Της Νικολέτας Κουγεντάκη,
1η Οκτωβρίου. Μία ημερομηνία που μας πέρασε αλλά δε θα τη χαρακτηρίζαμε καθόλου τυχαία και ασήμαντη. Μία ημερομηνία που αποτελεί Παγκόσμια Ημέρα και φόρο τιμής στους ηλικιωμένους. Μία ημερομηνία που θεσπίστηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ενωμένων Εθνών (ΟΗΕ) το 1990 με στόχο όχι μόνο να μας υπενθυμίζει την αξία της τρίτης ηλικίας μέσα στην κοινωνία λόγω των βιωμάτων και της σοφίας της, αλλά και για να μας αφυπνίζει και να μας ευαισθητοποιεί σχετικά με τα προβλήματα που εκείνη αντιμετωπίζει. Μία ημερομηνία, λοιπόν, ως σταθμός και αφετηρία για να σταθούμε δίπλα στον παππού και τη γιαγιά και να αφουγκραστούμε τις ανάγκες τους.
Μπορεί κάποιοι να θεωρούμε ως αυτονόητη την υποχρέωσή μας να φροντίζουμε και να προστατεύουμε τα ηλικιωμένα πρόσωπα του κοινωνικού μας περιβάλλοντος, υπάρχουν όμως και κάποιοι άλλοι που το παραβλέπουν και το αγνοούν με αποτέλεσμα τα ηλικιωμένα άτομα να βρίσκονται ενώπιων μίας σκληρής πραγματικότητας.
Συγκεκριμένα, έρχονται αντιμέτωποι με τις αδιάκοπες περικοπές των συντάξεών τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι χαμηλές συντάξεις δεν αρκούν ούτε για την εκπλήρωση των βασικών βιοτικών αναγκών, όπως είναι για παράδειγμα η αγορά φαρμάκων και τα ιατρικά έξοδα. Ενώ συγχρόνως, ακόμη κι αν ένα μέρος των ηλικιωμένων κατορθώνει να ικανοποιήσει τα παραπάνω, εξαναγκάζεται να υιοθετήσει έναν ασκητικό τρόπο ζωής. Έννοιες, όπως είναι η ψυχαγωγία και η διασκέδαση, είναι άγνωστες πια και ξεχασμένες, όσο δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να προβούν σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Πώς είναι, άραγε, δυνατόν αυτοί οι άνθρωποι που δούλεψαν υπό αντίξοες εργασιακές αλλά και ιστορικές συνθήκες, γνώρισαν αμέτρητες στερήσεις κατά τα νεαρά τους χρόνια, να βρίσκονται για ακόμη μία φορά, και μάλιστα σε ηλικιακή περίοδο που δεν τους επιτρέπει να εργαστούν, στη δεινή κατάσταση της φτώχειας;
Επιπρόσθετα, οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα τα οποία συνδέονται άμεσα και στενά με το αίσθημα μοναξιάς και απομόνωσης που τους καταβάλει. Η ιδανική κατάσταση για όσους έχουν δημιουργήσει οικογένεια είναι η ενεργή θέση τους στη καθημερινότητα των παιδιών και ιδιαίτερα των εγγονιών τους. Ακόμη και με τις περιορισμένες από το γήρας δυνάμεις τους είναι πρόθυμοι να προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια σε οτιδήποτε είναι χρήσιμοι. Επιθυμούν να αισθάνονται ότι συνεισφέρουν στην οικογένεια τους και αντλούν αμέτρητη ικανοποίηση και χαρά με τη συναναστροφή τους και μόνο μαζί τους. Πώς είναι δυνατόν, επομένως, να θεωρούνται ως το βάρος του σπιτιού και της οικογένειας και να αφήνονται εγκαταλελειμμένοι από τους οικείους τους;
Οφείλουμε να δείχνουμε σεβασμό απέναντι στα άτομα της τρίτης ηλικίας, αναγνωρίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τα χρόνια της εργασίας που πρόσφεραν, τις δυνάμεις που δαπάνησαν, τις περιπέτειες που υπέστησαν σε κρίσιμες για τη χώρα μας περιόδους, μα και την απρόσκοπτη προσπάθειά τους να αποτελούν σημαντικοί αρωγοί και προστάτες της οικογένειάς τους. Οι ηλικιωμένοι του σήμερα, υπήρξαν ηλικιωμένοι του χθες, αλλά και η γεμάτη φιλοδοξίες νέα γενιά των παλιότερων χρόνων. Η μετάβασή τους, έτσι, σε μία ηλικία λιγότερο παραγωγική, δεν δημιουργεί περιθώριο για την παραγνώριση της αξίας τους και την καταπάτηση των δικαιωμάτων της. Τι πρέπει να γίνει;
Σε ένα πρώτο επίπεδο, η πολιτεία πρέπει να εξασφαλίσει τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα των ηλικιωμένων, διασφαλίζοντάς τους ένα ποσό ικανό για την διατήρηση μίας αξιοπρεπούς, βιοτικού επιπέδου, ζωής. Δεδομένου, επίσης, ότι οι ηλικιωμένοι είναι η πιο ευάλωτη και ευπαθής σε θέματα υγείας κοινωνική ομάδα, είναι ανάγκη να μεριμνήσει για την άρτια ιατρική και φαρμακευτική της περίθαλψη, ενώ παράλληλα να θέσει σε λειτουργία προγράμματα φροντίδας, όπως είναι το «Βοήθεια στο σπίτι» με στόχο την αποτελεσματικότερη ιατρική τους υποστήριξη και αρωγή. Η πολιτεία, τέλος, έχει χρέος να προασπίζεται τα δικαιώματά τους αφενός με την προστασία τους απέναντι σε οποιοδήποτε περιστατικό κακομεταχείρισης και αφετέρου με τη δυνατότητά τους να απολαμβάνουν ποικίλες εκδηλώσεις ψυχαγωγίας.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, το σημαντικότερο είναι να αφιερώνουμε χρόνο στους ηλικιωμένους. Ένα τηλεφώνημα, μία επίσκεψη, μία βόλτα ή ένα γεύμα μαζί τους είναι αυτό που έχουν περισσότερο ανάγκη. Χρειάζονται να τους αποδεικνύουμε έμπρακτα ότι είναι κομμάτι της ζωής μας και ότι και εμείς οι ίδιοι τους έχουμε ανάγκη δίπλα μας. Πρέπει, δηλαδή, να ενδιαφερθούμε για τη δική τους καθημερινότητα και να ζητήσουμε τις συμβουλές και τη γνώμη τους για όσα μας απασχολούν. Είναι καλό, τέλος, να φροντίζουμε να μην είναι αποκομμένοι από τους άλλους, να τους παρακινούμε να βγαίνουν από το σπίτι, να κάνουν παρέες και να ασχολούνται με ευχάριστες δραστηριότητες. Διαφορετικά, κάθε μέρα τους θα επιδεινώνει το αίσθημα απομόνωσης και μοναξιάς.
Η 1η Οκτώβρη, λοιπόν, είναι μία παγκόσμια μέρα για την τρίτη ηλικία που δεν πρέπει να γίνεται πράξη και να γιορτάζεται μόνο τότε, αλλά κάθε μέρα. Τα οικεία μας ηλικιωμένα πρόσωπα χρειάζονται σταθερή αφιέρωση και αφοσίωση, και όχι παροδική. Μη ξεχνάμε εξάλλου ότι κάποτε όλοι μας θα βρεθούμε στην ίδια θέση και τότε άραγε, πώς θα θέλαμε να μας συμπεριφέρονται;
