H 25η Σεπτεμβρίου στην Ιστορία

Του Σπύρου Μίτσουλη,

1396: Λαμβάνει χώρα η Μάχη της Νικόπολης στη σημερινή Βουλγαρία, μεταξύ του στρατού του Οθωμανού Σουλτάνου Βαγιαζήτ Α’ και ενός σταυροφορικού στρατού, αποτελούμενου από Σταυροφόρους από κάθε γωνιά της Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα, οι Οθωμανοί είχαν εξελιχθεί από ένα μικρό σουλτανάτο στη Μικρά Ασία στην κυρίαρχη δύναμη των Βαλκανίων. Είχαν κατακτήσει τα περισσότερα εδάφη της Βυζαντινής και της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, ενώ, μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα, είχαν συντρίψει τους Σέρβους στη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου, το 1389. Αυτή η κατάσταση είχε θορυβήσει τον Βασιλιά της Ουγγαρίας, Σιγισμούνδο, καθώς έβλεπε πως το βασίλειό του αργά ή γρήγορα θα δεχόταν επίθεση από τους Οθωμανούς. Αυτό τον οδήγησε να ζητήσει βοήθεια από τον Γάλλο Βασιλιά και από τον Πάπα, ώστε να οργανωθεί μια νέα Σταυροφορία, με σκοπό την ανακατάληψη της Βαλκανικής Χερσονήσου. Οι Σταυροφόροι από όλη την Ευρώπη συγκεντρώθηκαν στην Ουγγαρία και από εκεί ξεκίνησαν για να επιτεθούν στους Οθωμανούς. Η δύναμή τους δεν ξεπερνούσε τους 20.000 στρατιώτες. Πρώτος στόχος τους ήταν η Νικόπολη, η πρωτεύουσα της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, που πρόσφατα είχαν κυριεύσει οι Τούρκοι. Αφού έφτασαν στη Νικόπολη, ξεκίνησαν να την πολιορκούν, χωρίς, όμως, να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, όταν κατέφθασε ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ Α’ μαζί με περίπου 25.000 στρατιώτες, να τους αιφνιδιάσει και τελικά, να τους νικήσει κατά κράτος. Η ήττα των Σταυροφόρων ήταν συντριπτική: χιλιάδες χάθηκαν στο πεδίο της μάχης, ενώ πολλοί περισσότεροι πιάστηκαν αιχμάλωτοι και απελευθερώθηκαν αργότερα για λύτρα. Η Mάχη της Νικόπολης αποτέλεσε το οριστικό τέλος της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας και καθιέρωσε τους Οθωμανούς ως κυρίαρχη δύναμη στα Βαλκάνια για τους επόμενους αιώνες.

1926: Υπογράφηκε στη Γενεύη της Ελβετίας, υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών, η Σύμβαση για την καταπολέμηση της δουλείας και του δουλεμπορίου. Η Σύμβαση τέθηκε σε εφαρμογή στις 9 Μαρτίου του 1927, ενώ το 1955 τροποποιήθηκε, με το νέο Πρωτόκολλο να τίθεται σε ισχύ στις 7 Ιουλίου του ίδιου έτους. Την ίδια χρονιά, η Σύμβαση επικυρώθηκε από τη χώρα μας, ενώ μέχρι σήμερα έχει επικυρωθεί από συνολικά 99 χώρες. Η υπογραφή της Σύμβασης ήταν το αποκορύφωμα μιας μακράς προσπάθειας για την καταπολέμηση της δουλείας, που είχε ξεκινήσει ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ σήμερα θεωρείται ότι έχει εκπληρώσει τον ρόλο της.

1964: Αρχίζει ο πόλεμος για την ανεξαρτησία της Μοζαμβίκης από την Πορτογαλία. Η Μοζαμβίκη αποτέλεσε πορτογαλική αποικία για σχεδόν πέντε αιώνες και η Πορτογαλία διατηρούσε τον απόλυτο έλεγχο. Η καταπίεση και η εκμετάλλευση που βίωνε ο ντόπιος πληθυσμός από τους Πορτογάλους αποικιοκράτες, σε συνδυασμό με την άνοδο του Αφρικανικού εθνικισμού και το κύμα της αποαποικιοποίησης που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’60, οδήγησε στη δημιουργία κινήματος υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας. Έτσι, γεννήθηκε η οργάνωση Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Μοζαμβίκης, γνωστή και ως FRELIMO, η οποία ιδρύθηκε το 1962 στη γειτονική Τανζανία, μετά τη συνένωση διαφόρων άλλων οργανώσεων. Λόγω της Μαρξιστικής-Λενινιστικής ιδεολογίας του, το FRELIMO ανέπτυξε σχέσεις τόσο με την ΕΣΣΔ και το Ανατολικό Μπλοκ όσο και με κράτη του Κινήματος των Αδεσμεύτων, από τα οποία έλαβε σημαντική βοήθεια σε οπλισμό, εκπαίδευση, αλλά και διεθνή στήριξη. Στην αρχή της σύγκρουσης, οι δυνάμεις του FRELIMO ανέρχονταν σε μερικές χιλιάδες μαχητές, ενώ απέναντί τους οι Πορτογάλοι παρέταξαν μια δύναμη περίπου 35.000 καλά εξοπλισμένων και εκπαιδευμένων στρατιωτών. Για να αντιμετωπίσει την ποσοτική και ποιοτική ανωτερότητα των Πορτογάλων, το FRELIMO υιοθέτησε τακτικές ανταρτοπολέμου, ώστε να φθείρει τους Πορτογάλους. Με τον συνεχή πόλεμο φθοράς, οι αντάρτες κατάφεραν να κερδίσουν σημαντικό μέρος της χώρας και να εξασφαλίσουν τη στήριξη σημαντικού μέρους του πληθυσμού. Αντιθέτως, στην Πορτογαλία οι πολυετείς συγκρούσεις σε Μοζαμβίκη και Ανγκόλα είχαν κουράσει τον λαό, καθώς στοίχιζαν ακριβά τόσο σε χρήμα όσο και σε ανθρώπινες ζωές. Μετά την πτώση τη δικτατορίας στην Πορτογαλία, στις 25 Απριλίου του 1974, υπάρχει κατάπαυση του πυρός στη Μοζαμβίκη και, στη συνέχεια, ξεκινούν διαπραγματεύσεις που οδηγούν στην παράδοση της εξουσίας στο FRELIMO, στις 7 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Στις 25 Ιουνίου του 1975, η Μοζαμβίκη κηρύττει ανεξαρτησία της. Ο πόλεμος για την ανεξαρτησία της Μοζαμβίκης διήρκησε σχεδόν 10 χρόνια και στοίχισε τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και από τις δύο πλευρές με εκατοντάδες χιλιάδες άλλους να εγκαταλείπουν τη χώρα, στην πλειονότητά τους Πορτογάλοι. Την ανεξαρτησία της χώρας διαδέχτηκε ένας εμφύλιος πόλεμος, που τερματίστηκε μόλις το 1992.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Battle of Nicopolis, World History.org, διαθέσιμο εδώ
• The Crusade of Nicopolis, Atiya Aziz S., New York, 1978
• Slavery Convention, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
• United Nation Treaty Collection, treaties.un.org, διαθέσιμο εδώ
• Frelimo, Britannica.com, διαθέσιμο εδώ
• Ο Τρίτος Κόσμος στις Διεθνείς Σχέσεις: Μύθοι και Πραγματικότητες, Γεώργιος Μ. Σπυρόπουλος, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2005
• Cann, John P. Counterinsurgency in Africa: The Portuguese Way of War, 1961–1974, Hailer Publishing, 2005