Του Κυριάκου Ζαχαράκη,
Τα πρόσφατα φασιστικά επεισόδια στο ΕΠΑΛ Σταυρούπολης αποτέλεσαν αφορμή για να καταδικαστεί η βία «απ’ όπου και αν προέρχεται» και, κατ’ επέκταση, για να διακηρύξουν πολλοί την ακράδαντη προσήλωσή τους στην τήρηση των ίσων αποστάσεων. Δεν είναι μόνο η φασιστική βία κατακριτέα, αλλά και η κόκκινη: «Δεν υπάρχει καλή και κακή βία. Η βία των ναζιστικών ομάδων είναι εξ ίσου καταδικαστέα με τη βία των αντιφασιστών».[1]
Το σχήμα που χρησιμοποιείται παραπάνω συγκροτεί με υποκειμενικό τρόπο δύο άκρα, τα οποία συνακόλουθα δημιουργούν ένα μεσαίο, ουδέτερο χώρο. Εκεί αναφύονται όλες οι «αποδεκτές» πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες έχουν αφετηρία το κέντρο και κινούνται είτε αριστερά, είτε δεξιά. Αυτό που μπορεί κανείς να αντιληφθεί είναι ότι η ρευστότητα των δύο άκρων επιτρέπει να εννοηθούν τα πάντα σχετικά με τα πολιτικά στρατόπεδα. Με μία σημαντική, ωστόσο, διαφορά: τα αριστερά άκρα είναι ελαστικά και επιτρέπουν στη φαντασία να οργιάζει. Εκεί κατατάσσονται συλλήβδην ο σταλινισμός, το ΕΑΜ, η εξωκοινοβουλευτική αριστερά, κ.ο.κ. Αντίθετα, η άκρα δεξιά έχει στενότερο και πιο συγκεκριμένο ορίζοντα εφαρμογής και περικλείει συνήθως υποστηρικτές της Χρυσής Αυγής.
Ακριβώς επειδή αποπειράται να πλήξει ό,τι αντιπροσωπεύει η αριστερά, το σχήμα των δύο άκρων απαιτεί να συμψηφίζεται η φασιστική βία με οποιαδήποτε μορφή κοινωνικής αντιβίας. Με αποτέλεσμα να αποσπάται η προσοχή από την φασιστική πράξη και να επικεντρώνεται στα αντιφασιστικά αντανακλαστικά. Με άλλα λόγια, να δημιουργείται το κατάλληλο περιβάλλον για τη σχετικοποίηση και την καλλιέργεια ανοχής προς τον φασισμό. Στην πραγματικότητα, η δράση των φασιστικών ομάδων υπαγορεύεται από γνήσια πατριωτικά αισθήματα που σκοπό έχουν να συμπληρώσουν τους μηχανισμούς του κράτους στη διασφάλιση της τάξης. Ο τρόπος που η δράση τους αυτή εκδηλώνεται είναι δευτερεύον ζήτημα.
Το σημαντικότερο που πρέπει να επισημανθεί είναι πως η θεωρία των δύο άκρων δεν είναι, τελικά, τίποτα άλλο από ένα τέχνασμα που υποστασιοποιεί την αντι-αριστερή φιλολογία. Διότι το σχήμα αποπειράται να κλονίσει την ηθική του θεωρούμενου ως αριστερού, καθώς αυτός καλείται να λογοδοτήσει για τις πράξεις των ετερόκλιτων πολιτικών ομαδώσεων, που κατατάσσονται στην άκρα αριστερά. Από την άλλη, εκείνος που επιστρατεύει το σχήμα εξέρχεται ηθικά αλώβητος, αφού παρουσιάζεται ως ουδέτερος παρατηρητής.
Έχει επισημανθεί ότι η ταύτιση των δύο πολιτικών πόλων είναι η ραχοκοκαλιά του νέου αντικομμουνισμού, που επιχειρεί αρχικά να συνδέσει τα σταλινικά μορφώματα με τον ναζισμό και έπειτα να σχετικοποιήσει τα ναζιστικά εγκλήματα.[2] Ως εκ τούτου, η «κόκκινη βία» αποτελεί κολυμβήθρα του Σιλωάμ και δίνει σωρευτικά άφεση σε πλήθος ανομημάτων. Αυτό γιατί «επιτρέπει σε όσους βρίσκονται στο κέντρο να δυσφημίσουν την αριστερά, αποποιούμενοι τη δική τους συνενοχή με την ακροδεξιά. Ιστορικά, ήταν «κεντρώοι» φιλελεύθεροι – στην Ισπανία, τη Χιλή, τη Βραζιλία και σε πολλές άλλες χώρες – που βοήθησαν την ακροδεξιά στην εξουσία, συνήθως επειδή προτιμούσαν να είχαν έναν φασίστα στην εξουσία, παρά έναν σοσιαλιστή».[3] Το βέβαιο είναι ότι με δεκανίκι το επιχείρημα της καταδίκης «της βίας από όπου κι αν προέρχεται», η θεωρία των δύο άκρων κατασυκοφαντεί μια σειρά πολύμορφων αγώνων, που δίνουν φωνή σε ένα ανομοιογενές πλήθος και του επιτρέπουν να εναποθέτει την σφραγίδα του στα πολιτικά πράγματα.
[1] Επιμένει στη «θεωρία των δύο άκρων» ο Α. Συρίγος, TVXS, 1 Οκτωβρίου 2020
[2] Κύρκος Δοξιάδης, Η θεωρία των δύο άκρων ποτέ δεν πεθαίνει, Εφημερίδα των Συντακτών, 6 Οκτωβρίου 2020
[3] Simon Choat, ‘Horseshoe theory’ is nonsense – the far right and far left have little in common, The Conversation UK, 12 Μαΐου 2017
