Του Άγγελου Μεταλλίδη,
H Βουλή και η Κυβέρνηση που είχαν προκύψει από τις εκλογές του 1946 δεν είχαν πλέον λόγο ύπαρξης, μετά τον τερματισμό του Εμφυλίου Πολέμου. Κατά συνέπεια, έπρεπε να προκηρυχθούν νέες εκλογές, από τις οποίες θα προέκυπτε η νέα κυβέρνηση. Παρόλα αυτά, εκλογές δεν πραγματοποιήθηκαν, καθώς ριζική αλλαγή επέφερε, τον Σεπτέμβριο του 1947, ο σχηματισμός μιας συμμαχικής κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος (Λ.Κ) και του Κόμματος των Φιλελευθέρων (Κ.Φ), με ανάθεση της Πρωθυπουργίας στον αρχηγό του Κ.Φ., Θεμιστοκλή Σοφούλη.
Η αποκαλούμενη Κυβέρνηση Σοφούλη αποτέλεσε ένα πρώτης τάξης δείγμα της εμπλοκής του αμερικανικού παράγοντα στην εγχώρια πολιτική σκηνή, διότι η Αμερική στόχευε στη σταθερότητα στην περιοχή και, κατά συνέπεια, δεν επιθυμούσε μεγάλες μεταβολές στα πολιτικά πράγματα. Αυτό εκφράστηκε και μέσα από το δόγμα Τρούμαν, τον Μάρτιο του 1947, που απώτερος σκοπός του ήταν ο περιορισμός ή καλύτερα, η εξάλειψη της Σοβιετικής επιρροής στη χώρα. Για να επιτευχθεί αυτό, η Ελλάδα θα λάμβανε οικονομική βοήθεια από την υπερατλαντική χώρα και έτσι, προχώρησε στην υπογραφή μιας ελληνοαμερικανικής συμφωνίας τον Ιούνιο. Πλέον, η επιρροή της Βρετανίας μειωνόταν και τη θέση της έπαιρναν οι Η.Π.Α., που θ’ αναμειγνύονταν όλο και περισσότερο στα εσωτερικά της χώρας. Κάπως έτσι, γεννήθηκε και η Κυβέρνηση Σοφούλη με τη συνεργασία των δυο κομμάτων, η οποία έγινε υπό το πρίσμα της απειλής της διακοπής της οικονομικής ενίσχυσης.
Θα ακολουθήσουν οι βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου του 1950. Απόρροια αυτών ήταν η αποτυχία σχηματισμού μεταβατικής κυβέρνησης, καθώς τον Ιανουάριο του 1950 επικρατούσε κρίση στην πολιτική ζωή. Αιτία αυτής της κρίσης ήταν μια περιοδεία του Τσαλδάρη στην Τρίπολη, που θεωρήθηκε προεκλογική, ενώ σε ομιλία του εκεί ανέφερε πως εναντιωνόταν σε πιθανή προσχώρηση του στρατάρχη Παπάγου στην πολιτική. Αποτέλεσμα της υπόθεσης αυτής ήταν η αποχώρηση του Κόμματος των Φιλελευθέρων από την Κυβέρνηση και η παραίτηση του Παπάγου. Τότε, ο βασιλιάς Παύλος αναγκάστηκε να διορίσει υπηρεσιακή κυβέρνηση, που σκοπό είχε τη διενέργεια εκλογών, με τα μέλη της να μην είναι κοινοβουλευτικοί και Πρωθυπουργός ανέλαβε ο Ιωάννης Θεοτόκης (που είχε αποχωρήσει από το Λαϊκό Κόμμα). Από τις εκλογές αυτές βγήκαν τα εξής συμπεράσματα: 1) κανένα κόμμα δεν ξεπέρασε το 20%, 2) φθορά των δύο κομμάτων, Λαϊκού και Φιλελεύθερου, 3) πτώση της πολυδιασπασμένης Δεξιάς κάτω από το 40%, με παράλληλη άνοδο του Κέντρου, το οποίο, όμως, ήταν ετερόκλιτο, 4) εκλογική επιτυχία των Αριστερών και Κεντροαριστερών, που σήμαινε πως ένα σημαντικό τμήμα αποδοκίμασε την πολιτική της προηγούμενης τετραετίας, που ήταν οι νικητές του Εμφυλίου.
