Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Ιούνιος 1942. Η Ιαπωνική Αυτοκρατορία έχει φτάσει στη μέγιστη δύναμή της, έχοντας καταλάβει τις δυτικές αποικίες στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ασίας, καθώς και τις, υπό αμερικανική κατοχή, Φιλιππίνες. Μόλις 100 μέρες μετά την αιφνιδιαστική επίθεση στο Pearl Harbor, οι ιαπωνικές δυνάμεις βρίσκονταν στις παρυφές της Ινδίας και της Αυστραλίας. Η αστραπιαία επέλαση της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου είχε ως αποτέλεσμα την επίτευξη ενός σημαντικού στόχου, της εξασφάλισης των αναγκαίων για τη συνέχιση των επιχειρήσεων πόρων.
Ωστόσο, πέρα από την επίτευξη του παραπάνω, αόριστου, στόχου, η αλήθεια είναι ότι η Ιαπωνική Αυτοκρατορία έπλεε σε θολά νερά. Οι τελευταίες νικηφόρες επιχειρήσεις είχαν δημιουργήσει μια ομάδα ισχυρών εχθρών, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Η.Π.Α.. Για το λόγο αυτό, η επόμενη στρατιωτική της ενέργεια θα έπρεπε να φέρει ένα σημαντικό πλήγμα σε βάρος αυτών των δυνάμεων. Επιπλέον, ο βομβαρδισμός της ιαπωνικής πρωτεύουσας από την αεροπορία των Η.Π.Α., στις 14 Απριλίου, αν και υποτιμήθηκε από την επίσημη κυβέρνηση, αποτέλεσε πλήγμα στην υπερηφάνεια του ιαπωνικού λαού, καθιστώντας επιτακτική μια άμεση απάντηση.
Τη λύση έδωσε ο στρατηγός Isoroku Yamamoto. Ο τελευταίος, έχοντας περάσει μέρος της ζωής του στις Η.Π.Α., πίστευε ότι σε περίπτωση που η χώρα του έδινε στην αμερικανική υπερδύναμη ένα χρονικό διάστημα έξι μηνών, χωρίς να πλήξει τα εδάφη της, δε θα μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο. Πρότεινε την κατάληψη της Ατόλλης Midway, δύο κοραλλιογενών νήσων, 2.000 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Χαβάη. Η επιβολή της ιαπωνικής ισχύος στις άνωθεν νήσους θα προσέφερε στην ασιατική χώρα τη δυνατότητα κατασκευής στρατιωτικών βάσεων, ώστε να μπορεί να διεξάγει επιχειρήσεις στη Χαβάη και τη δυτική ακτή των Η.Π.Α..
Η ιαπωνική επίθεση θα διεξαγόταν με τις δυνάμεις του 1ου Αεροπορικού Στόλου, οι οποίες αναχώρησαν για το Midway στις 28 Μαΐου. Όπως και στην περίπτωση του Pearl Harbor, έτσι και στην εξεταζόμενη επιχείρηση σημείο-κλειδί για την επιτυχή έκβασή της ήταν το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Την ώρα, όμως, που το πλήρωμα του 1ου Αεροπορικού Στόλου θεωρούσε ότι στις Η.Π.Α. δε γνώριζαν για την επόμενη επιχείρησή τους, οι τελευταίες ήταν ενήμερες ήδη από τον Απρίλιο. Μάλιστα, οι υπεύθυνοι αξιωματικοί του Midway ενημερώθηκαν για την επικείμενη ιαπωνική εισβολή σχεδόν παράλληλα με την αναχώρηση του Αεροπορικού Στόλου.
Το ιαπωνικό σχέδιο δε στόχευε απλώς στην κατάληψη του κοραλλιογενούς συγκροτήματος. Αντιθέτως, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πολυεπίπεδο, καθώς επιθυμία της Ιαπωνίας αποτελούσε η καταστροφή του εναπομείναντος Αμερικανικού Στόλου και η επέκταση της αμυντικής της γραμμής στην περιοχή του Ειρηνικού. Για την επίτευξη του τελευταίου στόχου προβλεπόταν μια επίθεση αποπλανητικού χαρακτήρα στις Αλεούτιες Νήσους.
