Της Ευαγγελίας Ανδρεδάκη,
Με απαρχή την εκρηκτική δεκαετία του ’60 και φτάνοντας έως σήμερα, τα πρότυπα των σχέσεων και η απελευθέρωση της σεξουαλικότητας βρίσκονται στο επίκεντρο των κοινωνικών αλλαγών και μετασχηματισμών. Στις δεκαετίες ’60 και ’70 εμφανίστηκε μία σειρά από κινήματα τα οποία αμφισβητούσαν το σύστημα και διεκδικούσαν περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες. Σ’ εκείνη την εποχή βρίσκονται οι ρίζες της πολυσυντροφικότητας, ενώ το 1990 πρωτοεμφανίστηκε ο όρος “polyamorous”, πολυσυντροφικός/ή.
Η χειραφέτηση της γυναίκας και η αποδέσμευση από τον συντηρητισμό και τις παλαιολιθικές απόψεις άνοιξαν το δρόμο για ελεύθερη έκφραση της σεξουαλικότητας των ατόμων, ξεφεύγοντας από το παραδοσιακό πρότυπο του γάμου και του ετερόφυλου ζευγαριού. Στις μέρες μας, οι ερωτικές σχέσεις των ατόμων ποικίλουν αποβάλλοντας το «πρέπει» και το «σωστό». Κι αν αυτό φαντάζει κάτι νέο σαν «μόδα» της εποχής, οι διαφορετικές σεξουαλικές επιλογές είναι γεγονός πως υπήρχαν ανέκαθεν. Όμως, τώρα μόνο οι κοινωνικοί φραγμοί σιγά σιγά υποχωρούν, επιτρέποντας στα άτομα άφοβα πια να εκδηλώσουν τις πραγματικές τους επιθυμίες χωρίς να καταπιέζονται από τις κοινωνικές επιταγές, φοβούμενοι τον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση.
Ως πολυσυντροφικότητα, λοιπόν, ορίζεται η πρακτική ή η επιθυμία για στενές σχέσεις με περισσότερα από ένα άτομα, με τη γνώση όλων των εταίρων. Η πολυσυντροφικότητα έχει περιγραφεί ως «συναινετική, ηθική, και υπεύθυνη μη-μονογαμία». Πρόκειται για συνειδητή επιλογή των ατόμων τα οποία ασπάζονται την άποψη πως ο έρωτας και η συντροφικότητα δεν είναι υπόθεση μόνο για δύο. Οι πολυσυντροφικοί άνθρωποι απορρίπτουν την ερωτική αποκλειστικότητα, η οποία για εκείνους δρα περιοριστικά, καθώς δεν την θεωρούν απαραίτητη για μία υγιή και μακροπρόθεσμη σχέση. Οι πολυσυντροφικές σχέσεις δεν υπόκεινται σε κανόνες και «πρέπει», είναι ποικίλες, αντανακλώντας κάθε φορά τα θέλω των ατόμων, αδιαφορώντας για το κοινωνικά αποδεκτά πρότυπα.
Η πολυσυντροφική σχέση αποτελεί ένα είδος ερωτικής σχέσης και όχι μία έννοια ομπρέλα, όπως πολλές φορές λανθασμένα υποστηρίζεται. Πρόκειται για μία σχέση η οποία περιλαμβάνει πολλαπλές σχέσεις μεταξύ των τριών ή περισσότερων, σταθερών συντρόφων. Στη συγκεκριμένη σχεσιακή πραγματικότητα, σύντροφοι μπορούν να έχουν επαφές, αλλά και να αναπτύσσουν συναισθηματικές σχέσεις, με όλους τους συντρόφους. Παρά τη φαινομενική ελευθερία που παρατηρείται, μία πολυσυντροφική σχέση δεν παύει να συνιστά σχέση στην οποία οι συμμετέχοντες ορίζουν εξαρχής ή σταδιακά τι επιτρέπεται και τι όχι ανάλογα με τις επιθυμίες τους.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι σύντροφοι επιλέγουν την αποκλειστική αφοσίωση των μελών μεταξύ τους, ενώ σε άλλες είναι ελεύθεροι να δρουν όπως επιθυμούν. Οι δεσμοί μεταξύ των μελών μπορεί να είναι ισότιμοι ή να υπάρχει μία κυρίαρχη συντροφική ερωτική σχέση μεταξύ ορισμένων συντρόφων, γύρω από την οποία αναπτύσσονται «δευτερεύοντες» δεσμοί με τους υπόλοιπους συντρόφους. Οι πολυσυντροφικές σχέσεις δεν στηρίζονται μόνο στην ερωτική επαφή, αλλά μπορεί να περιορίζονται στο φλερτ ή στην απλή γνωριμία με άλλους πιθανούς εραστές. Κρίσιμη λεπτομέρεια, όμως, και απαραίτητο στοιχείο μιας πολυσυντροφικής σχέσης είναι η γνώση η οποία οδηγεί και στη συνειδητή επιλογή μίας τέτοιας ερωτικής πραγματικότητας. Η πολυσυντροφικότητα για να οδηγήσει σε μία υγιή και ισορροπημένη σχέση και όχι σε έναν κλοιό υποτέλειας και συναισθηματικής εξάρτησης των μερών όπου οι πραγματικές επιθυμίες των ατόμων καταπιέζονται και η προσωπικότητά τους εξανδραποδίζεται οφείλει να βασίζεται στην αμοιβαία ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη.
