Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Η Κολομβία, αποτελεί μία από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Έχοντας κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. γύρω στα 5.000$, απέχει αρκετά από το να καταστεί μία ανεπτυγμένη χώρα. Οι ρυθμοί ανάπτυξής της είναι παραδοσιακά υψηλοί και κυμαίνονται περίπου στο 3%, ωστόσο η πανδημία του κορωνοϊού επέφερε ύφεση υψηλότερη από 7% το 2020.
Η παραγωγική δυναμική της χώρας βασίζεται στην εξόρυξη μετάλλων και στα γεωργικά προϊόντα. Από το 2000 και έπειτα, υπάρχει ανάπτυξη της αγοράς υδρογονανθράκων, καθότι τα αποθέματα της χώρας σε αργό πετρέλαιο είχαν αρχίσει ήδη να εξαντλούνται από τότε. Τι συμβαίνει, όμως, με την καινοτομική δυναμική της χώρας;
Η καινοτομία (κυρίως η τεχνολογική) είναι αυτή που οδηγεί τις χώρες στην οικονομική ανάπτυξη, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στην οικονομική επιστήμη. Η οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη είναι ένα φαινόμενο που έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα (βλ. Solow, Swan, Romer, Hamilton, Lucas, Barro κ.ά.), οι οποίοι δημιούργησαν διάφορα μαθηματικά υποδείγματα, προκειμένου να μπορέσουν να εξηγήσουν το πώς και το γιατί μία οικονομία μεγεθύνεται. Στα υποδείγματα αυτά, μελετήθηκαν διάφορες παράμετροι ανά τα χρόνια, όπως οι μεταβολές του κεφαλαίου, της προσφοράς εργασίας κλπ. Οι πιο σύγχρονες μελέτες, λοιπόν, μάς δείχνουν ότι η κινητήριος δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη, είναι η αύξηση του γνωσιακού κεφαλαίου. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε αποτελεσματικότερη εργασία και μεγαλύτερη καινοτομία σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Βέβαια, αυτό αποτελεί μεγάλη συζήτηση, διότι η απόκτηση γνώσεων είναι κάτι που με τη σειρά του επηρεάζεται από μία σειρά παραγόντων, όπως από το επίπεδο ασφάλειας μίας χώρας, από το εκπαιδευτικό της σύστημα, από το κατά πόσο καλύπτονται οι βασικές ανάγκες των πολιτών, προκειμένου να μπορέσουν οι τελευταίοι να επικεντρωθούν στην απόκτηση γνώσεων και πολλά άλλα πράγματα.
Στο παρόν άρθρο, θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε μία (σύντομη) ματιά στο κατά πόσο η Κολομβία παράγει καινοτομία. Κάτι τέτοιο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί η χώρα αυτή είναι αναπτυσσόμενη, επομένως δεν έχει τις ερευνητικές δομές των ανεπτυγμένων χωρών και επιπλέον γιατί η καινοτομία κάθε αυτή είναι εκείνος ο παράγοντας που μπορεί να την καταστήσει ανεπτυγμένη, όπως αναφέραμε μόλις.
Τα τελευταία χρόνια, οι κυβερνήσεις των χωρών της περιοχής έκαναν προσπάθειες (κάποιες έντονες και επιτυχημένες και κάποιες πιο αμυδρές) προκειμένου να δώσουν ώθηση στην τοπική επιχειρηματικότητα μέσω της ανάπτυξης των υποδομών, της πρόσβασης σε χρηματοδότηση, των επιστημών και της τεχνολογίας. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν άμεσα το πόσο καινοτόμα θα είναι μία χώρα και καθορίζονται κυρίως από την κυβέρνηση. Όσον αφορά την Κολομβία, συγκεκριμένα, η επιχειρηματικότητα ως θεσμός ξεκίνησε να υποστηρίζεται από το κράτος μετά το 2000, παρόλο που υπήρχε έντονη επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα ήδη από τη δεκαετία του 1990. Βέβαια, στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η χώρα χαρακτηρίζεται από μεγάλο ποσοστό σκιώδους οικονομίας, πράγμα που κάνει την αναπτυξιακή της πορεία δυσκολότερη. Σε αυτό, θα πρέπει να προσθέσουμε την ύπαρξη ένοπλων δυνάμεων και το «θεσμικό χάος» που επικρατεί, πράγματα τα οποία περιορίζουν περαιτέρω την ανάπτυξη της υγειούς και καινοτόμας επιχειρηματικότητας.
