Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Η Μεγάλη Βρετανία, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υπήρξε μία από τις πρωταγωνίστριες χώρες. Αιφνιδιασμένη από την πολεμική ετοιμότητα του γερμανικού στρατού κι έχοντας απολέσει από πολύ νωρίς τη στήριξη του βασικού της συμμάχου, της Γαλλίας, έμεινε για μία περίοδο μόνη να αντιμετωπίζει τις δυνάμεις του Άξονα σε 3 ηπείρους. Σ’ αυτόν τον Αγώνα χωρίς προοπτική, τουλάχιστον για ένα χρονικό διάστημα, κάθε βοήθεια και κάθε συμμαχία ήταν ευπρόσδεκτη.
Με τις εξελίξεις στην ανατολική Ευρώπη το 1941 και τη συμπόρευση Σοβιετικής Ένωσης και Μεγάλης Βρετανίας, η τελευταία ανακουφίστηκε, καθώς ο κίνδυνος μιας γενικευμένης γερμανικής επίθεσης στα μητροπολιτικά της εδάφη έδειχνε να απομακρύνεται. Ωστόσο, αυτό που επιθυμούσε διακαώς ήταν η είσοδος των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο. Η εμπλοκή μιας χώρας μεγάλης σε έκταση, με ανεξάντλητους πόρους και απομακρυσμένη από τα θέατρα των επιχειρήσεων θα προσέφερε στους συμμάχους τα απαραίτητα στοιχεία για την επικράτησή τους.
Εντούτοις, οι Η.Π.Α. δεν έδειχναν διατεθειμένες να εμπλακούν στις πολεμικές επιχειρήσεις και αρκούνταν σε διανομή υλικών αγαθών σε Βρετανούς και Σοβιετικούς. Συγκεκριμένα, γνωρίζουμε ότι ο Πρόεδρος των H.Π.Α., Franklin Roosevelt, επιθυμούσε τη συμμετοχή της χώρας του στο πλάι των βρετανικών και σοβιετικών δυνάμεων, όμως ο λαός του κράτους είχε εντελώς διαφορετική άποψη. Έχοντας νωπές μνήμες από τα τραγικά συμβάντα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της οδυνηρής οικονομικής κρίσης του 1929, ο αμερικανικός λαός δεν είχε τα ψυχικά αποθέματα να εμπλακεί σε μια ακόμη περιπέτεια. Η άρνηση αυτή ενισχυόταν από το γεγονός ότι δεν απειλούνταν άμεσα η χώρα τους, επομένως δεν έβρισκαν λόγο να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή τους.
Η παραπάνω εικόνα αντιστράφηκε πλήρως με την επίθεση της Ιαπωνίας σε αμερικανικό έδαφος. Η αεροπορική επίθεση στο Pearl Harbor υπήρξε από τις σημαντικότερες στιγμές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου∙ ώθησε τις Η.Π.Α. στον πόλεμο κι έγειρε την πλάστιγγα του νικητή υπέρ των συμμαχικών δυνάμεων. Η κυρίαρχη άποψη είναι ότι η Ιαπωνία κατάφερε να κινητοποιήσει πλήθος δυνάμεων, με σκοπό να καταστρέψει ολοσχερώς το αγκυροβολημένο στον συγκεκριμένο λιμένα ναυτικό των Η.Π.Α. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε η «Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου» να συνεχίσει απερίσπαστη τις επεκτάσεις της και να αυξήσει τις, κομβικές, για την επιβίωσή της, πλουτοπαραγωγικές της πηγές.
Ωστόσο, με την πάροδο των ετών, ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος κερδίζει η άποψη ότι κρατικοί παράγοντες των Η.Π.Α. γνώριζαν για την επικείμενη επίθεση των ιαπωνικών δυνάμεων, αλλά δεν προέβησαν στην παραμικρή ενέργεια αποτροπής της καταστροφής που ακολούθησε. Ο στόχος μιας τέτοιας πράξης δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τη μεταβολή της κοινής γνώμης και τη δημιουργία της λαϊκής επιθυμίας για ένταξη της χώρας στον πόλεμο.
Πρώτα όμως, κρίνεται αναγκαία μία, έστω περιληπτική, αναφορά στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στον αμερικανικό λιμένα. Συγκεκριμένα, στις 26 Νοεμβρίου απέπλευσε ο 1ος αεροπορικός στόλος της Ιαπωνίας με προορισμό το Pearl Harbor. Επικεφαλής τέθηκε ο ναύαρχος Isoroku Yamamoto, ένας ιδιαίτερα τολμηρός στρατιωτικός, ο οποίος είχε εκφράσει τις ανησυχίες του σχετικά με την αναγκαιότητα μιας τέτοιας ενέργειας. Στόχος της επιχείρησης ήταν να δοθεί απάντηση στον άτυπο πόλεμο των Η.Π.Α. εναντίον της Ιαπωνίας, καθώς οι πρώτες είχαν προχωρήσει σε οικονομικό και εμπορικό στραγγαλισμό της δεύτερης. Το ασιατικό στράτευμα αφίχθη στον τελικό του προορισμό, στις 7 Δεκεμβρίου, έχοντας τηρήσει σιγή ασυρμάτου σε όλη τη διαδρομή. Ο αγκυροβολημένος αμερικανικός στόλος αιφνιδιάστηκε πλήρως. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ναύαρχος του στόλου, Husband E. Kimmel, παρακολουθούσε την καταστροφή του στόλου του από την ακτή και με ενδυμασία κατάλληλη για…golf.
