Του Ελευθέριου Ζαμπουλάκη,
Δρέσδη, Γερμανία, έτος 1945. Ο Arthur Harris, διοικητής της διοίκησης των βομβαρδιστικών της RAF (Royal Air Force, Βρετανική Βασιλική Αεροπορία), λαμβάνει το πράσινο φως για να ξεκινήσει την επιδρομή βομβαρδισμού στη μακρινή πόλη της Ναζιστικής Γερμανίας. Στις 13 Φεβρουαρίου του 1945, λοιπόν, 796 βομβαρδιστικά αεροπλάνα της Πολεμικής Αεροπορίας ξεκινούν, κατευθυνόμενα προς τη Δρέσδη, με στόχο να φέρουν τον όλεθρο στην Ανατολική Σαξονική πόλη. Στις 15 Φεβρουαρίου, μετά τη μοιραία νύχτα, οι βομβαρδισμοί είχαν σκορπίσει μια κόλαση, που μέχρι και ο Δάντης θα ζήλευε. Πώς, όμως, έφτασαν οι Σύμμαχοι σε μια τέτοια τερατωδία; Ποια ήταν τα βαθύτερα αίτια και οι σπίθες που ανέφλεξαν μια τέτοια φωτιά; Αυτά θα αναλύσουμε εκτεταμένα στο σημερινό μας άρθρο.
Για να κατανοήσουμε τον Βομβαρδισμό στη Δρέσδη, θα πρέπει να γυρίσουμε λίγο νωρίτερα, στο ξεκίνημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς, επίσης, και να λάβουμε υπόψιν στρατιωτικά, οικονομικά και τεχνολογικά αίτια. Από το 1939, η Ναζιστική Γερμανία χρησιμοποιεί ένα από τα αποτελεσματικότερα όπλα της, τη Luftwaffe (Πολεμική Γερμανική Αεροπορία), για να ισοπεδώσει ολόκληρη την Ευρώπη -και όχι μόνο. Η Μεγάλη Βρετανία ήταν ένα από τα θύματά της, που από το 1940 δέχθηκε τεράστιες καταστροφές από τους τακτικούς βομβαρδισμούς, το λεγόμενο Blitz, σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως είναι το Liverpool, το Coventry, το Birmingham, ακόμη και το Λονδίνο. Αυτό οδήγησε και στην εναέρια Μάχη της Αγγλίας, την αμυντική προσπάθεια, δηλαδή, της Μεγάλης Βρετανίας να αναχαιτίσει την επίθεση των βομβαρδιστικών. Η στρατηγική αυτή των Ναζί δεν αποσκοπούσε μόνο στη διάλυση στρατηγικών στόχων, φερ’ ειπείν εργοστασίων, σιδηροδρομικών σταθμών, καθώς και σημαντικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων, αλλά, επίσης, και στη διάλυση του ηθικού του αντιπάλου. Σε αντίποινα, λοιπόν, ο Τσώρτσιλ κάνει τακτικούς βομβαρδισμούς στο Βερολίνο, με τον ίδιο ακριβώς σκοπό. Παρατηρούμε μια στρατηγική μαζικών βομβαρδισμών ολόκληρων πόλεων, αποσκοπώντας τόσο στην υλική όσο και την συναισθηματική εξασθένιση του αντιπάλου. Έτσι, βλέπουμε τον συναισθηματικό παράγοντα της «αντεκδίκησης» από την πλευρά των Συμμάχων και συγκεκριμένα των Άγγλων, που επετεύχθη μέσω των μαζικών βομβαρδισμών των γερμανικών πόλεων.
