Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Δεν χωράει αμφισβήτηση ότι το ρητό «είσαι ό,τι τρως» βρίσκει άμεση εφαρμογή στη σημερινή κοινωνία περισσότερο από ποτέ. Το τι τρώμε δεν αφορά μόνο στην επιβίωσή μας, αλλά μας καθορίζει σε προσωπικό επίπεδο, αποκαλύπτει σημαντικά στοιχεία της προσωπικότητάς μας, αναδεικνύει τη νοοτροπία μας, μας εντάσσει ακόμα και σε κοινωνικές ομάδες. Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι οι διατροφικές συνήθειες αφενός χαρακτηρίζουν το πρόσωπο που τις ακολουθεί και αφετέρου εμπνέουν κοινωνικές τάσεις, οι οποίες διαμορφώνουν την όψη της σύγχρονης κοινωνίας.
Αναμφίβολα, από τις κοινωνικές τάσεις που σχετίζονται με τη διατροφή, αυτή που έχει κερδίσει το περισσότερο έδαφος, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, είναι ο γνωστός στους περισσοτέρους από εμάς Βιγκανισμός (“Veganism”). Πίσω από τον συγκεκριμένο όρο υπάρχει μία ολόκληρη φιλοσοφία η οποία αντιτίθεται σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης των ζώων, αποκλείοντας προϊόντα που παράγονται με αυτόν τον τρόπο, όπως ρούχα και τροφές. Όσον αφορά συγκεκριμένα τη διατροφή, απαγορευμένα θεωρούνται τα προϊόντα που έχουν ως βάση το κρέας αλλά και κάθε άλλο συστατικό ζωικής προέλευσης. Το διατροφικό κενό που δημιουργεί η απουσία των παραπάνω τροφών μπορεί να συμπληρωθεί από διάφορα υποκατάστατά τους, καθώς και εναλλακτικές επιλογές που προσφέρουν στον οργανισμό τα ιδιά συστατικά. Καθώς σήμερα η κουλτούρα των Vegan είναι ευρέως διαδεδομένη, τα προϊόντα αυτά δεν είναι δυσεύρετα. Αντιθέτως, στα περισσότερα εστιατόρια αλλά και Super Market διατίθεται ποικιλία Vegan επίλογων, ενώ, μάλιστα, σταδιακά πολλαπλασιάζονται στα στέκια που απευθύνονται αποκλειστικά σε Vegan και Vegetarian πελάτες.
Ακριβώς η ταχύτατη αυτή διάδοση του Βιγκανισμού, η επιτυχία των μεγάλων εταιριών, αντιλαμβανόμενες τις καταναλωτικές τάσεις, να προσφέρουν πληθώρα φθηνών επιλογών καθώς και η προώθηση του κινήματος από διάσημα πρόσωπα, ωθούν όλο και περισσότερα άτομα στο να ακολουθήσουν έναν vegan τρόπο ζωής. Εκ πρώτης όψεως, η αριθμητική αυτή ενίσχυση φαίνεται μόνο θετική για το κίνημα. Το πρόβλημα, ωστόσο, ανακύπτει όταν νέοι μαζικά γίνονται vegan χωρίς να γνωρίζουν την πλήρη σημασία του όρου ούτε να αντιλαμβάνονται το ηθικό του υπόβαθρο. Δεν είναι λίγοι όσοι, επηρεασμένοι από ορισμένα πρότυπα ή plant-based διατροφές οι οποίες κυριαρχούν αυτή τη στιγμή στο διαδίκτυο, απαρνούνται την κατανάλωση ζωικών προϊόντων όχι για λογούς ηθικούς αλλά είτε για να ακολουθήσουν μία πιο υγιεινή κατά την κρίση τους διατροφή είτε να ενταχθούν σε ένα κοινωνικό σύνολο.
Η πρώτη περίπτωση που είναι αρκετά συχνή στις μέρες μας καθιστά τη διάκριση ανάμεσα σε Veganism και Plant-based diet (φυτική δίαιτα) αναγκαία για την κατανόηση των όρων. Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο όρος Veganism έχει αμιγώς ηθικό υπόβαθρο στηρίζοντας τα δικαιώματα των ζώων και υποδηλώνει μία κουλτούρα, έναν ολόκληρο τρόπο ζωής και όχι απλώς μία συγκεκριμένη διατροφή. Από την άλλη, η έννοια Plant-based diet στερείται ηθικού περιεχομένου και εξαντλείται στην υιοθέτηση ορισμένων διατροφικών συνηθειών από τις οποίες εξαιρείται η κατανάλωση κρεάτων, γαλακτοκομικών και λοιπών ζωικών προϊόντων. Στόχος της δεν είναι η κοινωνική αλλαγή, αλλά η υγιεινή ζωή και ως εκ τούτου δεν αποτελεί κίνημα αλλά ένα είδος διατροφής. Έτσι, όποιος είναι vegan ακολουθεί κατ΄ ανάγκη μία φυτική δίαιτα, αλλά οποίος ακολουθεί μία τέτοια διατροφή δεν είναι κατ’ ανάγκη vegan.
