Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του πολέμου στον Ειρηνικό Ωκεανό ήταν οι αιματηρές συγκρούσεις που διεξήχθησαν για την κυριαρχία των νησιών που βρέχονται από αυτόν. Ορισμένα, καθώς βρίσκονταν σε θέση στρατηγικής σημασίας, κρίθηκαν ως απαραίτητοι στόχοι των δύο αντιμαχόμενων δυνάμεων, της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας και των Η.Π.Α.. Το πείσμα και η αυτοθυσία των αντίπαλων στρατευμάτων στις μάχες που ακολούθησαν, υπήρξαν τεράστια, διότι γνώριζαν ότι κάθε νικηφόρα πολεμική αναμέτρηση τούς έφερνε πιο κοντά στην τελική επικράτηση.
Το νησί που υπήρξε ο πρόδρομος των άνωθεν στοιχείων του πολέμου κι έδωσε μια πρώτη γεύση στους στρατιώτες των Η.Π.Α. για όσα θα ακολουθούσαν είναι, αναμφίβολα, το Guadalcanal. Βρισκόμενο στη νοτιοδυτική πλευρά του Ειρηνικού, καταλήφθηκε από τις ιαπωνικές δυνάμεις την Άνοιξη του 1942, με σκοπό να αξιοποιηθεί η στρατηγική του θέση. Συγκεκριμένα, η «Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου» στόχευε στην κατασκευή αεροπορικής βάσης, μέσω της οποίας θα δυσκόλευε την επικοινωνία των Η.Π.Α. με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Κάτι τέτοιο θα αποδυνάμωνε τις δύο τελευταίες, καθιστώντας ευκολότερη μια μελλοντική ιαπωνική εισβολή και εξαλείφοντας την απειλή στις νότιες κτήσεις της Αυτοκρατορίας.
Από την άλλη πλευρά, οι Η.Π.Α. δε θα μπορούσαν να αγνοήσουν την αναγκαιότητα απομάκρυνσης των ιαπωνικών δυνάμεων από εκείνη τη θέση. Η λέξη «απομάκρυνση» δε χρησιμοποιείται τυχαία. Παρά το γεγονός ότι η αμερικανική υπερδύναμη προερχόταν από έναν θρίαμβο, όπως αυτός στο Midway, τον Ιούνιο του 1942, γνώριζε ότι δεν ήταν σε θέση να εξαπολύσει μια χερσαία επίθεση μεγάλης κλίμακας. Οι διαθέσιμες στρατιωτικές μονάδες ήταν διασκορπισμένες, ανεκπαίδευτες και άπειρες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναζητά μόνο την απομάκρυνση της Ιαπωνίας, κυρίως από την αεροπορική βάση που κατασκεύαζε η τελευταία.
Ο άνθρωπος που επέμενε όσο κανείς στην αναγκαιότητα μιας γενικής αντεπίθεσης στον Νότιο Ειρηνικό ήταν ο στρατηγός Douglas MacArthur, υπεύθυνος για την υπεράσπιση των Φιλιππίνων κατά την ιαπωνική επίθεση. Ο τελευταίος κατέθεσε, μόλις τέσσερις ημέρες μετά την αεροναυμαχία του Midway, ένα φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο προέβλεπε την εκδίωξη των ιαπωνικών δυνάμεων από τη Νέα Γουινέα. Θα ακολουθούσαν αποβατικές επιχειρήσεις σε πλήθος νήσων, φτάνοντας μέχρι τις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (σημερινή Ινδονησία).
Το ναυτικό των Η.Π.Α., θεωρώντας την πρόταση του MacArthur αρκετά ριψοκίνδυνη, αντιπρότεινε ένα σχέδιο με λιγότερους κινδύνους. Συγκεκριμένα, υποστήριζε την έναρξη επιχειρήσεων στα Νησιά του Σολομώντα, αρχικά από τα νοτιότερα νησιά κι έπειτα την προώθηση των αμερικανικών στρατευμάτων προς τα βορειότερα. Η επιχείρηση έλαβε την απαραίτητη έγκριση από την Κυβέρνηση των Η.Π.Α. και ο σχεδιασμός της ανατέθηκε στον ναύαρχο Chester W. Nimitz.