Με αυτό τον τρόπο θα οδηγηθούμε στους εκλογές του 1951. Από αυτές τα δυο κόμματα βγήκαν περίπου ισοδύναμες, με το Κέντρο να έχει το πλεονέκτημα. Την πρώτη θέση κατέλαβε ο Ελληνικός Συναγερμός (Ε.Σ.) με 36,5%, ωστόσο δεν κατόρθωσε να συγκεντρώσει την πλειοψηφία. Με τη σειρά του το Κέντρο, όπως προαναφέραμε, γνώρισε μια άνοδο με την Εθνική Προοδευτική Ένωσις Κέντρου (Ε.Π.Ε.Κ.) ν’ αυξάνει τα ποσοστά της και να γίνεται η κύρια δύναμη στον χώρο του Κέντρου, ενώ οι Φιλελεύθεροι παρέμειναν στάσιμοι. Η Δεξιά αύξησε τη δύναμή της, σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές, αλλά δεν ήταν αρκετή να αφαιρέσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία από την Ε.Π.Ε.Κ. και το Κ.Φ. Αυτό που αξίζει να σημειώσουμε από αυτές τις εκλογές είναι οι ευρύτερες εσωκομματικές ανακατατάξεις. Ο Ε.Σ. κατόρθωσε να υλοποιήσει τον ένα του στόχο, που ήταν η συσπείρωση της Δεξιάς -κάτι που συνέβη χάρη στην προσωπικότητα του Παπάγου-, περιορίζοντας το Λ.Κ. Ήταν η πρώτη φορά που στην Κεντρώα παράταξη η πλειοψηφία ήταν στραμμένη προς τη κεντροαριστερά. Ωστόσο, το εκλογικό αποτέλεσμα δεν ανέδειξε κάποιον ξεκάθαρο νικητή, ενώ ο Παπάγος δεν επιθυμούσε τη συμπόρευση με κάποιο άλλο κόμμα, με αποτέλεσμα ο βασιλιάς Παύλος να δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Πλαστήρα, που θα παραμείνει στην εξουσία έως το 1952.
Στις εκλογές του 1952 θα έχουμε τη θριαμβευτική επικράτηση του Ε.Σ., ο οποίος συσπείρωσε σχεδόν το σύνολο της εκλογικής βάσης της Δεξιάς. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως πλέον είχε περάσει η επιρροή του και στον χώρο του Κέντρου. Κατάφερε να λάβει το μεγαλύτερο ποσοστό από τότε που δημιουργήθηκε, με ισχυρά ερείσματα στις αγροτικές περιοχές, εν αντιθέσει με τα αστικά κέντρα. Τα κόμματα του Κέντρου μπόρεσαν να διατηρήσουν μόνο στην Κρήτη καθαρή υπεροχή και σχεδόν παντού είχαν μείωση. Με τη σειρά της, η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά κατάφερε να σταθεροποιηθεί και να προσελκύσει το νησιωτικό και αγροτικό πληθυσμό και έτσι, είχε έναν σημαντικό έλεγχο του εκλογικού σώματος. Τέλος, αναδεικνυόταν ως η βάση της αντιδεξιάς πτέρυγας, φέρνοντας μια νέα περίοδο στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νικολακόπουλος, Ηλίας. Η καχεκτική δημοκρατία: κόμματα και εκλογές, 1946-1967. 9η εκδ. Αθήνα: Πατάκης, 2014.
- Λιάκος, Αντώνης. Ο ελληνικός 20ός αιώνας. 3η έκδ. Αθήνα: Πόλις, 2020.