Όσον αφορά την υιοθέτηση του Βιγκανισμού με στόχο την κοινωνική αποδοχή, ισχύει ό,τι και σε κάθε κοινωνικό κίνημα που στηρίζεται σταθερές ηθικές αξίες. Μέσα σε κοινωνικές ομάδες που ακολουθούν έναν vegan τρόπο ζωής παρατηρείται έντονη κριτική και αποδοκιμασία απέναντι σε όσους δεν επιλέγουν αυτή την κατεύθυνση. Σε πολλές περιπτώσεις, η αποδοκιμασία αυτή εκφράζεται με επιφυλακτικότητα απέναντι στο μη vegan πρόσωπο και σε ορισμένες περιπτώσεις με απόρριψη και αποκλεισμό του. Επομένως, όσο πιο πολύ ενισχύεται το κίνημα, τόσο περισσότεροι επιλέγουν να υιοθετήσουν τις θέσεις του, ακόμα και αν δεν κατανοούν τις ηθικές αξίες που εκφράζει, προκειμένου να μπορούν να ενταχθούν πιο ευκολά στις διάφορες κοινωνικές ομάδες.
Όπως είναι φανερό, μπορεί ο Vegan τρόπος ζωής να είναι σήμερα «στη μόδα» ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι ανά τον κόσμο που πραγματικά ενστερνίζονται τις ηθικές αξίες που αποτελούν τη ρίζα του κινήματος και τις πραγματώνουν με τη συμπεριφορά τους. Το να είσαι Vegan από συνειδητή επιλογή είναι σαφώς πολύ πιο δύσκολο και προϋποθέτει διαρκή αφοσίωση στις ιδέες που υπερασπίζεσαι. Μια vegan στάση ζωής δεν έχει ημερομηνία λήξης, αλλά πρόκειται για μία διαρκή επιλογή που κάνεις καθημερινά πράξη σε κάθε διάστασή της. Μάλιστα, οι διαστάσεις αυτές είναι αλληλένδετες μεταξύ τους και δεν μπορείς να ακολουθήσεις τη μία αποκλείοντας την άλλη. Για παράδειγμα, για να είσαι πραγματικά vegan δεν αρκεί να μην περιλαμβάνεις στη διατροφή σου ζωικά προϊόντα, αλλά πρέπει να είσαι εναντίον σε κάθε προϊόν που για την κατασκευή του υφίσταται εκμετάλλευση ζώων, όπως γίνεται συχνά στη βιομηχανία της ένδυσης ή των καλλυντικών. Για τους ανθρώπους που ακολουθούν έναν vegan τρόπο ζωής σαν αυτόν, με στόχο αποκλειστικά την προστασία των ζώων, χρησιμοποιείται συχνά ο ορός “ethical vegan” («ηθικός Βίγκαν»).
Εκτός, όμως, από τη μόδα και την ηθική υπάρχει στις μέρες μας και ένας τρίτος παράγοντας, ο οποίος στρέφει τους ανθρώπους προς τον Βιγκανισμό: Η περιβαλλοντική κρίση. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι η μαζική παραγωγή ζώων προς κατανάλωση είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για το περιβάλλον, τα εργοστάσια μάλιστα παραγωγής κρέατος ευθύνονται για ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ακόμα, οι φυσικοί πόροι που αξιοποιούνται για την εκτροφή των ζώων στις Δυτικές κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένου του νερού, αποτελούν βασικό παράγοντα για την πείνα και τη λειψυδρία που μαστίζει άλλες περιοχές του πλανήτη. Είναι, λοιπόν, αδιαπραγμάτευτο ότι με δεδομένη την εξάντληση των φυσικών πόρων αλλά και τη περιβαλλοντική μόλυνση, η μαζική κατανάλωση κρέατος σε μερικά χρόνια δεν θα είναι βιώσιμη για τον πλανήτη μας.
Επομένως, η επικράτηση και διάδοση του Βιγκανισμού στη σύγχρονη εποχή ναι μεν διατηρεί το ηθικό υπόβαθρο που τον δημιούργησε, ωστόσο δε εκφράζει και μία επείγουσα ανάγκη: Την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος. Για τον λόγο αυτόν, ακόμα και αν η ηθική βάση του κινήματος δεν μας συγκινεί οφείλουμε να μην το αντιμετωπίζουμε ως μία πρόσκαιρη μόδα που θα περάσει, αλλά ως ένα καμπανάκι για την προσπάθεια μείωσης της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων, πρόβλημα το οποίο μας αφορά όλους άμεσα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Ethical Vegan Versus a Plant-Based Diet: What Is the Difference, sentientmedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Why Go Vegan? The Top Reasons Explained, vegan.com, διαθέσιμο εδώ
- Veganism has always been more about living an ethical life than just avoiding meat and dairy, theconversation.com, διαθέσιμο εδώ