Ο σχεδιασμός προέβλεπε ως πρώτο στόχο το νησί Guadalcanal και την κατάληψη του αεροδρομίου, που είχαν κατασκευάσει οι Ιάπωνες. Ωστόσο, η επιχείρηση, η οποία έλαβε την κωδική ονομασία “Watchtower”, βρίσκονταν αντιμέτωπη με πλήθος προβλημάτων. Ένα από τα βασικότερα ήταν, όπως προαναφέρθηκε, η έλλειψη ετοιμότητας των πεζοναυτών. Ένα γεγονός που επιβεβαιώνει το άνωθεν στοιχείο είναι η άσκηση που εκτελέστηκε από τις αποβατικές δυνάμεις στα Νησιά Φίτζι. Η άσκηση αυτή δεν ήταν επιτυχημένη, με τους επικεφαλής της επιχείρησης να αμφιβάλλουν για την ικανότητα του στρατεύματος σε πραγματικές συνθήκες πολέμου.
Επιπλέον, οι μονάδες πεζοναυτών στάλθηκαν στη μάχη έχοντας μια εκπαίδευση αμφιβόλου ποιότητας, καθώς μια διαδικασία που έπρεπε να διαρκέσει έξι μήνες συμπυκνώθηκε, ώστε η διάρκειά της να μειωθεί στις έξι εβδομάδες. Στα προαναφερθέντα προβλήματα έρχονται να προστεθούν η έλλειψη εφεδρειών και η ανεπαρκής αεροπορική κάλυψη. Έτσι, σε περίπτωση που τα αμερικανικά στρατεύματα συναντούσαν αντίσταση κατά τη διάρκεια της απόβασης ή, ακόμα χειρότερα, λύγιζαν σε μια ιαπωνική αντεπίθεση, δε θα μπορούσαν να διατηρήσουν τις θέσεις τους.
Από τα Νησιά Φίτζι η αμερικανική δύναμη κατευθύνθηκε προς το Guadalcanal. Η απόβαση πραγματοποιήθηκε στις 7 Αυγούστου 1942, χωρίς να συναντήσουν ιδιαίτερη αντίσταση, διότι οι ιαπωνικές δυνάμεις αιφνιδιάστηκαν πλήρως. Η επιτυχής απόβαση οδήγησε και στην κατάληψη του ημιτελούς αεροδρομίου, γύρω από το οποίο στήθηκε αμυντική περίμετρος. Ωστόσο, η απάντηση της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας υπήρξε άμεση, με την πραγματοποίηση δεκάδων αεροπορικών επιδρομών. Οι τελευταίες ανάγκασαν τον Αμερικανικό Στόλο να απομακρυνθεί, στερώντας από τους πεζοναύτες την πολύτιμη υποστήριξή του.
Η ιαπωνική αντίδραση δεν περιορίστηκε μόνο στις αεροπορικές επιδρομές. Ισχυρή ιαπωνική ναυτική μοίρα, υπό τις εντολές του υποναυάρχου Gunichi Mikawa, κατάφερε να κυριαρχήσει σε σύγκρουση με τα πλοία του Αμερικανικού Στόλου. Εντούτοις, ο Mikawa δε συνέχισε την πορεία του προς το Guadalcanal, φοβούμενος την εμφάνιση εχθρικών αεροπλανοφόρων. Τις επόμενες μέρες, η ιαπωνική αντίδραση περιορίστηκε σε επιθέσεις μικρής κλίμακας, οι οποίες δεν προσέφεραν τίποτα ουσιαστικό.
Η πρώτη σοβαρή αντίδραση της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας εκδηλώθηκε στις 13 Αυγούστου, με την αποβίβαση μεγάλης στρατιωτικής δύναμης στο νησί. Όμως, η εσφαλμένη εκτίμηση που ήθελε τις αμερικανικές δυνάμεις να περιορίζονται σε 2.000 άνδρες, οδήγησε τους Iάπωνες διοικητές σε εφησυχασμό. Έτσι, ο συνταγματάρχης Kiyonao Ichiki πραγματοποίησε μια βιαστική επίθεση στον ποταμό Tenaru, δίχως το σύνολο των δυνάμεών του. Η επίθεση αυτή απέτυχε παταγωδώς, με το μεγαλύτερο μέρος του στρατεύματος να καταλήγει νεκρό. Στις επόμενες μέρες, κυριαρχεί η προσπάθεια των Αμερικανών για ενίσχυση της άμυνας και του έμψυχου δυναμικού τους. Έπειτα, κατέλαβαν ορισμένες οχυρές θέσεις, καταλαμβάνοντας με αρκετή δυσκολία τους σκληροτράχηλους Ιάπωνες.
