Της Αννίτας Ελισσαίου,
Πριν από λίγο καιρό, το Ελ Σαλβαδόρ έγινε πρωτοσέλιδο των διεθνών μέσων ενημέρωσης ως η πρώτη χώρα που αναγνωρίζει το bitcoin ως επίσημο νόμισμα, με το οποίο μπορούν να γίνουν συναλλαγές. Η απόφαση αυτή προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, με τους υποστηρικτές των κρυπτονομισμάτων να επαινούν την «προοδευτική» αυτή εξέλιξη, και τους πιο καχύποπτους να προβληματίζονται για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Με τη θέση σε ισχύ του νέου κανονισμού ξέσπασαν διαδηλώσεις τόσο κατά του bitcoin, όσο και κατά της κυβέρνησης του Προέδρου Nayib Bukele.
Ο Bukele ανήλθε στην εξουσία το 2019 και είναι ο νεαρότερος Πρόεδρος που είχε ποτέ η χώρα. Βασικά σημεία της προεκλογικής του καμπάνιας και αργότερα της πολιτικής του είναι η καταπολέμηση της διαφθοράς, που μάστιζε την κοινωνία του Ελ Σαλβαδόρ για δεκαετίες, και η εξάρθρωση των εγκληματικών συμμοριών που έσπερναν το φόβο και τον τρόμο στις γειτονιές της χώρας. Διατηρώντας ιδιαίτερα ενεργή παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προβάλλοντας την εικόνα ενός μοντέρνου πολιτικού στις δημόσιες εμφανίσεις του, ο Bukele κατάφερε σε αξιόλογο βαθμό να επιτύχει τους στόχους του, μειώνοντας δραματικά τη βία και το έγκλημα. Κατόρθωσε, επίσης, να διαχειριστεί σε ικανοποιητικό βαθμό την πανδημία του κορωνοϊού, ξεχωρίζοντας στην περιφέρεια της Λατινικής Αμερικής με την υιοθέτηση αποτελεσματικών μέτρων και την παρουσίαση ενός ταχύρρυθμου εμβολιαστικού προγράμματος. Ωστόσο, ο νέος νόμος για το bitcoin βρήκε αντίθετο ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Προέδρου, ο οποίος είχε εκφράσει πολλάκις το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό του για το συγκεκριμένο κρυπτονόμισμα στα social media, ο νέος νόμος έχει ως στόχο την αναβάθμιση της οικονομίας της χώρας. Συγκεκριμένα, αναμένεται ότι με τη χρήση του bitcoin, η αποστολή εμβασμάτων από Σαλβαδοριανούς του εξωτερικού θα γίνει ευκολότερη και λιγότερο κοστοβόρα για τους παραλήπτες. Τα εμβάσματα αυτά αποτελούν ένα κύριο κομμάτι των εσόδων της χώρας, καθώς δεν είναι λίγοι οι απόδημοι σε Η.Π.Α. και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής που στηρίζουν οικονομικά τις οικογένειές τους. Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχουν κι αυτοί που αντιτίθενται στην απόφαση, καταγγέλλοντας την αστάθεια και τις διακυμάνσεις τιμών που χαρακτηρίζουν τόσο το bitcoin, όσο και τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο αξιοσημείωτου ποσοστού του πληθυσμού καθιστά τις συναλλαγές ευάλωτες σε απάτες, ενώ επικρατεί ο φόβος για τις επιπτώσεις της υιοθέτησης του bitcoin στην ήδη βεβαρυμμένη οικονομία του Ελ Σαλβαδόρ. Ήδη από την εφαρμογή του νόμου προέκυψαν προβλήματα, με την ηλεκτρονική πλατφόρμα να αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στον αριθμό των νέων χρηστών, και με αρκετές επιχειρήσεις να απορρίπτουν ευθέως τη δυνατότητα πληρωμής με bitcoin.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ξέσπασε ο θυμός και η αγανάκτηση του λαού κατά του Bukele, ο οποίος, πέρα από την κατηγορία ότι βάζει σε κίνδυνο την εύθραυστη οικονομία της χώρας, δέχτηκε και τον χαρακτηρισμό του «δικτάτορα», λόγω των αυταρχικών τάσεων που επιδεικνύει τελευταία. Ο νόμος για το bitcoin, για παράδειγμα, ψηφίστηκε θεαματικά γρήγορα, παρακάμπτοντας ορισμένα σημεία της νομοθετικής διαδικασίας, όπως αυτή προβλέπεται από το Σύνταγμα. Είναι επίσης χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο ο Bukele απαντά στους επικριτές του, ιδίως όταν αυτοί προέρχονται από ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, με σχόλια περιπαικτικά, ειρωνικά, ή ακόμα και επιθετικά. Ως απάντηση, λοιπόν, στις κατηγορίες των διαδηλωτών, ο Bukele αποκάλεσε τον εαυτό του τον «πιο κουλ δικτάτορα του κόσμου», υπονομεύοντας την κριτική εναντίον του.
