Η 7η Οκτωβρίου στην Ιστορία

Της Αγγελικής Κόκκαλη,

1886: Καταργήθηκε η δουλεία στην Κούβα μετά από διάταγμα της Ισπανικής Αυτοκρατορίας. Η Κούβα αποτελούσε ήδη από τον 16^ο αιώνα ισπανική αποικία. Τους επόμενους τρεις αιώνες εξελίχθηκε σε σημαντικό πυλώνα του ευρωπαϊκού υπερπόντιου δουλεμπορίου. Το νησί ήταν γεμάτο με φυτείες ζαχαροκάλαμων και η παραγωγή τους απαιτούσε φθηνά εργατικά χέρια. Καθώς, όμως, η άφιξη των Ευρωπαίων στον Νέο Κόσμο σηματοδοτήθηκε με τον αφανισμό των γηγενών πληθυσμών, οι Ισπανοί μετέφεραν περισσότερο από ένα εκατομμύριο εξανδραποδισμένους Αφρικανούς στο νησί. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν απάνθρωπες και οι τιμωρίες συχνές. Σταδιακά, ένα πνεύμα επανάστασης και απελευθέρωσης φαινόταν να κατακλύζει τη Λατινική Αμερική. Στις αρχές του 19^ου αιώνα, η Αϊτή αντιστάθηκε στις αποικιοκρατικές απαιτήσεις των Ευρωπαίων. Η νομική κατάργηση της δουλείας στην Ινδία, το 1843, προβλημάτιζε τους Κουβανούς αφέντες, οι οποίοι έβλεπαν τους υποστηρικτές της ως «προβοκάτορες» των οικονομικών βλέψεών τους. Η πίεση κορυφώθηκε, όταν, το 1865, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κατήργησαν συνταγματικά τη δουλεία. Τρία χρόνια αργότερα, ξέσπασε ο Δεκαετής Πόλεμος ανεξαρτησίας των Κουβανών, κατά τη διάρκεια του οποίου πολλοί επαναστάτες απελευθέρωσαν τους δούλους τους. Το 1872, οι Ισπανοί υποχώρησαν και παραχώρησαν τυπική ελευθερία σε παιδιά, ηλικιωμένους και δούλους με στρατιωτική θητεία. Χρειάστηκαν, εντούτοις, δεκατέσσερα χρόνια μέχρι τη νομική απελευθέρωση των υποδουλωμένων. Η Κούβα έγινε η προτελευταία χώρα του Δυτικού Ημισφαιρίου που κατήργησε τη δουλεία.

1944: Εξεγέρθηκαν οι φυλακισμένοι στο 4^ο Κρεματόριο του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου, όταν πληροφορήθηκαν ότι επρόκειτο να θανατωθούν. Αποτέλεσε την πιο μεγάλη ανταρσία και προσπάθεια απόδρασης στην ιστορία του στρατοπέδου συγκέντρωσης. Ο βασικότερος λόγος έγκειται στο συνωμοτικό δίκτυο που είχε αναπτυχθεί εντός του συγκροτήματος, οι διεργασίες του οποίου είχαν ξεκινήσει μερικούς μήνες νωρίτερα. Τότε, μια νεαρή Εβραία, η Έλα Γκάρτνερ, η οποία είχε μετατεθεί στο εργοστάσιο πυρομαχικών Union-Werke, ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τη Ρόζα Ρομπότα, η οποία είχε επαφές με την υπόγεια αντίσταση. Η Έλα στρατολόγησε κι άλλες γυναίκες, όπως την αδελφή της, Άννα, εντάσσοντάς τες στην αντίσταση. Οι νεαρές γυναίκες έπαιρναν κρυφά μικρές ποσότητες πυρίτιδας από το εργοστάσιο, τις τύλιγαν σε σκισμένα κομμάτια υφάσματος και τις έκρυβαν στα σώματά τους, για να μην κινήσουν την υποψία των φρουρών. Έπειτα, τις μετέφεραν στους αντιστασιακούς της Σοντερκομάντο, την ειδική ομάδα κρατουμένων, που είχαν υποχρεωθεί σε καταναγκαστική εργασία στα κρεματόρια του στρατοπέδου. Χρησιμοποιώντας την πυρίτιδα, οι ηγέτες της ομάδας έφτιαξαν βόμβες, σχεδιάζοντας επίθεση. Πληροφορούμενοι ότι τα SS επρόκειτο να εκκαθαρίσουν μεγάλο μέρος της ομάδας, ξεσηκώθηκαν στις 7 Οκτωβρίου, ανατινάζοντας το 4^ο Κρεματόριο. Επιτέθηκαν στους άνδρες των SS, σκοτώνοντας μόλις τρία μέλη τους, και οι Γερμανοί, ως ανταπάντηση, κατέστειλαν την εξέγερση, σκοτώνοντας συνολικά 550 κρατούμενους. Τον Ιανουάριο του 1945, οι γυναίκες που συμμετείχαν στη συνωμοσία απαγχονίστηκαν δημόσια.

