πρόγραμμα όπλων της, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις, η Νότια Κορέα δεν έμεινε αδρανής. Λίγες μόλις ώρες μετά την πρώτη δοκιμή της Pyongyang, η Seoul έθεσε σε λειτουργία ένα νέο υποβρύχιο εξοπλισμένο με βαλλιστικούς πυραύλους, έπειτα από επιτυχή δοκιμή του συστήματος εκτόξευσης. Ακολούθησαν κι άλλες δοκιμές και από τα δύο μέρη, οι οποίες επιδείνωσαν το ήδη φορτισμένο πολιτικό κλίμα μεταξύ των χωρών.
Η Βόρεια Κορέα χαρακτήρισε τις νέες δοκιμές ως απαραίτητες για την εξασφάλιση των αμυντικών της ικανοτήτων. Παρόμοια στάση κράτησε και η Seoul. Σύμφωνα με δηλώσεις της κυβέρνησης, οι δοκιμές των δικών τους όπλων έγιναν με στόχο την αποτροπή εξωτερικών απειλών, την ενίσχυση του κρατικού αμυντικού προγράμματος και την προώθηση της ειρήνης στην κορεάτικη χερσόνησο. Κάνοντας λόγο για «ασύμμετρες ικανότητες», η Νότια Κορέα αντιλαμβάνεται την πολιτική του Βορρά ως έναν ακόμη λόγο για τη βελτίωση της άμυνάς της. Δεν έλλειψαν, όπως ήταν αναμενόμενο, οι έντονες αντιδράσεις της Pyongyang, η οποία εξαπέλυσε καταγγελίες για την εχθρική πολιτική των δύο μέτρων και των δύο σταθμών των Η.Π.Α. και της Νότιας Κορέας, εις βάρος της Βόρειας, στη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο.
Έκτοτε όμως, και μετά τις αναταραχές, φαίνεται να δημιουργείται ένα διαφορετικό, πιο διαλλακτικό περιβάλλον στη χερσόνησο της Κορέας. Η δήλωση της αδερφής του Kim Jong Un, Kim Yo Jong, για το ενδεχόμενο νέας συνόδου με τη Νότια Κορέα έγινε δεκτή με συγκρατημένη αισιοδοξία από τη Seoul. Αντίστοιχες σύνοδοι στο παρελθόν είχαν επιφέρει ελάχιστα αποτελέσματα για τις σχέσεις των δύο χωρών, ενώ δε βοήθησαν στην πρόοδο των συνομιλιών για τον τερματισμό του Πολέμου της Κορέας (1950-1953). Ελλείψει επίσημης συμφωνίας ειρήνης, οι δύο χώρες βρίσκονται, τεχνικά μιλώντας, ακόμα σε πόλεμο. Η Pyongyang θέτει ως βασική προϋπόθεση για την πραγματοποίηση των συνομιλιών τη διασφάλιση του αμοιβαίου σεβασμού των δύο μερών και τη «σωστή συμπεριφορά» της Seoul, ωστόσο απορρίπτει οποιοδήποτε ενδεχόμενο διαλόγου με την Αμερική.
Θέτοντας τα θεμέλια μιας νέας περιόδου συνεργασίας μεταξύ Βορρά και Νότου, ο Kim Jong Un και ο Πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Moon Jae-in, συμφώνησαν στην αποκατάσταση της τηλεφωνικής γραμμής που συνδέει τις δύο χώρες, και εξυπηρετεί στη γρηγορότερη και ευκολότερη μεταξύ τους επικοινωνία σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Η γραμμή είχε παραμείνει κλειστή από το 2020, όταν μια σύνοδος μεταξύ των δύο χωρών κατέληξε σε αποτυχία και η Pyongyang ανατίναξε ένα διασυνοριακό γραφείο, καταργώντας την επικοινωνία. Η γραμμή άνοιξε ξανά τον Ιούλιο του 2021, γεγονός που είχε γίνει αντιληπτό ως ένα σημάδι προόδου, μετά από μια μακρά περίοδο στασιμότητας. Μόλις δύο εβδομάδες αργότερα, όμως, η Pyongyang σταμάτησε να απαντά στις κλήσεις, φαινομενικά, ως αντίποινα για τη συμμετοχή της Νότιας Κορέας σε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τις Η.Π.Α. Δεδομένου του ιστορικού της, υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες για το αν η γραμμή θα παραμείνει ανοιχτή αυτήν τη φορά.