Φυσικά, το επιτελείο στρατού των Η.Π.Α. γνώριζε για τον χαρακτήρα της προαναφερθείσας επίθεσης. Έχοντας στην κατοχή του πληθώρα στοιχείων για την επιχείρηση της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας, ο επικεφαλής του Αμερικανικού Στόλου στον Ειρηνικό, ναύαρχος Chester W. Nimitz, αρκέστηκε στην αποστολή μικρού αριθμού στρατιωτικών δυνάμεων στις Αλεούτιες Νήσους κι επικεντρώθηκε στην υπεράσπιση του Midway. Θεωρούσε κομβικής σημασίας τη βύθιση των τεσσάρων ιαπωνικών αεροπλανοφόρων. Ωστόσο, οι αμερικανικές δυνάμεις μειονεκτούσαν έναντι των ιαπωνικών. Γι’ αυτόν το λόγο, ο Nimitz είχε δώσει αυστηρή εντολή στους επιτελείς του να προχωρήσουν σε επίθεση μόνο όταν θα μπορούσαν να επιφέρουν το μεγαλύτερο χτύπημα στον εχθρό.
Ο εμπνευστής και επικεφαλής της επίθεσης, Isoroku Yamamoto, δε θα μπορούσε να μην ήταν μαζί με τις ιαπωνικές δυνάμεις. Στη διάρκεια του ταξιδιού, όμως, οι ενδείξεις που λάμβανε σχετικά με τις κινήσεις του Αμερικανικού Στόλου δεν ήταν ενθαρρυντικές. Συγκεκριμένα, φαινόταν ότι οι ναυτικές δυνάμεις των Η.Π.Α. βρίσκονταν στο Pearl Harbor και όχι στην Αυστραλία, όπως πίστευε ο Ιάπωνας ναύαρχος. Στα ανησυχητικά νέα, ήρθε να προστεθεί η είδηση ότι τα ιαπωνικά υποβρύχια που βρίσκονταν στη Χαβάη έχασαν την επαφή τους με τον Αμερικανικό Στόλο, λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών. Ο τελευταίος είχε αναχωρήσει για το Midway. Ωστόσο, ο Yamamoto επέλεξε να μην ενημερώσει τον επικεφαλής της δύναμης κρούσης Chuichi Nagumo, ο οποίος έπλεε, πιστεύοντας ότι δε θα συναντήσει ισχυρή αντίσταση, προκειμένου να τηρηθεί η αυστηρή σιγή ασυρμάτου.
Στις 4 Ιουνίου είχε φτάσει η στιγμή της σύγκρουσης. Ο Yamamoto γνώριζε ότι αυτή τη φορά δε θα μπορούσε να πετύχει τον αιφνιδιασμό που τόσο επιθυμούσε, καθώς λίγες ώρες πριν μονάδες του Αεροπορικού Στόλου είχαν γίνει αντιληπτές από αμερικανικά αναγνωριστικά αεροσκάφη. Ο Nagumo, ωστόσο, συνεχίζει να μένει ανενημέρωτος για την αμερικανική παρουσία και διατάζει το πρώτο κύμα επίθεσης. Την ίδια στιγμή, τα αμερικανικά αναγνωριστικά, εκμεταλλευόμενα την πυκνή συννεφιά, κατορθώνουν να διαφύγουν των ιαπωνικών μαχητικών και οι πρώτες αναφορές για τη θέση του ιαπωνικού στόλου φτάνουν στον Frank Jack Fletcher, ο οποίος μαζί με τον Raymond Spruance ήταν οι αρχηγοί της αμερικανικής δύναμης στο Midway, χωρίς, ωστόσο, να κρίνονται ακριβείς.
Το πρώτο κύμα της ιαπωνικής επίθεσης είχε ως στόχο τον βομβαρδισμό του Midway. Τα αποτελέσματα της επίθεσης δεν ήταν ικανοποιητικά, καθώς η αμερικανική αεροπορική δύναμη των νήσων είχε απομακρυνθεί, κάτι που περιόρισε τους Ιάπωνες στην καταστροφή εγκαταστάσεων της περιοχής. Την επιστροφή του πρώτου κύματος στα αεροπλανοφόρα ακολούθησε ένα αμερικανικό αναγνωριστικό δίχως να γίνει αντιληπτό, το οποίο έδωσε την ακριβή θέση των ιαπωνικών δυνάμεων. Η αντίδραση των Η.Π.Α. υπήρξε άμεση με τη διπλή αποστολή τορπιλοπλάνων εναντίον του ιαπωνικού στόλου, τα οποία, όμως, καταρρίφθηκαν εύκολα.
