Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Το άρμα της ιστορικής έρευνας μεταφέρει την αφήγηση αυτή τη φορά στη Σικελία. Εκεί, στη λήξη του Δεύτερου Σικελικού Πολέμου, στις όχθες του ποταμού Κριμισού, ο Κορίνθιος στρατηγός Τιμολέων, με λίγες αλλά αξιόμαχες δυνάμεις, κατάφερε να τερματίσει την Καρχηδονιακή πλημμυρίδα και να σώσει τη νήσο από τις επεκτατικές βλέψεις των γειτόνων τους, οι οποίοι, από το βορειοδυτικό άκρο του νησιού και εκμεταλλευόμενοι την ασταθή πολιτική κατάσταση των πόλεων της ελληνικής αποικίας, είχαν ξεκινήσει τη λεηλασία και την κατάληψη της νήσου, βοηθούμενοι και από ντόπιους τυράννους, οι οποίοι ήλπιζαν να αποκομίσουν οφέλη.
Ο στρατηγός Τιμολέων έφτασε στο νησί, κατόπιν έκκλησης των Συρακούσιων, οι οποίοι έβλεπαν τους πολιτικούς των πόλεων να συγκρούονται μεταξύ τους και τους Καρχηδόνιους να καταλαμβάνουν τον Σελινούντα, τον Ακράγαντα και την Ιμέρα, με τον σύμμαχό τους, τύραννο των Λεοντίνων Ικέτη, να κινείται κατά των Συρακουσών. Την κρίσιμη αυτή στιγμή, ο Κορίνθιος καλείται να βοηθήσει, φτάνοντας σύντομα στη Σικελία με 10 τριήρεις και 700 μισθοφόρους. Να σημειωθεί πως η Κόρινθος θεωρείτο μητρόπολη των Συρακουσών.
Με την άφιξή του στο νησί, ο Τιμολέων στοχεύει στην ανατροπή των ισορροπιών, συσπειρώνοντας τους Σικελιώτες Έλληνες, ελευθερώνοντας τις Συρακούσες από την τυραννία του Διονυσίου Β΄ και την απειλητική σκιά του Ικέτη και μεταφέροντας τις συγκρούσεις στο έδαφος των εισβολέων. Παρά την καλή αρχή του, οι Καρχηδόνιοι δεν ανησύχησαν ιδιαίτερα, καθώς βασίζονταν στη συντριπτική αριθμητική υπεροχή και την υπεροπλία τους. Ο στρατός τους αποτελείτο από Καρχηδόνιους πολίτες (10.000), αριστοκράτες ιππείς και τέθριππα πολεμικά άρματα (10.000), Ίβηρες, Λίβυους και Κέλτες μισθοφόρους (περίπου 50.000), ενώ ξεχωριστή θέση είχε και ο Ιερός Λόχος των Καρχηδονίων (2.500), με την παρουσία του να αναδεικνύει τη σημασία της εκστρατείας. Το ισχυρό και πολυεθνικό αυτό στράτευμα, με ηγέτες τους Ασδρούβα και Αμίλκα, είχε στρατοπεδεύσει στον Κριμισό Ποταμό, με σκοπό τη διάβασή του.
Εναντίον του κινήθηκε αποφασιστικά ο Τιμολέων, διαθέτοντας 12.000 πεζούς, εκ των οποίων 6.000 Συρακούσιοι και 1.000 ιππείς. Παρά την ηττοπάθεια που προκάλεσαν τα νέα για το μέγεθος του αντιπάλου στρατού, ο Κορίνθιος στρατηγός έσπευσε να τους αντιμετωπίσει, πριν διαβούν τον ποταμό και ανασυνταχθούν. Βέβαια, στην πορεία προς τη μάχη, 1.000 μισθοφόροι αποχώρησαν, μειώνοντας περαιτέρω τη δυναμική του στρατού.
Φτάνοντας, στις αρχές του καλοκαιριού του 341 π.Χ. κοντά στον Κριμισό ποταμό και αφού αντιμετώπισε, για μια ακόμη φορά με επιτυχία, την ηττοπάθεια των ανδρών του, παρατήρησε μια ημέρα, πως οι Καρχηδόνιοι είχαν ξεκινήσει να διαβαίνουν τον Κριμισό, με τα τμήματα που είχαν περάσει στην αντίπερα όχθη να μην έχουν προβεί σε ανασύνταξη. Με τα άρματα να έχουν ήδη περάσει απέναντι, τον Ιερό Λόχο, τους Καρχηδόνιους και τους μισθοφόρους να βρίσκονται εντός του ποταμού και το ιππικό να ακολουθεί στα μετόπισθεν, ο Τιμολέων διέγνωσε τη θαυμάσια ευκαιρία να αντιμετωπίσει τον αντίπαλό του τμηματικά, χωρίς να ανησυχεί για την αριθμητική του υπεροχή.
