Της Αναστασίας Τσερμενίδου,
Ούτε μία ούτε δύο, αλλά συνολικά δώδεκα γυναικοκτονίες σημειώθηκαν από τις αρχές του 2021 στη χώρα μας. Ανάμεσα σε αυτές έλαβαν χώρα και άλλα γεγονότα, όπως βιασμοί και κακοποιήσεις γυναικών, αλλά και παιδιών. Το ένα περιστατικό έρχεται να διαδεχτεί το άλλο και ο απόηχος που μένει είναι φόβος και ανατριχίλα, θα έλεγα…
Τις πταίει όμως; Ακούω από τη μία πολλούς να υποστηρίζουν πως η πανδημία και η καραντίνα μπούχτισαν τον κόσμο και αφύπνισαν τα πιο ζωώδη ένστικτά του. Δε θεωρώ, όμως, πως είναι αυτή η αιτία, προφανώς. Ίσως θα μπορούσε να πει κανείς πως στάθηκε η αφορμή, και πάλι όμως η θέση αυτή είναι αμφίβολης αξίας. Το καίριο ζήτημα εδώ είναι ο νους του κάθε ανθρώπου που τολμά να κάνει παράλογες και εν δυνάμει επικίνδυνες σκέψεις και κατά πόσο αυτές θα λάβουν τη μορφή ενέργειας και πράξης.
Από την άλλη, μία ακόμη άποψη που αναλώνεται ξανά και ξανά είναι η γνωστή «καραμέλα»: «Πρόβλημα διαχείρισης θυμού». Ήταν η «κακιά στιγμή» που ο Χ «θόλωσε» και έδωσε τέλος στη ζωή της «άτυχης» κοπέλας. Όλο λάθος (!). Πώς είναι δυνατόν, εκείνη τη δεδομένη «κακιά στιγμή» να χαθεί κάθε έννοια λογικής σκέψης, κάθε ψήγμα αυτοελέγχου και να επικρατήσει ο παραλογισμός και η οργή, που θα οπλίσουν το χέρι του θύτη, καταλήγοντας στο τραγικό συμβάν της αφαίρεσης μιας ανθρώπινης ζωής; Ποια είναι τα στάδια και η ένταση αυτής της ανελέητης οργής μέχρι την τελική πράξη και είναι πράγματι τόσο ανέφικτος ο αυτοέλεγχος και ο αυτοπεριορισμός;
Η απάντηση είναι πως όχι, εν τέλει δεν πρόκειται για ζήτημα διαχείρισης θυμού. Μου φαίνεται αστείο το γεγονός ότι στα τηλεδικαστήρια οι δημοσιογράφοι-δικαστές-ψυχολόγοι άπτονται του δημόσιου βήματος και εστιάζουν το ρεπορτάζ τους στην ανεύρεση των αιτιών-κινήτρων που οδηγούν σε αυτά τα αποτρόπαια εγκλήματα. Το πόρισμα στο οποίο καταλήγουν είναι πως η επιθετικότητα ενός γυναικοκτόνου και εν γένει ενός κακοποιητικού ανθρώπου είναι ένα βίωμα που αναβλύζει από το ψυχισμό του.
Το πολύ απλό που σκέφτομαι εγώ ωστόσο, είναι πως ένας άντρας που θα θελήσει να ξεσπάσει το θυμό του, δε θα ξεσπάσει στο χώρο εργασίας του, ούτε στο αφεντικό του, ούτε στο συνάδελφο, αλλά αισθάνεται πως έχει το δικαίωμα να εκδηλώσει όλη τη βίαιη συμπεριφορά του απέναντι σε μία γυναίκα, απέναντι σε ένα παιδί, απέναντι σε κάποιον -σωματικά τονίζω- πιο αδύναμο. Αυτοί οι άνανδροι άνθρωποι θεωρούν πως έχουν το δικαίωμα να σηκώσουν χέρι. Πως υπερτερούν έναντι της συντρόφου και εκεί βρίσκουν το πάτημα για να πράξουν αυτά τα αίσχη. Επομένως, όχι δεν τίθεται ζήτημα διαχείρισης θυμού ή αλλιώς τίθεται πρόβλημα διαχείρισης θυμού μόνο με τις συντρόφους (και τα τυχόν παιδιά).
