Η 4η Οκτωβρίου στην Ιστορία

Του Νικόλαου–Νεκτάριου Δημητρά,

1883: Ξεκινά το πρώτο ταξίδι του το τρένο Orient Express (ελληνιστί: Πολικό Εξπρές). Ξεκίνησε από το Παρίσι, συγκεκριμένα από την Gare de l’ Est (ανατολική στάση) της πόλης. Το τρένο, περνώντας από την πόλη Giurgu της Ρουμανίας, από τη Μουνιχία και από τη Βιέννη μέχρι το Βουλγαρικό λιμάνι Varna, από το οποίο οι επιβάτες επιβιβάζονταν σε ατμόπλοιο, έφτανε στην Κωνσταντινούπολη. Η πραγματοποίηση αυτού του ταξιδιού δεν ήταν καθόλου εύκολη, λόγω των οικονομικών και τεχνικών προβλημάτων. Άλλωστε, πριν από το πρώτο επιτυχημένο ταξίδι είχαν γίνει πολλές αποτυχημένες προσπάθειες. Οι πρώτοι επιβάτες του Orient Express έμειναν έκπληκτοι από την ξύλινη επένδυση του τρένου, τις δερμάτινες πολυθρόνες, τα μεταξένια σεντόνια και τα μάλλινα μαξιλάρια των κρεβατιών. Το ταξίδι διαρκούσε περίπου 13 ημέρες και το τρένο διένυε περίπου 3.000 χιλιόμετρα. Το 1889, το τρένο έφτανε στην Κωνσταντινούπολη χωρίς τη διαμεσολάβηση ατμόπλοιου. To Orient Express ταξίδευε μέχρι το 1977, αλλά με αρκετές διακοπές, κυρίως στα χρόνια των Παγκοσμίων Πολέμων. Αποτέλεσε έμπνευση για την τέχνη και επηρέασε τον πολιτισμό γενικά. Χαρακτηριστικά είναι το σημαντικότερο έργο της Αγκάθα Κρίστι, που ονομάζεται Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές, και το βιβλίο του Γκράχαμ Γκρην, Το τρένο της Σταμπούλ.

1957: Ο πρώτος δορυφόρος στην Ιστορία εκτοξεύτηκε και μπήκε σε τροχιά. Ονομάστηκε Σπούτνικ που στα Ρωσικά σημαίνει πράγματι «δορυφόρος». Εκτοξεύτηκε από το Καζακστάν, από την περιοχή Μπαϊκονούρ, όπου βρίσκεται το αρχαιότερο διαστημικό κέντρο στον κόσμο, το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ. Ο χαρακτηριστικός ήχος του δορυφόρου ακούστηκε με ασθενές σήμα σε όλη τη γη και όποιος είχε τα κατάλληλα εργαλεία μπορούσε να τον ακούσει καθαρότερα. Η ερμηνεία εκτόξευσης του δορυφόρου δε μπορεί να ερμηνευθεί χωρίς τα ιστορικά και πολιτικά συμφραζόμενα της εποχής εκείνης. Δε μπορεί να παραγκωνιστεί, δηλαδή, ο γνωστός ανταγωνισμός μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, ο οποίος αποτέλεσε κοινό παρονομαστή στα μείζονα γεγονότα του Ψυχρού Πολέμου. Άλλωστε, λίγα χρόνια νωρίτερα (το 1955), ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Αϊζενχάουερ, ανακοίνωσε την έναρξη του αμερικάνικου προγράμματος περί κατασκευής δορυφόρου. Ανησυχία προκάλεσε ο πύραυλος που επρόκειτο να εκτοξεύσει τον δορυφόρο (ονόματι R-7), καθώς αυτός ήταν στρατιωτικής χρήσης, ως προϊόν εξέλιξης των διηπειρωτικών πυραύλων, με αποτέλεσμα να επιδεινωθούν οι ήδη κλονισμένες σχέσεις μεταξύ Η.Π.Α. και Σοβιετικής Ένωσης και να ξεκινήσουν οι επενδύσεις για έναν δύσκολο και μακροχρόνιο αγώνα μεταξύ των Υπερδυνάμεων, για την «κατάκτηση του διαστήματος».

1958: Ιδρύεται η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία, η οποία διαδέχεται την Τέταρτη. Η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία διέπεται από το Σύνταγμα της 4^ης Οκτωβρίου. Εισάγει το ημιπροεδρικό σύστημα διακυβέρνησης στη Γαλλία, κατά το οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει ουσιαστικές και αυξημένες αρμοδιότητες και εκλέγεται από τον λαό με πενταετή θητεία. Ουσιαστικά, το γαλλικό πολίτευμα έχει δικέφαλη εκτελεστική εξουσία: τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση. Στις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας, τις οποίες ασκεί χωρίς κυβερνητική προσυπογραφή, δηλαδή με ιδία πολιτική πρωτοβουλία, ανήκει η προστασία του έθνους και της ανεξαρτησίας του σε περιπτώσεις κινδύνου, η διάλυση της Βουλής, η ανάδειξη του Προέδρου και τριών μελών του Συνταγματικού Συμβουλίου. Βέβαια, οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως ορίστηκαν από το Σύνταγμα της 4^ης Οκτωβρίου 1958, δεν αντιτίθενται στο γνήσιο κοινοβουλευτικό πολίτευμα της Γαλλικής Δημοκρατίας. Ο πρώτος Πρόεδρος της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας ήταν ο Σαρλ Ντε Γκωλ, επιβεβαιώνοντας έτσι και de facto την έναρξή της.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Ιστορία του Μεταπολεμικού Κόσμου, Πατάκης, Αθήνα, 2010
• Gaddis John-l.ewis, Ο Ψυχρός Πόλεμος (μτφρ. Γεωργιάδου Ρηγούλα), Παπαδόπουλος, Αθήνα, 2018
• Guillaume Picon, Orient Express: The Story of a Legend, Acc Art Books, New York, 2018
• Σπυρόπουλος Φίλιππος, Συνταγματικό Δίκαιο, Σάκκουλας, Αθήνα, 2020
• Παντελής Αντώνης, Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, Λιβάνης, Αθήνα, 2018