1977: Ψηφίστηκε ομόφωνα το Σοβιετικό Σύνταγμα του 1977, γνωστό ως Σύνταγμα του Ανεπτυγμένου Σοσιαλισμού, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Παραχωρούσε θεμελιώδεις ελευθερίες, παραμένοντας ευθυγραμμισμένο με τη μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία. Πιο συγκεκριμένα, περιλάμβανε τροποποιήσεις αναφορικά με τη δημόσια υγεία, την εργασία, την ανθρώπινη προστασία, τη στέγαση και την εκπαίδευση. Παραχωρούσε στους κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης το δικαίωμα να απολαμβάνουν πολιτιστικά δρώμενα, ενθαρρύνοντας τη δια βίου μάθηση. Παράλληλα, έθιγε το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και το δικαίωμα στην ξεκούραση, στη συνείδηση, τη γηριατρική φροντίδα και την υγειονομική περίθαλψη. Ειδικά στον τομέα της εκπαίδευσης, εξασφάλιζε δωρεάν παιδεία με κρατικά βιβλία και με δυνατότητα παροχής κρατικών υποτροφιών. Μπορεί θεωρητικά να κατοχύρωνε κοινωνικοοικονομικά και ατομικά δικαιώματα, αποκαθιστώντας την παρρησία, την ελευθεροτυπία και την ελευθερία του συνέρχεσθαι, ωστόσο οι συνταγματικές αυτές προβλέψεις δεν έχαιραν εφαρμογής λόγω του εξής κωλύματος: απουσίαζαν οι απαραίτητοι μηχανισμοί που θα απέτρεπαν την κρατική αυθαιρεσία, διασφαλίζοντας την ομαλή εφαρμογή των προαναφερθέντων νόμων. Τέλος, κατοχύρωνε το δικαίωμα απόσχισης των ομόσπονδων Σοβιετικών Δημοκρατιών από την Ένωση, διάταξη που τυπικά διευκόλυνε τη μετέπειτα κατάρρευση της σοβιετικής δομής. Το Σύνταγμα έμεινε σε ισχύ έως τη διάλυσή της, το 1991.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Alejandro de la Fuente, «Slave Law and Claims-Making in Cuba: The Tannenbaum Debate» Revisited στο Law and History Review Vol. 22, No. 2 (Καλοκαίρι, 2004), σσ. 339-369
• Christopher Schmidt-Nowara, «Empires against Emancipation: Spain, Brazil, and the Abolition of Slavery» στο Review: A Journal of the Fernand Braudel Center, Vol. 31, No. 2 (2008), σσ. 101-119
• Rafael Fermoselle-López, «The Blacks in Cuba: A Bibliography» στο Caribbean Studies, Vol. 12, No. 3 (Οκτώβριος, 1972), σσ. 103-112
• The fire at Crematorium IV, Sir Martin Gilbert, διαθέσιμο εδώ
• Prisoner Revolt at Auschwitz-Birkenau, United States Holocaust Museum, διαθέσιμο εδώ
• Roza Robota, Jewish Women’s Archive, διαθέσιμο εδώ
• Γιάννα Κατσόβσκα – Μαλιγκούδη,  Η ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης (Gutenberg, 2012)
• Soviet Adopts a New Constitution with Little Change, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
• Τι κατοχυρώθηκε στο σύνταγμα της ΕΣΣΔ 1977: Το νέο σύνταγμα της ΕΣΣΔ, sewerge.ru, διαθέσιμο εδώ