Επιπρόσθετα, αναλογιζόμενοι και τον τεχνολογικό παράγοντα, διαπιστώνουμε γιατί το φαινόμενο των βομβαρδισμών ολόκληρων πόλεων βρισκόταν τότε σε διαδεδομένη χρήση. Τα βομβαρδιστικά αεροπλάνα, στις αρχές του πολέμου, δε διέθεταν μηχανήματα ακριβείας για τη ρίψη των βομβών τους. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με το ότι οι επιδρομές γίνονταν ως επί το πλείστον κατά τις βραδινές ώρες, στο σκοτάδι, το οποίο τους προσέφερε μια άλφα κάλυψη, καθιστά αντιληπτό ότι τα αεροπλανοφόρα βομβαρδιστικά αδυνατούσαν να πετύχουν εξ ολοκλήρου μεμονωμένους στρατιωτικούς και στρατηγικούς στόχους μιας πόλης, με αποτέλεσμα να προστρέχουν στην πιο εύκολη λύση, τον βομβαρδισμό ολόκληρης της πόλης.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να συμπεριληφθεί ένας σημαντικός παράγοντας στην εξίσωση. Ο διοικητής των βομβαρδιστικών της RAF, Arthur Harris, ή αλλιώς «βομβιστής Harris», όπως ονομάστηκε. Ο Harris ήταν ένας φανατικός αξιωματικός, δύστροπος και πεισματάρης στις απόψεις του. Πίστευε πως οι βομβαρδισμοί ολόκληρων πόλεων ήταν μια αναγκαία στρατηγική, για να καταφέρουν οι Σύμμαχοι να νικήσουν τη Γερμανία. Ο Harris αλαζονικά πίστευε πως αυτός είναι που με τη στρατηγική αυτή θα μπορέσει να κάνει τη Ναζιστική Γερμανία να παραδοθεί. Στόχος του δεν είναι πλέον μόνο τα στρατιωτικής σημασίας σημεία, αλλά ολόκληρες οι πόλεις, καθώς σκέφτεται ότι με την εξασθένηση σημαντικών αστικών κέντρων της Γερμανίας θα μπορούσε να επιφέρει ένα μεγάλο πλήγμα, όχι μόνο στο ηθικό των Γερμανών, αλλά και στο «πορτοφόλι» τους, δηλαδή την οικονομία της χώρας.
Ας μιλήσουμε, όμως, λίγο για τη Δρέσδη ως πόλη. Η Δρέσδη είναι μια πανέμορφη γερμανική πόλη, που βρίσκεται στα ανατολικά της Γερμανίας, καθώς ήταν η πρωτεύουσα του Δουκάτου της Σαξονίας. Αυτό την έκανε να είναι μια σημαντική ιστορική και πολιτισμική πόλη με πανέμορφα γοτθικού ρυθμού κτίρια, πολυάριθμα έργα τέχνης και σημαντική αρχιτεκτονική. Γι’ αυτό, βέβαια, και η πόλη δεν είχε σημαντική στρατιωτική υπόσταση. Ήταν, όμως, σημαντική λόγω του οικονομικού της ρόλου, των εργοστασίων παραγωγής όπλων και του περίφημου σιδηροδρομικού της δικτύου. Όλοι, ωστόσο, πίστευαν πως χάρη στην ομορφιά της, την αρχιτεκτονική της, αλλά και την μακρινή από τα μέτωπα τοποθεσία της, οι Σύμμαχοι δε θα επιχειρούσαν να τη βομβαρδίσουν. Γι’ αυτό τον λόγο, η πόλη ήταν ελαχίστως εξοπλισμένη με αντιαεροπορικά όπλα και υπόγεια καταφύγια, πράγμα που θα δούμε στη συνέχεια πως αποδείχτηκε (εν μέρει) μοιραίο.
Ο βομβαρδισμός πόλεων, γενικότερα, είχε περιοριστεί σε ένα κομμάτι του πολέμου. Με την απόβαση στη Νορμανδία και την τεράστια πεζή στρατιωτική επιχείρηση, αλλά και με την αύξηση της τεχνολογίας των αεροπλάνων, τα οποία μπορούσαν πλέον να χτυπούν καλύτερα και ακριβέστερα τους στρατιωτικούς στόχους, ο βομβαρδισμός των πόλεων πλέον ήταν περιττός. Όλα αυτά άλλαξαν, όμως, με την πίεση του Ανατολικού Μετώπου και την προέλαση των Ρώσων από το Στάλινγκραντ, καθώς και αργότερα με την παύση του Δυτικού Μετώπου, όπου στις Αρδέννες οι Γερμανοί προέβαλαν αντίσταση. Έτσι, η γεωγραφική περιοχή της Δρέσδης στα ανατολικά και η χρήση της πόλης από τους Ναζί ως ορμητήριο και ως βάση αποστολής προμηθειών προς το Ανατολικό Μέτωπο, έφεραν τη Δρέσδη στο στόχαστρο των Συμμάχων.