Η επαναλειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής παρουσιάζεται ως μια ένδειξη καλής θέλησης για το μέλλον των σχέσεων Βορρά και Νότου, ωστόσο μερικοί αναλυτές εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τις πραγματικές προθέσεις της Βόρειας Κορέας. Η Pyongyang στρέφεται αποκλειστικά στη Νότια Κορέα, πιθανώς σε μια προσπάθεια να βγάλει τις Η.Π.Α. από τη μέση. Στο παρελθόν, οι δύο πλευρές έχουν επιδιώξει κοινά οικονομικά προγράμματα, τα οποία ο Moon Jae-in υποστηρίζει, αλλά εμπόδιο στην πραγματοποίησή τους στέκονται οι διεθνείς και αμερικανικές κυρώσεις έναντι της Βόρειας Κορέας. Η Pyongyang έχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί επίσης τις πολιτικές συγκυρίες του νότιού της γείτονα. Με τη θητεία του Moon να πλησιάζει στο τέλος της, ο Νοτιοκορεάτης Πρόεδρος επιθυμεί να αφήσει πίσω του μια κληρονομιά ειρήνης και διαλλακτικότητας στην κορεάτικη χερσόνησο. Οι ειρηνευτικές προσπάθειες της κυβέρνησης του έχουν την υποστήριξη του λαού, και η συνέχισή τους, πόσο μάλλον μια ενδεχόμενη πρόοδος αυτών, θα έδινε σημαντική ώθηση στο κόμμα του.
Για κάποιους άλλους, πιο καχύποπτους, η ανοιχτή στάση της Βόρειας Κορέας στον διάλογο και τη συνεργασία με το Νότο δεν πρόκειται παρά για μια τακτική για να κερδίσει χρόνο για το πυρηνικό της πρόγραμμα και να εξασφαλίσει την κατάργηση ορισμένων κυρώσεων. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι δεν έχει υπάρξει ποτέ μακροπρόθεσμος κατευνασμός των εντάσεων μεταξύ των δύο μερών, τίποτα δεν αποκλείει ότι η προκλητική και επιθετική πολιτική της Pyongyang θα επιστρέψει, μόλις πάρει αυτό που επιδιώκει. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η Seoul επιζητά τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Κορέα, προκειμένου να αποτραπεί η ισχυροποίηση του πυρηνικού της προγράμματος και να επέλθει, επιτέλους, η ειρήνη.
Η στάση των Η.Π.Α., πάντως, δεν έχει αλλάξει. Απαραίτητη προϋπόθεση τόσο για τη σύναψη μιας συμφωνίας ειρήνης μεταξύ των δύο Κορέων όσο και για την άρση των κυρώσεων και του καθεστώτος απομονωτισμού, στο οποίο η Βόρεια Κορέα έχει υποβληθεί, είναι η αποπυρηνικοποίηση της Pyongyang. Προϋπόθεση που η Βόρεια Κορέα κατηγορηματικά απορρίπτει, ισχυριζόμενη ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα είναι αναγκαίο για την άμυνά της. Η Αμερική εξακολουθεί να καταδικάζει τις δοκιμές όπλων και να ενθαρρύνει τον διάλογο, με σκοπό την εξάλειψη οποιασδήποτε απειλής για την ίδια, τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία, όμως οι σχέσεις της με τη Βόρεια Κορέα παραμένουν ψυχρές, και έχουν εισέλθει σε περίοδο απραξίας. Η συνάντηση του τέως Προέδρου Donald Trump με τον Kim Jong Un το 2018 δεν επηρέασε με κάποιον αξιοσημείωτο τρόπο τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τη Νότια Κορέα, ενώ από την έναρξη της θητείας του Joe Biden, η Βόρεια Κορέα έχει απαντήσει αρνητικά σε κάθε αμερικανικό αίτημα για συνομιλίες.
Η επαναλειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής μεταξύ Βορρά και Νότου σηματοδοτεί ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις των δύο χωρών, αλλά θα έχει πραγματικά αποτελέσματα; Οι εμπειρίες του παρελθόντος δείχνουν ότι οι πιθανότητες να υπάρξει κάποια ουσιαστική, θετική εξέλιξη στη «μάχη» για ειρήνη είναι, δυστυχώς, μηδαμινές. Δεν θα ήταν έκπληξη αν η γραμμή επικοινωνίας κοπεί βίαια ξανά…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- North Korea tests missiles hours before South Korea launches new submarine, CNN, διαθέσιμο εδώ
- North and South Korea both test missiles as tensions rise, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- North Korea says hope is alive for peace, summit with South, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- North Korea reopens hotline with South in bid to mend ties, BBC, διαθέσιμο εδώ
- North and S. Korea restore cross-border hotline, VOA News, διαθέσιμο εδώ
- North Korea hints it’s ready to talk, just not with the US, VOA News, διαθέσιμο εδώ