Το 2012, η κυβέρνηση της χώρας δημιούργησε την θερμοκοιτίδα iNNpulsa Colombia, προκειμένου να στηρίξει τις τοπικές νεοφυείς επιχειρήσεις, καθώς και να αυξήσει γενικότερα την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία στη χώρα. Ο οργανισμός αυτός διοικείται από κυβερνητικούς παράγοντες και για την πρώτη χρονιά λειτουργίας του (2012-2013) είχε προϋπολογισμό 138 εκατομμυρίων δολαρίων. Έχει τρεις κύριους στόχους. Ο πρώτος είναι να «προάγει μία κουλτούρα αλλαγής και να ξεπερνά τα πολιτισμικά εμπόδια, τα οποία εμποδίζουν την οικονομική υπερανάπτυξη». Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η iNNpulsa ωθεί διάφορους παράγοντες της οικονομίας της Κολομβίας προς την αλλαγή και κατ’ επέκταση προς την καινοτομία. Αυτό πολλές φορές μπορεί να έρχεται σε σύγκρουση με τις ιδιαίτερες αντιλήψεις των ατόμων, πράγμα που λειτουργεί ανατρεπτικά για την προώθηση των διαφόρων καινοτομιών. Δεύτερος στόχος του οργανισμού, είναι να «διορθώσει τα ελαττώματα της αγοράς και του συστήματος με την έγχυση πόρων όπου χρειάζονται και συνδέοντας την προσφορά με τη ζήτηση». Ο στόχος αυτός αναφέρεται κυρίως (αλλά δεν περιορίζεται) στην εξεύρεση χρηματοδότησης για τις εκάστοτε νεοφυείς επιχειρήσεις. Οι τελευταίες χαρακτηρίζονται από μεγάλο βαθμό ρίσκου και για τον λόγο αυτόν, πολλές φορές δυσκολεύονται να βρουν χρηματοδότηση, προκειμένου να πραγματοποιήσουν το business plan το οποίο έχουν συντάξει. Έτσι λοιπόν, πολλές φορές οι χρηματαγορές καταλήγουν να έχουν δυσανάλογη προσφορά και ζήτηση χρήματος στους διάφορους τομείς. Στόχος του οργανισμού είναι να εξομαλύνει τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στη ζήτηση χρήματος των νεοφυών επιχειρήσεων και της προσφοράς χρήματος από την πλευρά των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Ο τρίτος και τελευταίος στόχος του οργανισμού, είναι να βοηθά τους μετόχους των καινοτόμων εταιρειών να αναπτύσσουν περαιτέρω τις επιχειρήσεις τους. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη του κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. και σε άμβλυνση των ανισοτήτων. Οι τρεις αυτοί στόχοι αναφέρονται, ουσιαστικά, στην εξάλειψη κάποιων από των βασικότερων ρίσκων που αναλαμβάνουν οι νεοφυείς επιχειρήσεις στα πρώτα τους βήματα.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων ετών λειτουργία της, η iNNpulsa διοχέτευσε 161,6 εκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α. για υποστήριξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Το 2013, προσέφερε κεφάλαια σε καινοτόμες νεοσύστατες επιχειρήσεις, με επιχορηγήσεις έως και 70% του αρχικού τους κεφαλαίου ή 175.000 δολάρια Η.Π.Α. Από τις 600 εταιρείες που υπέβαλαν αίτηση μέχρι και το 2015 από όλους τους τομείς της οικονομίας, υποστήριξε τις 52. Τον Απρίλιο του 2014, είχε χορηγήσει 45 εκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α. από την έναρξή της το 2012, και προσέλκυσε 17,5 εκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α. από τον ιδιωτικό τομέα, σύμφωνα με το site του οργανισμού. Το σύνολο των κεφαλαίων αυτών προήλθε από την κυβέρνηση.