Χωρίς να χρονοτριβεί, στέλνει το ιππικό του να επιτεθεί στα άρματα και εν συνεχεία, να προσβάλει τον Ιερό Λόχο, ο οποίος είχε ήδη περάσει κατά ένα μέρος τον ποταμό. Παρά την ορμητικότητα των ιππέων και το χάος που προκάλεσαν στα δυσκίνητα τέθριππα, δεν κατάφεραν να φτάσουν τον Ιερό Λόχο. Βλέποντας την εξέλιξη αυτή, ο Τιμολέων, γνωρίζοντας πως ο χρόνος κυλά υπέρ των Καρχηδονίων, οδηγεί τον στρατό του ενάντια στους εισβολείς. Διατάζει το ιππικό να καλύψει την προέλασή του, πλαγιοκοπόντας την εχθρική παράταξη, και το ελαφρύ πεζικό να καθηλώσει εντός του ποταμού τους αντιπάλους μισθοφόρους, με καταιγισμό ακοντίων και βλημάτων.
Η αντίσταση των Καρχηδονίων υπήρξε αρχικά σθεναρή, με τα βαρύτερα και καλύτερα όπλα τους να φέρνουν τους επιτιθέμενους σε δύσκολη θέση. Όμως, το πλεονέκτημά τους αυτό μετατράπηκε σε μειονέκτημα, όταν ξέσπασε μια ξαφνική νεροποντή, η οποία συνοδευόταν από χαλαζόπτωση. Ο βαρύς εξοπλισμός και το νερό, τόσο της βροχής όσο και του ποταμού, δυσχέραιναν τις κινήσεις των στρατιωτών που πολεμούσαν τους Έλληνες, ενώ το ποτάμι, φουσκωμένο από τους πολλούς στρατιώτες εντός του και τα νερά που κατέβαιναν από τις πηγές του, οδήγησε στον πνιγμό πολλούς οπλίτες των Καρχηδονίων. Τόσο η ευκινησία των ελαφρύτερα οπλισμένων Ελλήνων όσο και η χαλαζόπτωση, που χτυπούσε στα νώτα τους Έλληνες και κατά μέτωπον τους Καρχηδόνιους, τους έδωσαν τη νίκη.
Οι απώλειες των Καρχηδονίων ήταν τρομερές, φτάνοντας, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, τους 10.000 νεκρούς, είτε από τη μάχη είτε από πνιγμό, και τους 15.000 αιχμαλώτους. Στους νεκρούς συγκαταλέγονταν το σύνολο σχεδόν των αριστοκρατών, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος του Ιερού Λόχου. Η μεγάλη σημασία της νίκης αυτής είναι αδιαμφισβήτητη. Οι Καρχηδόνιοι, παρά τις προσπάθειές τους το επόμενο διάστημα, δε θα καταφέρουν να ανακάμψουν και θα οδηγηθούν σε διαπραγματεύσεις, προς τερματισμό των συγκρούσεων, ενώ τα λάφυρα που οι Έλληνες αποκόμισαν θα βοηθήσουν στην αναβάθμιση του εξοπλισμού τους. Τα συσσωρευμένα λάφυρα ήταν τόσα πολλά δε, που ο Τιμολέων τα απέστειλε σε όλες τις ελληνικές πόλεις της Σικελίας και, φυσικά, συγκέντρωσε τα καλύτερα και τα απέστειλε στην Κόρινθο. Ο Τιμολέων, ως αδιαμφισβήτητος στρατιωτικός ηγέτης των Σικελιωτών, κέρδισε την αμέριστη συμπάθεια των κατοίκων του νησιού, οδηγώντας τους στο μονοπάτι της νίκης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Χ. Πελεκίδη (1988), Αρχαία Ελληνική Ιστορία – Από το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου ως την άνοδο στο θρόνο του Αντίγονου Γονατά, Γιάννινα.
- Σ Σκαρμίντζου ‘Η Μάχη του Κριμισού Ποταμού: Ο Τιμολέων σώζει τον Ελληνισμό της Σικελίας’ Σε Συλλογικό Έργο (2008) Ιστορικές Σελίδες Τεύχος Αυγούστου 2008. Εκδ. Αμυντική Γραμμή
- Συλλογικό Έργο (2015) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Τόμος 7 – Κλασσικός Ελληνισμός Γ΄. Αθήνα: Εκδ. Παραπολιτικά Α.Ε.
- Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι», τόμος 10ος – Τιμολέων-Αιμίλιος Παύλος, Αθήνα: Εκδόσεις Κάκτος