Ποια είναι, όμως, η πιθανή λύση; Η συζήτηση που επανέρχεται ξανά και ξανά στο τραπέζι, είναι η επίλυση του προβλήματος με την αυστηροποίηση των ποινών του Ποινικού Κώδικα. Εδώ έρχομαι να πω πως όχι, δεν ισχύει μία τέτοια θέση. Η ίδια η ιστορία μας έχει δείξει πως ο πιθανός δράστης δε θα σταθεί στα τυχόν εμπόδια που θα βρεθούν στο διάβα του ούτε θα αναλογιστεί τις ποινές που θα κληθεί ίσως να αντιμετωπίσει. Η απόφαση του να σκοτώσει ή όχι είναι τελειωμένη υπόθεση, από τη στιγμή που θα οργανώσει κάθε κίνησή του με προσοχή και ψυχραιμία. Έτσι συνέβη και στη Ρόδο, στα Γλυκά Νερά, στη Φολέγανδρο κλπ.
Προσωπικά μπορώ να διακρίνω δύο λύσεις. Η πρώτη σχετίζεται με την ηθικοπλαστική διαπαιδαγώγηση ενός άνδρα από μικρή ηλικία, ώστε η σωστή και ορθή συμπεριφορά να αποτελέσει βίωμά του. Η εκπαίδευση που θα λάβει πρέπει να κινείται γύρω από το πλαίσιο αλλαγής στερεοτύπων, καθώς η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, αλλά και γενικότερα της βίας, είναι πρωτίστως ζήτημα κουλτούρας. Η κουλτούρα της έμφυλης βίας κατά των γυναικών έγινε ανεκτή και καθιερώθηκε άτυπα, παρά την εξέλιξη που γνώριζαν οι κοινωνίες. Εάν πληγεί και κατακερματιστεί αυτός ο πυρήνας, η αλλαγή θα είναι σταδιακή και εμφανής.
Ακόμη, μία λύση περιστρέφεται γύρω από το κομμάτι της αυτοβελτίωσης και της αντιμετώπισης των ψυχικών νόσων. Από την πρώτη στιγμή που κάποιος άνθρωπος ή ακόμη και ο στενός κύκλος επαφών αυτού του ατόμου, διακρίνει πως η συμπεριφορά του ξεφεύγει από το κοινωνικά αποδεκτό και ανεκτό, τότε πρέπει αυτό το άτομο να λάβει εξειδικευμένη βοήθεια από κάποιον ειδικό. Το όλο ζήτημα αυτού του «ειδικού», του ψυχοθεραπευτή, ακόμη και σήμερα αποτελεί ταμπού (όχι βέβαια όπως παλιά) και πολλοί διστάζουν να το επιλέξουν. Ωστόσο, είναι αλήθεια πως η αυτοβελτίωση και η ψυχοθεραπεία έχουν τη δύναμη να σημειώσουν θεαματικές αλλαγές στη ψυχοπνευματική κατάσταση ενός ανθρώπου και αν ακολουθούνταν σαν οδός θεραπείας, τα περιστατικά βίας θα ήταν μετά βεβαιότητας εμφανώς λιγότερα σε σχέση με τα σημερινά.
Επομένως, όπως διαπιστώνεται από τα παραπάνω, η σωστή αντιμετώπιση ενός φαινομένου ξεκινά από την πρόληψη, καθώς και οι δύο αναφερόμενες λύσεις βασίζονται πάνω στη στρατηγική της πρόληψης. Το κράτος φυσικά για ακόμη μία φορά διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο, καθώς οφείλει να μεριμνήσει για τα μεμονωμένα περιστατικά βίας, όπως μεριμνά και για τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας, τρομοκρατίας και οργανωμένου εγκλήματος. Κάθε μορφή και ένταση βίας αποτελεί προτεραιότητα και μόνο μέσω μία οργανωμένης κρατικής δράσης και δευτερευόντως ατομικής, μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.
Ας ελπίσουμε, λοιπόν, πως η έμφυλη βία πίσω από τις κλειστές πόρτες θα αρχίσει να φθίνει. Πως η όλη πανδημία της βίας θα αρχίσει να εξαλείφεται και ένα μεγάλο βήμα θα σημειωθεί στο μεγάλο κεφάλαιο της ανθρώπινης -γυναικείας- αξιοπρέπειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι γυναικοκτόνοι έχουν πρόβλημα διαχείρισης θυμού μόνο με τις συντρόφους τους, ampa.lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Έμφυλη βία» πίσω από τις κλειστές πόρτες, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αντιμετώπιση της Βίας κατά των Γυναικών- Τ. Καρατράντος, eliamep.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πέντε ερωτήσεις και απαντήσεις για την έμφυλη βία, diotima.org.gr, διαθέσιμο εδώ
- Violence against women: an EU-wide survey. Main results report, fra.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