Εκτός από τις συγκρούσεις στο νησί, σκληρές μάχες δόθηκαν σε αέρα και θάλασσα για τον έλεγχο της περιοχής γύρω από το Guadalcanal. Έπειτα από πλήθος αμφίρροπων συγκρούσεων, όπως η αεροναυμαχία της Santa Cruz, η πλάστιγγα έγειρε υπέρ των Η.Π.Α., στα μέσα Νοεμβρίου. Στους μήνες που είχαν προηγηθεί, όμως, οι ανώτεροι διοικητικοί παράγοντες του Ιαπωνικού Στρατού είχαν αντιληφθεί την κρισιμότητα της κατάστασης στο νησί του Ειρηνικού. Πρώτο τους μέλημα ήταν ο εφοδιασμός των δυνάμεων που βρίσκονταν στο νησί. Αυτός, ωστόσο, κατέστη δύσκολος σε μια περίοδο που οι Η.Π.Α. κυριαρχούσαν στη θάλασσα. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, ο υποναύαρχος Raizō Tanaka οργάνωσε νυχτερινές επιχειρήσεις ανεφοδιασμού, με ταυτόχρονο βομβαρδισμό των αμερικανικών εγκαταστάσεων στο νησί. Λόγω της συχνότητας αυτών των παράτολμων επιχειρήσεων, οι Αμερικανοί τους έδωσαν την ονομασία “Tokyo Express” και διήρκεσαν μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου.
Η παραπάνω κατάσταση, όπως είναι φυσικό, δε λειτουργούσε ευνοϊκά για τις ιαπωνικές δυνάμεις. Οι τελευταίες, παρά το γεγονός ότι αντιστέκονταν γενναία στις πολυάριθμες πλέον αμερικανικές δυνάμεις, δεν μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντική φθορά στο αντίπαλο στράτευμα. Παρά τις αξιοσημείωτες επιτυχίες του Ιαπωνικού Στόλου σε νυκτερινές επιχειρήσεις, όπως η Ναυμαχία του Tassafaronga, όπου μια ενέδρα του ναυτικού των Η.Π.Α. εξελίχθηκε σε ταπεινωτική ήττα, ήταν εμφανής η αδυναμία των χερσαίων δυνάμεων να ανακτήσουν τον έλεγχο του νησιού. Έτσι, στις αρχές Φεβρουαρίου του 1943, απομακρύνθηκαν από το Guadalcanal οι τελευταίοι 12.000 Ιάπωνες στρατιώτες.
Στη διάρκεια των εξάμηνων συγκρούσεων, αμφότερες οι πλευρές υπέστησαν σημαντική φθορά. Η Ιαπωνία άφησε πίσω της 14.000 νεκρούς, 1.000 αιχμαλώτους και τον έλεγχο μιας περιοχής στρατηγικής σημασίας. Από την άλλη πλευρά, οι Η.Π.Α. είχαν 1.600 νεκρούς και 4.200 τραυματίες. Μέσα από αυτή τη δοκιμασία, όμως, η αμερικανική υπερδύναμη συγκέντρωσε πλήθος στοιχείων που αποδείχτηκαν πολύτιμα για τη συνέχεια του πολέμου. Πρώτα απ’ όλα, αντιλήφθηκε ότι οι συνθήκες στα νησιά του Ειρηνικού δε θα ήταν ιδανικές. Στο Guadalcanal, τα απροετοίμαστα αμερικανικά στρατεύματα δοκιμάστηκαν από το τροπικό κλίμα και, κυρίως, από την ελονοσία, η οποία «θέρισε» χιλιάδες στρατιώτες και τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν το νησί. Τέλος, ήρθαν σε επαφή με τις τακτικές του ιαπωνικού στρατού, τον οπλισμό του και τα εφόδια που είχαν οι στρατιώτες μαζί τους. Απέκτησαν, έτσι, τη δυνατότητα να τροποποιήσουν τις δικές τους τακτικές, προκειμένου να γίνουν αποτελεσματικότεροι έναντι των αντιπάλων τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (2010), «Γκουανταλκανάλ 1942: Ξιφολόγχες εναντίον πολυβόλων», Στρατιωτική Ιστορία- Σειρά Μεγάλες Μάχες, τεύχος 44ο, Αθήνα: Εκδόσεις Περισκόπιο
- Lanning, Lee Michael (2004), Οι 100 Μεγαλύτερες Μάχες, Αθήνα: Εκδόσεις Ενάλιος