Γενικότερα, παρά τις δυσκολίες στην εξασφάλιση μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης για την έρευνα, το καινοτομικό περιβάλλον της Κολομβίας αρχίζει να επωφελείται από τα διαρθρωτικά μέτρα που έχουν παρθεί. Οι προσπάθειες για αύξηση της χρήσης IT εργαλείων σε εταιρείες και νοικοκυριά, υποστηρίζουν τις προσπάθειες καινοτομίας και προωθούν τους εγχώριους επιχειρηματίες. Τα προγράμματα εκσυγχρονισμού που στοχεύουν σε βιομηχανικές ομάδες, συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας κουλτούρας καινοτομίας μέσα σε καθιερωμένες επιχειρήσεις. Ωστόσο, τα σχέδια για την αύξηση των δαπανών για δραστηριότητες Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D) υπολείπονται των καθορισμένων στόχων. Καθώς η υποστήριξη για δραστηριότητες επιχειρηματικότητας γίνεται ισχυρότερη, η σύνδεση της τελευταίας με τις εθνικές ερευνητικές δραστηριότητες παραμένει πρόκληση.
Η αξιοποίηση των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας για την οικονομική ανάπτυξη έχει καταστεί κυβερνητική προτεραιότητα. Ο Παγκόσμιος Δείκτης Καινοτομίας του 2016 κατέταξε την Κολομβία στην 63η θέση από 128 χώρες, βελτιώνοντας τη θέση της το 2017 στην 67η. Η Κολομβία κατατάχθηκε στην πέμπτη θέση από 19 χώρες της Λατινικής Αμερικής, κάτω από τους γείτονες της περιοχής, όπως το Μεξικό, η Ουρουγουάη, η Χιλή και η Κόστα Ρίκα. Ωστόσο, η θέση της Κολομβίας ήταν υψηλότερη από τις πιο σημαντικές οικονομίες, όπως η Βραζιλία και η Αργεντινή.
Σύμφωνα με τους ακαδημαϊκούς για την επίτευξη καινοτόμων οικονομιών και κοινωνιών, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν κίνητρα για συνεργασία μεταξύ των παραγόντων που εμπλέκονται στην οικονομική δυναμική. Εδώ, οι μεγάλες υφιστάμενες επιχειρήσεις θα πρέπει να επιτρέπουν τη μεταφορά γνώσης συμπεριλαμβάνοντας πιθανούς επιχειρηματίες στην οργανωτική τους δομή. Μαθαίνοντας από αυτήν την εμπειρία, οι μελλοντικοί επιχειρηματίες μπορεί να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την αποστροφή κινδύνου με μεγαλύτερη ευκολία. Επιπλέον, για τον συντονισμό όλων των φορέων, απαιτείται ένα εθνικό σύστημα επιχειρηματικότητας παράλληλα με το εθνικό σύστημα καινοτομίας (δηλαδή την iNNpulsa). Επίσης, σύμφωνα με έρευνες, μία αύξηση της τάξης του 15% στην επιχειρηματικότητα της Κολομβίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία αύξηση του Α.Ε.Π. σε επίπεδο 6-7%!
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η Κολομβία έχει κάνει πολλά και σημαντικά βήματα προκειμένου να αναπτύξει το εγχώριο Οικοσύστημα Επιχειρηματικότητας. Ωστόσο, μένουν ακόμα πολλά εμπόδια που θα πρέπει να ξεπεραστούν και είναι απαραίτητο να γίνουν περαιτέρω προσπάθειες από τους κυβερνώντες. Εκεί που θα πρέπει να δοθεί έμφαση, είναι η σύνδεση της έρευνας με την αγορά και η πραγματοποίηση διαθρωτικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα δημιουργήσουν ένα φιλικότερο περιβάλλον για τις νεοφυείς επιχειρήσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οικονομική Μεγέθυνση: Θεωρία και πολιτική, Παντελής Καλαϊτζιδάκης, Σαράντης Καλυβίτης, Εκδόσεις Κριτική, 2008
- The role of innovative entrepreneurship within Colombian business cycle scenarios: A system dynamics approach, Sebastian Aparicio, David Urbano, Diego Gomez, Universitat Autònoma de Barcelona, Department of Business, Edifici B, Campus UAB, Bellaterra, 08913 Barcelona, Spain, Fundación ECSIM Centro de Estudios en Economía Sistémica, Medellín, Colombia, Retrieved from here
- iNNpulsa Colombia, Centre for Public Impact (CPI), Retrieved from here
- Agencia Nacional de Hidrocarburos, History, Retrieved from here
- Entrepreneurship and industry upgrades drive innovation in Colombia, Oxford Business Group, Retrieved from here