Ίσως, όμως, το σχόλιο αυτό να μην είναι μόνο ένα αστείο. Η περιγραφή του εαυτού του ως «δικτάτορα» κέντρισε το ενδιαφέρον -και την ανησυχία- της διεθνούς κοινότητας, ωστόσο διεθνείς οργανισμοί για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα κρούουν εδώ και μήνες τον κώδωνα του κινδύνου για την κατάσταση στο Ελ Σαλβαδόρ. Πέρα από την ανασφάλεια και την καχυποψία που εκφράστηκε στις διαδηλώσεις κατά του bitcoin, η κυβέρνηση Bukele βρέθηκε στο στόχαστρο για την σταδιακή αποσύνθεση των δημοκρατικών θεσμών, την παραγραφή του Συντάγματος, την επίθεση κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την κυβερνητική διαφθορά, που τελικά ελάχιστα έχει μειωθεί από τότε που ανέλαβε ο νεαρός Πρόεδρος.
Ειδικότερα, η κυβέρνηση πρόσφατα έθεσε σε ισχύ νέους κανονισμούς σχετικά με τη δικαστική εξουσία, προκαλώντας ανησυχίες για την ανεξαρτησία και αντικειμενικότητα της τελευταίας. Ο νέος νόμος καθαιρεί δικαστές άνω των 60 ετών και τους αντικαθιστά με νέους και -όπως αποδείχθηκε- υποστηρικτές του κόμματος του Bukele, ονόματι Nuevas Ideas. Ο διορισμός των νέων δικαστών έγινε χωρίς διαφάνεια και παραβλέποντας την ορθή διαδικασία που προβλέπεται από τη Νομοθετική Συνέλευση, όπως καταγγέλλει το Human Rights Watch. Με την τοποθέτηση νέων δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, καταργήθηκε ο νόμος που εμπόδιζε την επανεκλογή του Προέδρου, δίνοντας στον Bukele τη δυνατότητα να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία για δεύτερη φορά, κάτι που προηγουμένως απαγορευόταν από το Σύνταγμα. Η κυβέρνηση του Nuevas Ideas φαίνεται να επιδιώκει τον έλεγχο της δικαστικής εξουσίας από το χαμηλότερο στο υψηλότερο επίπεδο, αγνοώντας ελέγχους στη δημοκρατική εξουσία.
Από την αναφορά στα αρνητικά χαρακτηριστικά της κυβέρνησης Bukele δε θα μπορούσε να λείπει η στάση που τηρεί ο Πρόεδρος απέναντι στους δημοσιογράφους και τα μέσα ενημέρωσης που τον επικρίνουν, καθώς και σε ακτιβιστές και οργανισμούς που επιδιώκουν να διασφαλίσουν τις δημοκρατικές αρχές στη χώρα. Αναλυτικότερα, η Διεθνής Αμνηστία καταγγέλλει αύξηση στις επιθέσεις, την παρενόχληση και των εκφοβισμό ακτιβιστών και δημοσιογράφων, φαινόμενο που εντάθηκε με την πανδημία. Παρατηρείται ακόμη σταδιακή εξαφάνιση των πλατφορμών εποικοδομητικού διαλόγου μεταξύ της κυβέρνησης και των οργανισμών για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και «φίμωση» των αντιφρονουσών φωνών, που ασκούν κριτική στις πρακτικές και πολιτικές του Bukele.
Παρόλα αυτά, ο Bukele χαίρει ακόμα της υποστήριξης της πλειοψηφίας του λαού του Ελ Σαλβαδόρ. Ακόμα και ο νέος νόμος για το bitcoin δε φαίνεται να έχει βλάψει τα ποσοστά αποδοχής του αμφιλεγόμενου Προέδρου. Η μείωση της εγκληματικότητας και η επιστροφή της ειρήνης και της γαλήνης στις γειτονιές της χώρας, τη στιγμή που το Ελ Σαλβαδόρ ήταν γνωστό για τα υψηλότατα ποσοστά ανθρωποκτονιών και οργανωμένου εγκλήματος, είναι αυτό που έχει «κερδίσει» τον λαό, σε βαθμό που μπορεί να κάνει τα στραβά μάτια στις αυταρχικές πρακτικές του Bukele. Ο συγκεντρωτισμός των εξουσιών είναι άλλωστε τόσο διαδεδομένος στο παρελθόν της χώρας, αλλά και στα όμορα κράτη, που πλέον δεν προκαλεί έκπληξη στους κατοίκους. Η διεθνής κοινότητα ανησυχεί για υπονόμευση των δημοκρατικών αρχών στο Ελ Σαλβαδόρ, αλλά η παρουσία του… «δικτάτορα» γίνεται, προς το παρόν, ανεκτή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Fears for democracy in El Salvador after president claims to be ‘coolest dictator’, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador president says he’s world’s ‘coolest dictator’, AP News, διαθέσιμο εδώ
- Bitcoin protests in El Salvador against cryptocurrency as legal tender, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Bitcoin, Bukele and democracy in El Salvador, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador: New laws threaten judicial independence, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- Nayib Bukele’s recipe for limiting the exercise of human rights, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