Οι απώλειες των Η.Π.Α. ήταν σημαντικές. Συνολικά, 8 θωρηκτά είχαν καταστραφεί ή αχρηστευτεί, 248 αεροπλάνα υπέστησαν σοβαρές ζημιές, ενώ βρίσκονταν ακόμη στο έδαφος και 2.300 Αμερικανοί ήταν νεκροί. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, οι Ιάπωνες πανηγύριζαν μία σπουδαία νίκη, ένα σφοδρό χτύπημα σε μία παγκόσμια υπερδύναμη. Ωστόσο, ο Yamamoto δεν ήταν ευχαριστημένος. Η δυσαρέσκειά του οφειλόταν στο γεγονός ότι κανένα από τα αεροπλανοφόρα των Η.Π.Α. δεν βρισκόταν στο Pearl Harbor. Ο Ιάπωνας ναύαρχος ήταν από τους πρώτους που είχε συνειδητοποιήσει την αξία των «πλωτών αεροπορικών βάσεων» και θεωρούσε ότι αυτές θα έκριναν τον πόλεμο του Ειρηνικού.
Η άνωθεν απομάκρυνση των αεροπλανοφόρων είναι ένα επιχείρημα όσων υποστηρίζουν ότι οι Η.Π.Α. γνώριζαν για την επικείμενη επιχείρηση της Ιαπωνίας. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η αμερικανική υπερδύναμη προέβη σε σωρεία τοποθετήσεων σχετικά με το συμβάν στο Pearl Harbor. Μέσα από αυτές τις τοποθετήσεις δεν έχει απορρίψει τον ισχυρισμό ότι είχε αντιληφθεί τις προθέσεις της Ιαπωνίας για μια αιφνιδιαστική στρατιωτική επιχείρηση. Αρνείται, όμως, ότι γνώριζε τον ακριβή τόπο της επίθεσης. Μάλιστα, υποστηρίζει ότι τα κυβερνητικά και στρατιωτικά κλιμάκια ήταν αναγκασμένα να βασιστούν σε δικές τους εκτιμήσεις και μόνο. Σύμφωνα με τις τελευταίες, φάνταζε πιθανή μια επίθεση στο Midway ή τις Αλεούτιες Νήσους, γι’ αυτό και τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα κατευθύνονταν προς εκείνες τις περιοχές.
Η παραπάνω αιτιολόγηση μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση, γνωρίζοντας ότι οι Η.Π.Α. είχαν τη δυνατότητα να αποκρυπτογραφούν τους κώδικες του ιαπωνικού στρατού, όπως αποδείχτηκε λίγους μήνες αργότερα στην αεροναυμαχία του Midway. Μάλιστα, η απόσπαση μηνυμάτων είχε ξεκινήσει από τη δεκαετία του 1920, με τις Η.Π.Α. να έχουν πλέον τη δυνατότητα να αποκρυπτογραφούν τα μηνύματα εντός ολίγων λεπτών.
Το επιχείρημα που προβάλλουν οι Η.Π.Α. στον παραπάνω ισχυρισμό είναι η αυστηρή σιγή ασυρμάτου που κράτησε η ιαπωνική πλευρά μέχρι την εκδήλωση της επίθεσης. Όταν η κυβέρνηση της Ιαπωνίας έστειλε, στις 6 Δεκεμβρίου, τηλεγράφημα στην πρεσβεία της στην Washington, η οποία τις τελευταίες εβδομάδες βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση των Η.Π.Α., ήταν πλέον αργά. Παρά τη γρήγορη αποκρυπτογράφηση, ο γραφειοκρατικός μηχανισμός κατέστησε αδύνατη την έγκαιρη ενημέρωση του αμερικανικού στόλου. Έτσι, όταν το μήνυμα εστάλη στο Pearl Harbor, η ιαπωνική επίθεση βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη.
Φυσικά, όλα τα προαναφερθέντα δεδομένα δεν αποτελούν κάτι παραπάνω από ισχυρές ενδείξεις. Η ιστορία έγραψε ότι μετά τον ιαπωνικό αιφνιδιασμό, η αμερικανική κοινή γνώμη άλλαξε στάση και τάχθηκε υπέρ της εισόδου των Η.Π.Α. στον πόλεμο. Επρόκειτο για μία πολυεπίπεδη νίκη του Franklin Roosevelt, καθώς τα πράγματα εξελίχθηκαν όπως επιθυμούσε: Οι Η.Π.Α. εντάχθηκαν στον πόλεμο με τη σύμφωνη γνώμη του αμερικανικού λαού κι έχοντας τον ρόλο του θύματος. Ακολούθησε η κήρυξη πολέμου κατά των Η.Π.Α. από τη Γερμανία, ως μία κίνηση υποστήριξης της συμμάχου Ιαπωνίας, υπογράφοντας ταυτόχρονα την καταδίκη του Γ΄ Ράιχ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (2001), Περλ Χάρμπορ: Ο απόλυτος αιφνιδιασμός, Στρατιωτική Ιστορία- Σειρά Μεγάλες Μάχες, τεύχος 2ο, Αθήνα: Εκδόσεις Περισκόπιο
- Rayner Ed, Stapley Ron (2019), Ανατρέποντας την Ιστορία, τόμος Α΄, ειδική έκδοση για την εφημερίδα «Το Βήμα»
- Lanning, Lee Michael (2004), Οι 100 Μεγαλύτερες Μάχες, Αθήνα: Εκδόσεις Ενάλιος
