Του Μιχάλη Κακούρου,
Η Παραγουάη, βρίσκεται στην καρδιά της Νότιας Αμερικής και είναι μια χώρα με αρκετές ιδιαιτερότητες, οι οποίες την κάνουν συχνά να ξεχωρίζει από τις γειτονικές της. Συνορεύει με τη Βραζιλία, την Αργεντινή και τη Βολιβία και είναι ένα κράτος περίκλειστο. Ωστόσο, παρότι περίκλειστη, η Παραγουάη διαθέτει πολεμικό και εμπορικό ναυτικό με χρήση κατά κύριο λόγο στους ποταμούς Παρανά και Παραγουάη, μέσω των οποίων σε συνεργασία με την Αργεντινή και την Βραζιλία μπορεί να έχει πρόσβαση στον Ατλαντικό Ωκεανό. Γεωγραφικά η χώρα διαιρείται σε δύο μέρη με τον ποταμό Παραγουάη να αποτελεί ένα φυσικό σύνορο. Στο ανατολικό μέρος, συγκεντρώνεται πάνω από το 90% του πληθυσμού, ενώ το δυτικό τμήμα αποτελείται από ημι-άγονες εκτάσεις. Στην ανατολική όχθη του ποταμού Παραγουάη, βρίσκεται η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη Ασουνσιόν, με πληθυσμό περίπου 1,2 εκατομμύρια. Το κράτος έχει υιοθετήσει δύο επίσημες γλώσσες: τα ισπανικά και τα Γκουαρανί. Τα Γκουαρανί είναι η γλώσσα του λαού των Γκουαρανί, οι οποίοι κατοικούσαν στην περιοχή της Παραγουάης πολλά χρόνια πριν την έλευση των Ισπανών κατακτητών. Γκουαρανί Παραγουάης, ονομάζεται και το εθνικό νόμισμα της χώρας.
Ο συνολικός πληθυσμός (με βάση εκτιμήσεις του 2021) είναι περίπου 7,2 εκατομμύρια, με το 95% του πληθυσμού να εντάσσονται στην κατηγορία «μεστίζο», δηλαδή μικτής προέλευσης από Ευρωπαίους και Ιθαγενείς Αμερικανούς. Οι αμιγώς ιθαγενείς πληθυσμοί βρίσκονται κυρίως στη δυτική πλευρά της χώρας και αποτελούν το 2% του συνολικού πληθυσμού. Το υπολειπόμενο ποσοστό συμπληρώνουν μετανάστες προερχόμενοι κυρίως από τη Βραζιλία, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Ασία. Οι μεστίζο προέρχονται, σε πολύ μεγάλο βαθμό, από τον λαό των Γκουαρανί, η κουλτούρα των οποίων διέπει σε μεγάλο βαθμό πολλές πτυχές του πολιτισμού της χώρας ακόμη και στις μέρες μας. Από θρησκευτική άποψη, στη χώρα κυριαρχεί ο Ρωμαιοκαθολικισμός (89%) και ακολουθούν οι Ευαγγελιστές (5,4%), με τα υπόλοιπα θρησκεύματα να είναι αυτά των ιθαγενών και των μεταναστών.
Οι πρώτοι Ισπανοί άποικοι έφτασαν στην περιοχή της Παραγουάης τη δεκαετία του 1530 και κατά κύριο λόγο συνυπήρχαν ειρηνικά με τους ιθαγενείς Γκουαρανί. Μερικά χρόνια αργότερα, κατέφθασαν στην περιοχή και οι πρώτοι Ιησουίτες μοναχο,ί οι οποίοι μέσα από πολυάριθμες ιεραποστολές βοήθησαν και κατήχησαν τους Γκουαρανί για περισσότερα από 150 χρόνια. Η εγκατάσταση των Ιησουιτών σε περιοχές μεγάλης εμπορικής σημασίας σε συνδυασμό με την τεράστια επιρροή που ασκούσαν στους ιθαγενείς, οδήγησαν στη συντονισμένη επίθεση Ισπανών και Πορτογάλων, η οποία κατέστρεψε τις εγκαταστάσεις των ιεραποστολών και εκδίωξε οριστικά τους Ιησουίτες από την περιοχή, αφήνοντας έτσι την Ισπανική Αντιβασιλεία να υποδουλώσει τους πληθυσμούς των Γκουαρανί.