Ο επικεφαλής της ιαπωνικής επίθεσης βρισκόταν πλέον αντιμέτωπος με μια κρίσιμη κατάσταση. Όχι μόνο είχε αντιληφθεί ότι οι ιαπωνικές δυνάμεις δεν πέτυχαν τον επιθυμητό αιφνιδιασμό, αλλά λίγο αργότερα ενημερώθηκε για την παρουσία του αμερικανικού στόλου, ο οποίος συνοδεύονταν από ένα αεροπλανοφόρο. Την ίδια στιγμή, είχε δώσει εντολή να ετοιμαστούν τα αεροπλάνα για το δεύτερο κύμα επίθεσης στο Midway, ενώ ανέμενε και την άφιξη των δυνάμεων του πρώτου κύματος, οι οποίες έπρεπε να προσγειωθούν αμέσως στα αεροπλανοφόρα. Το δίλλημα, λοιπόν, του Nagumo ήταν εάν θα έπρεπε να προχωρήσει στη δεύτερη επίθεση στο Midway ή να επιτεθεί στον Αμερικανικό Στόλο.
Η επιλογή του Ιάπωνα ναυάρχου στο παραπάνω δίλλημα ήταν, όπως αποδείχθηκε, η χείριστη δυνατή. Συγκεκριμένα, διέταξε την άμεση εκκένωση των αεροδιαδρόμων στα αεροπλανοφόρα, προκειμένου να προσγειωθούν οι δυνάμεις του πρώτου κύματος, με παράλληλη μετακίνηση των υπολοίπων αεροπλάνων στο κάτω κατάστρωμα, ώστε να εξοπλιστούν με τορπίλες. Επιπλέον, έδωσε εντολή να κατευθυνθεί ο στόλος προς το σημείο που είχε εντοπιστεί η αντίπαλη δύναμη.
Εκείνες τις κρίσιμες στιγμές, η τύχη «χαμογέλασε» στους Αμερικανούς. Την ώρα που τα ιαπωνικά πληρώματα έδιναν μάχη με τον χρόνο, ώστε να εξοπλίσουν τα αεροπλάνα, έχοντας τοποθετήσει στα καταστρώματα των αεροπλανοφόρων καύσιμα και πυρομαχικά, αμερικανικά βομβαρδιστικά πλησίαζαν τα αντίπαλα αεροπλανοφόρα. Οι Ιάπωνες συνειδητοποίησαν με τον πλέον σκληρό τρόπο ότι δεν υπήρχε στην περιοχή μόνο ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο. Τα λιγοστά ιαπωνικά μαχητικά που βρίσκονταν στον αέρα δεν αρκούσαν για να αποτρέψουν την καταστροφή. Τα αεροπλανοφόρα της ασιατικής αυτοκρατορίας παραδίνονταν στις φλόγες το ένα μετά το άλλο, χάνοντας έτσι τρία από τα τέσσερα αεροπλανοφόρα.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι ιαπωνικές δυνάμεις προσπάθησαν να δώσουν μια απάντηση. Συγκεκριμένα, διατάχθηκε το αεροπλανοφόρο “Hiryu”, όντας το μοναδικό ανέγγιχτο, να εξαπολύσει επίθεση με όλες του τις δυνάμεις. Οι τελευταίες, μαχόμενες με αυτοθυσία, κατάφεραν να προξενήσουν σημαντικές βλάβες στο αεροπλανοφόρο “Yorktown”, το οποίο βυθίστηκε τελικά στις 6 Ιουνίου από ιαπωνικό υποβρύχιο. Οι Αμερικανοί απάντησαν με μια επίθεση στο “Hiryu”, το οποίο βυθίστηκε στις 5 Ιουνίου.
Τα παραπάνω γεγονότα έδωσαν στις Η.Π.Α. την πρώτη καταλυτική νίκη έναντι των ιαπωνικών δυνάμεων. Οι τελευταίες δέχτηκαν σφοδρό πλήγμα, καθώς απώλεσαν τέσσερα από τα εννέα συνολικά αεροπλανοφόρα που κατείχαν. Μη διαθέτοντας τις βιομηχανικές δυνατότητες του αντιπάλου τους, επρόκειτο για ένα δυσαναπλήρωτο κενό, το οποίο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνέχεια του πολέμου. Η αρχή του τέλους της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας είχε φτάσει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (2006), «Μίντγουεϊ: Η πιο κρίσιμη αεροναυμαχία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου», Στρατιωτική Ιστορία- Σειρά Μεγάλες Μάχες, τεύχος 20ο, Αθήνα: Εκδόσεις Περισκόπιο
- Lanning, Lee Michael (2004), Οι 100 Μεγαλύτερες Μάχες, Αθήνα: Εκδόσεις Ενάλιος
