Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Έχετε νιώσει ποτέ εγκλωβισμένοι; Θα έλεγε κανείς, κάθε άνθρωπος έχει. Κοινωνικές συμβάσεις, προσωπικά προβλήματα και άλλα πολλά κλείνουν συχνά τον καθένα στη δική του απομονωμένη φυσαλίδα. Τι γίνεται, όμως, αν αυτή η φυσαλίδα αναλάβει τον ρόλο μιας αυτοσχέδιας πανοπλίας; Αν το ίδιο το άτομο που βρίσκεται μέσα της, κάνει ό,τι μπορεί για να παραμείνει προστατευμένο, μέσα στο αεροστεγές περιβάλλον που του προσφέρει ασφάλεια; Τέτοιες ιστορίες έρχεται να μας αφηγηθεί η νέα συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραμαγκιώλη, που τιτλοφορείται Μονωτική Ταινία και κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2021 από τις Εκδόσεις Ιωλκός.
Πριν αναφερθούμε στο έργο, αξίζει να γνωρίσουμε καλύτερα την ίδια τη συγγραφέα. Η Ελένη Καραμαγκιώλη ζει και εργάζεται ως δικηγόρος στην Αθήνα. Γεννήθηκε το 1974 στη Θήβα, σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Νότια Γαλλία. Αν και έχει δημοσιεύσει στο παρελθόν διηγήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά, η Μονωτική Ταινία είναι το πρώτο της βιβλίο.
Το έργο αποτελείται από δεκαέξι ιστορίες σε μορφή διηγημάτων. Οι αφηγήσεις αυτές δεν έχουν πανομοιότυπο μέγεθος και παρατηρείται μια εναλλαγή αυτών από μικρότερες σε μεγαλύτερες. Όπως υπόσχεται το οπισθόφυλλο -και καταφέρνει το ίδιο το βιβλίο- οι ιστορίες αυτές μάς μιλούν για ανθρώπους που είναι «χωμένοι στα κουκούλια τους», που έχουν τυλίξει προσεκτικά τις ζωές τους με τη «μονωτική ταινία» του τίτλου και πορεύονται στη ζωή και τις επιλογές τους μέσα σε μια αίσθηση ασφάλειας, η οποία, όμως, δεν είναι παρά μια δική τους πλάνη.
Οι χαρακτήρες των διηγημάτων είναι άνθρωποι που ζουν σε μεγαλουπόλεις και αντιμετωπίζουν καθημερινά προβλήματα. Ήδη από το πρώτο διήγημα, που φέρει τον τίτλο «Κομμάτια σοβά», φαίνεται η ειρωνική διάθεση της συγγραφέως για τις κοινωνικές συμβάσεις, καθώς η ηρωίδα της ιστορίας περιγράφει μέσα στο μυαλό της τη συνάντησή της με έναν άνδρα, η οποία βρίθει στερεότυπων και κοινοτυπιών, από το ραντεβού μέχρι την καληνύχτα. Η τάση της ανώνυμης αυτής ηρωίδας προς τη μοναχικότητα, που ίσως την κάνει να απαξιώνει την εμπειρία της συνάντησης από φόβο να μη βρεθεί έξω από τον «μονωμένο» χώρο, όπου αισθάνεται ασφαλής, αποτελεί μια θαυμάσια εισαγωγή για τις δεκαέξι ιστορίες του βιβλίου.
Οι χαρακτήρες της Καραμαγκιώλη είναι συνήθως απλοί άνθρωποι, με πολλές αδυναμίες, που έχουν μικρές φιλοδοξίες, αλλά μερικές φορές αντέχουν μεγάλους πόνους. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση είναι ότι οι αφηγήσεις από τη μεριά των ηρώων έχουν κάθε φορά διαφορετικό στιλ, ώστε η προσωπικότητα του χαρακτήρα να φαίνεται και μέσα από το ύφος και τις γλωσσικές επιλογές. Ο κάθε χαρακτήρας, που πάσχει και είτε βρίσκει τη λύτρωσή του είτε όχι, έχει έναν διαφορετικό τρόπο να μας καλωσορίσει στην ιστορία του, πράγμα που δίνει μια ξεχωριστή δυναμική στο βιβλίο.
Τα θέματα που πραγματεύεται η συγγραφέας στα διηγήματα μπορεί να είναι καθημερινά, αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση απλά ή εύπεπτα. Μέσα από τις ιστορίες για τις ζωές απλών ανθρώπων, η Καραμαγκιώλη δημιουργεί εικόνες που αφηγούνται τον πόνο των ασθενών με καρκίνο, τον θρήνο και τον φόβο για την απώλεια αγαπημένων προσώπων, τη φρίκη της σεξουαλικής κακοποίησης, τη φτώχεια και την περιθωριοποίηση. Η λύτρωση έρχεται σπάνια, κάποτε λαμβάνει τη μορφή της δημιουργικότητας και της εργατικότητας, κάποτε μοιάζει με μια μικρή και σχεδόν κωμική «επανάσταση» εναντίον κάποιου καταπιεστικού συντρόφου και στην πιο όμορφη εκδοχή της, παίρνει το σχήμα του έρωτα.
Ένα διήγημα που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, και στο οποίο οι ιδέες συνδέονται με αριστοτεχνικό τρόπο, είναι αυτό που τιτλοφορείται «Να βγάλεις τα ζουμπούλια έξω». Μέσα από τη γνωριμία δύο ανθρώπων, η αφήγηση αυτή ανατρέχει στο παρελθόν και των δύο, τα τραύματα που τους έχουν καθορίσει και αλλάξει, καθώς και την επίδραση που έχουν αυτά στην παροντική ζωή τους. Σε πείσμα των δυσκολιών, οι δύο αυτοί άνθρωποι φαίνονται έτοιμοι να τραβήξουν τη «μονωτική ταινία», που κρατά τον καθένα δέσμιο στον εαυτό του -ή έστω να το προσπαθήσουν, κάνοντας το ασφυκτικό αστικό τους περιβάλλον να μοιάζει με ανθισμένο κήπο που συντροφεύει τη συμβολική τους Άνοιξη.
Οι υποθέσεις των διηγημάτων της Καραμαγκιώλη είναι σαν να συμβαίνουν στις γειτονιές μας, γιατί ακριβώς συμβαίνουν, αλλά, ντυμένες με τις εύστοχες γλωσσικές επιλογές και το άμεσο ύφος της, αποτελούν αφηγήσεις που κάνουν τον αναγνώστη να δώσει προσοχή στο πρόβλημα που πραγματεύεται η συγγραφέας και να νιώσει μια τάση να σπάσει τη «μονωτική ταινία» που κρατά δέσμιους τόσο τους χαρακτήρες του βιβλίου όσο και τον καθένα μας ξεχωριστά. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα «μιλήσει» στις ψυχές πολλών αναγνωστών, γι’ αυτό και σας το προτείνουμε ανεπιφύλαχτα!