Το 1811, η Παραγουάη κηρύσσει την ανεξαρτησία της και το 1813 αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση ο αυταρχικός δικτάτορας Φράνσια, ο οποίος κυβέρνησε μέχρι το 1840. Οι επίσης δικτάτορες διάδοχοί του οδήγησαν τη χώρα το 1865 σε ταυτόχρονο πόλεμο εναντίον της Βραζιλίας, της Ουρουγάης και της Αργεντινής. Από τον αιματηρό αυτόν πόλεμο, η χώρα βγήκε συντετριμμένη και με τον πληθυσμό της μειωμένο κατά το ήμισυ. Η μόνιμη συνοριακή διαμάχη με τη Βολιβία θα εξελιχθεί το 1932 σε πόλεμο με τη γειτονική χώρα, από τον οποίο, ωστόσο, η Παραγουάη βγαίνει κερδισμένη και επεκτείνει τα εδάφη της στα δυτικά. Ακολουθεί το πραξικόπημα του 1954, όταν και καταλαμβάνει την εξουσία ο στρατηγός Στρέσνερ. Ο εν λόγω δικτάτορας, απολαμβάνοντας την στήριξη των Η.Π.Α., επιδόθηκε σε χιλιάδες εκτελέσεις αντιπάλων του καθεστώτος, έδωσε καταφύγιο σε πολλούς Γερμανούς Ναζί και στα επόμενα χρόνια βρισκόταν σε στενή συνεργασία με τους δικτάτορες Πινοσέτ στη Χιλή και Βιδέλα στην Αργεντινή.
Το 1989, ανατρέπεται από νέο στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο, ωστόσο, οδηγεί στην εκκίνηση μιας διαδικασίας εκδημοκρατισμού της χώρας. Το 199,3 το κόμμα Κολοράντο κερδίζει τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη χώρα, χωρίς, ωστόσο, να ομαλοποιείται το πολιτικό σκηνικό. Στα επόμενα 25 χρόνια ακολούθησαν φυλακίσεις και δολοφονίες πολιτικών αντιπάλων ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα (Φιλελεύθεροι και Κολοράντο), οδηγώντας σε μεγάλες λαϊκές εξεγέρσεις, οι οποίες έφεραν τη χώρα στο χείλος του εμφυλίου πολέμου. Στην έκρυθμη κατάσταση προστίθενται τεράστια σκάνδαλα διαφθοράς και αποτυχημένες απόπειρες πραξικοπημάτων. Το πολιτικό σκηνικό στη χώρα σταθεροποιείται μόλις μετά τις εκλογές του 2018, με τα σκάνδαλα διαφθοράς, ωστόσο, να εμφανίζονται αρκετά συχνά στις κυβερνήσεις της Παραγουάης.
Τα χρόνια της πολιτικής αστάθειας και των αναταραχών προφανώς δεν βοήθησαν στην ανάπτυξη της χώρας, με την Παραγουάη να βρίσκεται αρκετά χαμηλά στην κατάταξη (103/189) με βάση τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης για το 2020. Με τη βιομηχανία να είναι υποτυπώδης, η οικονομία της χώρας στηρίζεται κυρίως στην αγροτική παραγωγή και πιο συγκεκριμένα στην παραγωγή σόγιας, η οποία είναι και το βασικότερο εξαγώγιμο προϊόν. Κύριοι εμπορικοί εταίροι είναι η Βραζιλία, η Κίνα, η Αργεντινή και οι ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, η προσκόλληση στη γεωργία κάνει την οικονομία της χώρας ευάλωτη με σημαντικές αρνητικές συνέπειες στους ρυθμούς εξάλειψης της φτώχειας. Αξιοσημείωτη είναι η πρόοδος της χώρας στον τομέα της ενέργειας.
Οι σταθμοί παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν το σημαντικότερο κεφάλαιο της χώρας, καθώς έτσι αντισταθμίζεται και η έλλειψη ορυκτών πόρων και καυσίμων. Συνεπώς, η Παραγουάη όχι μόνο καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών της αναγκών μέσω των υδροηλεκτρικών φραγμάτων στα ποτάμια της, αλλά αυτή η ενέργεια έχει μετατραπεί και σε εξαγώγιμο προϊόν στις γειτονικές Βραζιλία και Αργεντινή. Τα τελευταία χρόνια, οι κυβερνήσεις καταβάλλουν προσπάθειες προσέλκυσης ξένων άμεσων επενδύσεων στη χώρα δελεάζοντας με τη φθηνή παροχή ενέργειας και το φθηνό εργατικό δυναμικό. Παρόλα αυτά, η έλλειψη υποδομών, και κυρίως η ενδημική διαφθορά, απομακρύνει τους επενδυτές, δυσκολεύοντας έτσι και το μόνιμο πρόβλημα του υψηλού χρέους της χώρας. Η πανδημία του COVID-19 χτύπησε την Παραγουάη σε μια στιγμή ανάκαμψης του Α.Ε.Π. μετά από την ύφεση που είχε προκληθεί τη 2ετία 2014-2016.