Επανερχόμενοι στην ελληνική πραγματικότητα όπου ο συντηρητισμός και ο πουριτανισμός καλά κρατούν, οι πολυσυντροφικές σχέσεις ακούγονται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας μακριά από το μοντέλο της ετερόφυλης πυρηνικής οικογένειας που κυριαρχεί. Παρόλα αυτά, οι πολυσυντροφικές σχέσεις είναι μία αλήθεια που αργά ή γρήγορα θα πρέπει τα παραδοσιακά μυαλά να αντιμετωπίσουν, καθώς ολοένα και αυξάνονται τα άτομα που εκδηλώνουν την επιθυμία να μοιραστούν την ερωτική τους ζωή με περισσότερους των ένα συντρόφων. Παράλληλα, θα πρέπει να καταρριφθεί ο μύθος πως οι πολυσυντροφικοί άνθρωποι επιθυμούν μονοδιάστατες σαρκικές απολαύσεις χωρίς τη δημιουργία συναισθηματικού δεσμού με τους συντρόφους τους. Οι τελευταίοι ίσως να αποτελούν την εξαίρεση αλλά και σε αυτή την περίπτωση αποτελεί επιλογή τους βασισμένη και προστατευόμενη από συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα.
Κι αν οι πολυσυντροφικές σχέσεις εγείρουν αντιδράσεις ως ηθικά μεμπτές, οι πολυγαμικές οικογένειες βρίσκονται στο στόχαστρο πιο αιχμηρών σχολίων. Καθώς οι μονογαμικές σχέσεις και οικογένειες αποτελούσαν για αιώνες το κυρίαρχο κοινωνικό πρότυπο εντυπωμένο και γαλουχημένο στη συνείδηση των ατόμων ως το κατάλληλο εκείνο μοντέλο για την αναπαραγωγή και την κοινωνικοποίηση των ανθρώπων με επίκεντρο το δυαδικό ζευγάρι, η ύπαρξη δεύτερης μητέρας ή πατέρα αποδεικνύεται πως για πολλούς φαντάζει παραβίαση της συμπαντικής ροής των πραγμάτων. Σε μία περίοδο, μάλιστα, όπου οι πολυσυντροφικοί στη χώρα μας ζητούν να δοθεί, ανεξάρτητα από το φύλο και το σεξουαλικό προσανατολισμό, το δικαίωμα στο σύμφωνο συμβίωσης, το γάμο και την υιοθεσία.
Στην κοινωνία όπου το μονογαμικό ζευγάρωμα είναι ο κανόνας κοινωνικοποιούμαστε μαθαίνοντας να επιθυμούμε και να ψάχνουμε την «αδελφή ψυχή» μας, τον ένα που θα μας ολοκληρώσει, χαρίζοντάς μας την ευτυχία. Και υποτίθεται ότι όταν βρούμε αυτό το άτομο δε θα έχουμε πλέον επιθυμίες για άλλους, κι αν το κάνουμε είναι λάθος. Είμαστε κοινωνικοποιημένοι σε μία κουλτούρα που μας διδάσκει ότι η μονογαμία είναι σωστή και φυσική, η μονογαμία είναι συχνά, όχι μία συνειδητή επιλογή για τους ανθρώπους, αλλά περισσότερο ο ορισμός για το πώς να κάνουμε σχέσεις.
Συνεπώς, ο «μύθος του ρομάντζου» -το ετεροφυλόφιλο μονογαμικό ρομάντζο που όλες οι γυναίκες θα πρέπει να επιθυμούν και να προσπαθούν να βρουν- καταρρέει σταδιακά μόνο για να αποκαλύψει την αλήθεια που καταβάθος όλοι μας γνωρίζουμε. Δεν είμαστε μισοί αναζητώντας το χαμένο μας κομμάτι, είμαστε ολόκληροι και αυτούσιοι επιλέγοντας συνειδητά να μοιραστούμε την πορεία μας με άλλα άτομα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πολυσυντροφικότητα, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Πολυσυντροφικότητα στην Ελλάδα: Αγάπη, σεξ και κοινωνικά ταμπού, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
- Από την μονογαμία στην πολυσυντροφικότητα, gr.hellomagazine.com, διαθέσιμο εδώ
- ΠΟΛΥΣΥΝΤΡΟΦΙΚΟΤΗΤΑ: ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ, polyamorygr.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
