Του Γιώργου Γιαρμά,
Η 5η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Εκπαιδευτικών και επ’αφρομής αυτής της επετείου προβληματισμοί εγείρονται ως προς το ζήτημα και τον χαρακτήρα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Σε ένα κοινωνικό σύνολο που αναδιαμορφώνεται συνεχώς και που οι αλλαγές του επηρεάζουν αδιαμφισβήτητα τα μέλη του και τους θεσμούς του, η εκπαίδευση καλείται να εξοπλίσει καθένα από εμάς με τα απαραίτητα εφόδια, έτσι ώστε να ανταπεξέλθουμε επιτυχώς σε όποιες κοινωνικές αναδιαμορφώσεις πραγματοποιηθούν.
Τί συμβαίνει, όμως, όταν η κυβέρνηση προκαλεί αλλαγές σε ένα θεσμό, ο οποίος καταλήγει να μην προετοιμάζει κατάλληλα τα άτομα που μεριμνούν για τη διασφάλιση ανέλιξης του κρατικού επιπέδου σε όλους τους τομείς και του τρόπου ζωής των πολιτών; Αναφέρομαι στην απόφαση που πάρθηκε με την έναρξη της περσινής σχολικής χρονιάς από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων να καταργήσει τα μαθήματα καλλιτεχνικής αγωγής, δηλαδή το ελεύθερο σχέδιο και το γραμμικό σχέδιο, από το ωρολόγιο πρόγραμμα του Λυκείου, αλλά και τα μαθήματα δεύτερης ξένης γλώσσας, δηλαδή των γαλλικών και των γερμανικών, από το πρόγραμμα της Γ’ Λυκείου, με αφορμή τη χαμηλή ενεργό συμμετοχή των μαθητών στα εν λόγω μαθήματα. Η συγκεκριμένη υπουργική απόφαση τίθεται σε ισχύ και τη φετινή σχολική χρονιά με τον αριθμό 94196/Δ2 βασιζόμενη στο ΦΕΚ 3791/Β13-08-2021.
Για ποιον λόγο η συγκεκριμένη αλλαγή στο σχολικό πρόγραμμα φέρει ιδιαίτερη σημασία για να αναλυθεί και γιατί «διαταράσσει» σε μεγάλο βαθμό κάθε μελλοντικό πολίτη, αλλά και την υπάρχουσα κοινωνική πραγματικότητα; Η έλλειψη καλλιτεχνικής παιδείας αποτελεί αναντίρρητα μεγάλο πλήγμα για κάθε άτομο, αλλά ταυτόχρονα και για τον ίδιο τον εκπαιδευτικό θεσμό. Η ενασχόληση με την τέχνη αποτελεί ένα μείζον κομμάτι για την καλλιέργεια του χαρακτήρα κάθε ανθρώπου, πόσο μάλλον όταν αναφερόμαστε σε ανθρώπους που βρίσκονται στην εφηβεία και ακόμη μαθαίνουν τον εαυτό τους, ταυτόχρονα με την κοινωνία στην οποία είναι ενταγμένοι. Συνεπώς, η απουσία επαφής των μαθητών με την εικαστική παιδεία οδηγεί, πρωτίστως, στη διαμόρφωση μίας ανολοκλήρωτης αυτοεικόνας του μαθητή, από τη στιγμή που δεν του δίνεται η ευκαιρία από το ίδιο το κράτος να καλλιεργήσει μία πτυχή του εαυτού του, να διευρύνει τα προσωπικά του ενδιαφέροντα και να αναπτύξει τις ατομικές του δεξιότητες.
Παρομοίως, ο αποκλεισμός ενασχόλησης με τις ξένες γλώσσες από το ωρολόγιο πρόγραμμα έχει ανάλογα αποτελέσματα σε κάθε μαθητή ατομικά και, στον τομέα της εκπαίδευσης, συλλογικά. Μία γλώσσα θεωρείται φορέας πολιτισμού, αρά όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα επαφής με έναν διαφορετικό πολιτισμό, είναι μειονέκτημα για τον μαθητή που θέλει να εμπλουτίσει το γλωσσικό και το πνευματικό του υπόβαθρο. Το ίδιο ισχύει και για τον εκπαιδευτικό θεσμό που, ενώ έχει ως υποχρέωση να παρέχει την καλύτερη δυνατή μόρφωση, εν τέλει προωθεί συγκεκριμένα μαθήματα, αδυνατώντας να διαμορφώσει ένα πραγματικά πολύπλευρο πρόγραμμα διδασκαλίας, με ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων από διάφορα επιστημονικά πεδία, γεγονός το οποίο επιδεινώνεται εάν αναλογιστεί κανείς και τη χρησιμότητα που έχει η εκμάθηση ξένων γλωσσών στην αγορά εργασίας. Όπως είναι αναμενόμενο, οι αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από μαθητές, εκπαιδευτικούς, αλλά και από άτομα εκτός του παιδαγωγικού περιβάλλοντος ήταν αναρίθμητες και έντονες, αλλά δεν κατάφεραν να ανατρέψουν τα δεδομένα και να επαναφέρουν το ενδεδειγμένο πρόγραμμα διδασκαλίας στην προηγούμενη κατάστασή του. Έτσι, πολλοί μαθητές είδαν το ελληνικό δημόσιο σχολείο να «φτωχαίνει» και πολλοί εκπαιδευτικοί αντί να περνούν την πόρτα της τάξης τους, πέρασαν την «πόρτα» της ανεργίας.