Στον τομέα της εκπαίδευσης, οι υποδομές της χώρες κρίνονται ανεπαρκείς. Το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν χαίρει μεγάλης εκτίμησης από την πλειοψηφία του κόσμου, με συνέπεια όσες οικογένειες έχουν την οικονομική δυνατότητα, να στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολεία άλλων χωρών όχι μόνο στην τριτοβάθμια, αλλά ήδη από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στις αγροτικές περιοχές, παρατηρείται ιδιαίτερη αύξηση και στο ποσοστό αναλφαβητισμού των κατοίκων (10-15%), καθώς οι υποδομές και η κρατική επιχορήγηση δεν επαρκούν για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών.
Το γενικότερο ποσοστό αναλφαβητισμού στη χώρα κυμαίνεται περίπου στο 6%, μια επίδοση καλή, όμως έχει αρκετά περιθώρια βελτίωσης. Μολονότι τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της UNESCO δείχνουν ότι δαπανάται το 3,5% του Α.Ε.Π. στον κλάδο της εκπαίδευσης, οι Παραγουανοί γνωρίζουν ότι ένα μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων δεν φτάνουν ποτέ στα σχολεία, καθώς δεν το επιτρέπει η διαφθορά στα ενδιάμεσα στάδια. Πέραν τούτου, όμως, το ποσοστό καθαυτό που δαπανάται για την εκπαίδευση είναι πολύ μικρό, εάν το συγκρίνουμε με άλλες χώρες παρόμοιου βεληνεκούς.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και στον τομέα της υγείας, με τις υποδομές στις απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές της επαρχίας να βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση. Το εθνικό σύστημα υγείας είναι εμφανώς υποστελεχωμένο, παρόλο που η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου απευθύνεται σε αυτό. Οι ιδιωτικές υγειονομικές ασφαλίσεις καλύπτουν μόλις το 7% του πληθυσμού, δείχνοντας έτσι και το μεγάλο οικονομικό χάσμα ανάμεσα στους Παραγουανούς.
Οι κρατικές δαπάνες στο σύστημα υγείας ανέρχονται στο 6,6% του Α.Ε.Π., ποσοστό το οποίο πρέπει να ενισχυθεί άμεσα. Για τον λόγο αυτόν, το 2019 η χώρα έλαβε δάνειο 115 εκατομμυρίων δολαρίων από την Παγκόσμια Τράπεζα προς ενίσχυση του τομέα της υγείας. Η πρόσφατη πανδημία έδειξε και το πρόβλημα της έλλειψης νοσοκομειακών κλινών, την οποία η αντιστοιχία είναι 1 ανά 1.000 κατοίκους. Βελτίωση χρειάζονται, επίσης, τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας στη χώρα (16,6/1.000), τα οποία είναι σχετικά υψηλά.
Συνοψίζοντας, τα παραπάνω παρατηρούμε ότι η Παραγουάη είναι μια χώρα με πολλές δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης, χωρίς, ωστόσο, να τις αξιοποιεί. Ο κυβερνήσεις οφείλουν να εστιάσουν στη θωράκιση του συστήματος υγείας και την επένδυση κονδυλίων σε ολόκληρη την επικράτεια της χώρας, ειδικά στις απομακρυσμένες περιοχές. Για να θεμελιωθούν τα παραπάνω, πρέπει πρωτίστως να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της διαφθοράς, το οποίο, όπως δείχνουν τα δεδομένα, αποτελεί τροχοπέδη σε οποιαδήποτε αναπτυξιακή πρωτοβουλία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Paraguay, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Paraguay Profile-Timeline, BBC Timeline, Retrieved from here
- UNDP Human Development Report, Paraguay, Retrieved from here
- Paraguay, The World Factbook, CIA, Retrieved from here
- The World Bank in Paraguay, Retrieved from here
- Education System in Paraguay, Scholaro, Retrieved from here
- Paraguay, UNESCO, Retrieved from here