Ενώ σαφέστατα όλοι οι μαθητές ανεξαιρέτως και ανεξαρτήτως τάξης και σχολικών επιδόσεων, σε καμία περίπτωση, δεν επωφελούνται από τη συγκεκριμένη υπουργική απόφαση, οι μαθητές που ζημιώνονται περισσότερο απ’ όλους είναι οι υποψήφιοι των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Αν και η απόφαση από το Υπουργείο Παιδείας αναδιαμόρφωσε το προβλεπόμενο πρόγραμμα διδασκαλίας, δεν άλλαξε το γεγονός ότι τα μαθήματα ξένων γλωσσών (δηλαδή τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ιταλικά και τα ισπανικά) καθώς και αυτά της καλλιτεχνικής αγωγής (δηλαδή το ελεύθερο και γραμμικό σχέδιο, αλλά και η αρμονία, η μουσική ακουστική ικανότητα, η μουσική αντίληψη & γνώση και η μουσική εκτέλεση & ερμηνεία), είναι ακόμη πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα, τα οποία καθίστανται προαπαιτούμενα για την εισαγωγή των υποψηφίων σε αρκετά τμήματα ανωτάτων σχολών της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: πώς θα ανταποκριθούν επιτυχώς οι υποψήφιοι στην πλειοψηφία των παραπάνω μαθήματων – σημειωτέο ότι τα αγγλικά συμπεριλαμβάνονται ακόμη στο ωρολόγιο πρόγραμμα για το τρέχον σχολικό έτος – από τη στιγμή που το ελληνικό κράτος, μέσω του Υπουργείου Παιδείας, όχι μόνο δεν προσφέρει καμία υπηρεσία για την κατάλληλη προετοιμασία, αλλά δε διδάσκονται ως μαθήματα στις σχολικές αίθουσες;
Η έμμεση απάντηση που δίνει η Υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, είναι η στροφή του υποψηφίου σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών και εργαστήρια τέχνης ή ωδεία. Η τωρινή Κυβέρνηση, για ακόμη μια φορά, αδυνατεί να αναγνωρίσει τα μέτρα και τα σταθμά που αναλογίζεται η σημερινή μέση ελληνική οικογένεια, αναδεικνύοντας, παράλληλα, την ιδιωτική εκπαίδευση και υποβαθμίζοντας τη δημόσια. Πολλοί δεν έχουν τη δυνατότητα να επιβαρυνθούν οικονομικά ώστε να παρακολουθήσουν τα παιδιά τους επιπλέον μαθήματα σε ιδιωτικούς φορείς και έχουν, δικαιολογημένα, την προσδοκία πως το δημόσιο σχολείο, ως ο κατεξοχήν χώρος της δημόσιας παιδείας για τον οποίο μεριμνά το Υπουργείο Παιδείας, θα καλύψει επαρκώς τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες. Αντιθέτως, η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας υπονομεύει αυτήν την κρατική λειτουργία και συνταγματική επιταγή. Δεν αναγνωρίζει πως το να προσφέρεται από το κράτος στους πολίτες η καλύτερη δυνατή γαλούχηση για την ατομική άνθιση και την κοινωνική ανέλιξη, είναι κρατική υποχρέωση και όχι μια εναλλακτική ευκαιρία για την εξασφάλιση οικονομικού κέρδους και την οικονομική αφαίμαξη των οικογενειών της χώρας.
Ουσιαστικά, η παρούσα Κυβέρνηση το μόνο που αναγνωρίζει ως αλλαγή στον εκπαιδευτικό θεσμό, είναι η ιδιωτικοποίηση του ανθρωπίνου δικαιώματος της μόρφωσης και η αποκλειστική διδασκαλία μαθημάτων που αποσκοπούν μόνο στην επαγγελματική (και ενδεχομένως και οικονομική) αποκατάσταση, χωρίς να προσμετρά την αξία της ανθρωπιστικής παιδείας. Η ουσιαστική αλλαγή στον εκπαιδευτικό θεσμό θα πραγματοποιηθεί όταν δημιουργηθούν όλες οι απαραίτητες δομές για την εύρυθμη λειτουργία κάθε σχολικής μονάδας και για την αδιάκοπη και χωρίς εμπόδια διδακτική πράξη, όταν καλυφθούν τα κενά εκπαιδευτικών με περισσότερους διορισμούς, όταν συσταθεί ένα πρόγραμμα που δε θα συμβάλλει καταλυτικά στη γνωστική και ηθική διαπαιδαγώγηση του μαθητή. Η εκπαίδευση, και ιδίως η δημόσια παιδεία, δεν πρέπει να γίνει ένα επιπρόσθετο προϊόν πολιτικής χειραγώγησης και οικονομικών σκοπιμοτήτων που την απομακρύνουν από τον γενεσιουργό της στόχο, δηλαδή τη διαμόρφωση εγγράμματων πολιτών ικανών να ανταποκριθούν γνωστικά στις ανάγκες των καιρών τους και ηθικά φρόνιμων να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις του μέλλοντος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κατάργηση καλλιτεχνικών μαθημάτων: Τι ισχύει και τι απαντά το υπουργείο Παιδείας, ethnos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 94196/Δ2/2021 – ΦΕΚ 3791/Β/13-8-2021, Ωρολόγιο Πρόγραμμα των μαθημάτων των Α’, Β’ και Γ’ τάξεων του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου.