Φτάνουμε, λοιπόν, ξανά στη μοιραία νύχτα της 14ης Φεβρουαρίου. Η πρώτη επίθεση ξεκινάει. Η πόλη από πάνω φωτίζεται από τις αμέτρητες φωτιές που οι εμπρηστικές βόμβες έχουν προκαλέσει. Οι άνθρωποι αβοήθητοι δεν ξέρουν πού να πάνε. Όσοι καταφεύγουν στα εσωτερικά καταφύγια ψήνονται ζωντανοί από τις υψηλές θερμοκρασίες που έχουν δημιουργηθεί από τις τεράστιες ποσότητες βομβών που έπεσαν στην πόλη. Οι θερμοκρασίες ήταν τόσο υψηλές που ακόμα και το να τρέξεις για να ξεφύγεις ήταν αδύνατο, καθώς οι ίδιοι οι δρόμοι άρχισαν να λιώνουν. Για λίγο τα πράγματα ηρεμούν και ο βομβαρδισμός σταματάει. Οι πυροσβέστες και όσοι εθελοντές μπορούν βγαίνουν στους δρόμους για να προσπαθήσουν μάταια να σταματήσουν τις αμέτρητες φωτιές. Εκεί, ένας δεύτερος βομβαρδισμός ξεκινάει, αφήνοντάς τους εκτεθειμένους. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το πρωί φτάνουν οι Αμερικανοί, βομβαρδίζοντας για ακόμη μια φορά την πόλη. Τα αποτελέσματα ήταν τραγικά. Υπολογίζεται πως οι νεκροί ήταν μεταξύ 25.000 με 30.000.
Το αποτέλεσμα του βομβαρδισμού προκάλεσε πληθώρα αντιδράσεων. Οι εναπομείναντες κάτοικοι της Δρέσδης είχαν τεράστια οργή μέσα τους για το Ναζιστικό καθεστώς, τόσο για την έλλειψη στρατιωτικής άμυνας της πόλης όσο και για τον διοικητή των Ναζί στην πόλη της Δρέσδης, ο οποίος διέφυγε, καθώς και για τον ίδιο τον Χίτλερ. Ο διοικητής προπαγάνδας των Ναζί, Joseph Goebbels, θέλοντας ταυτοχρόνως να αποφύγει την εσωτερική ρήξη, αλλά και να κερδίσει την παγκόσμια κοινή γνώμη, κάνοντας τους Συμμάχους να φανούν ως τρομοκράτες, ξεχειλώνει τα γεγονότα και παρουσιάζει ψευδή στοιχεία. Παρουσιάζει πως σκοτώθηκαν 200.000 άνθρωποι, ενώ ταυτόχρονα σε όλη τη Δρέσδη αφισοκολλούνται τα εξής: «Ο Φύρερ γνωρίζει τα βάσανα και την αναστάτωσή σας. Μην παραδοθείτε στην απελπισία, μη συνθηκολογήσετε! Ο Φύρερ θα εκδικηθεί για εσάς. Σε λίγες μέρες τα αντίποινα θα έρθουν! Αντέξτε μέχρι τη λαμπρή νίκη της Γερμανικής ιστορίας!»
Από την άλλη, οι Σύμμαχοι, γνωρίζοντας την κτηνωδία που είχαν προκαλέσει, προσπαθούν να αποσιωπήσουν το γεγονός και να απορρίψουν κάθε κατηγορία που τους βαραίνει. Αργά ή γρήγορα, όμως, η προπαγάνδα του Goebbels έχει επιτυχία. Οι ειδήσεις φτάνουν μέχρι την Αμερική και τη Βρετανία και η Βρετανική Κυβέρνηση αρχίζει τις δικαιολογίες. Οι Σύμμαχοι άρχισαν να κατηγορούν ο ένας τον άλλον για την τερατωδία. Ο Churchill, όντας διχασμένος από την αρχή του πολέμου για τους βομβαρδισμούς πόλεων, αποκτά καθαρή πλέον γνώμη και απομακρύνεται από αυτήν την τακτική. Όλη η ευθύνη, τελικά, μεταφέρεται στον Arthur Harris, ο οποίος ακόμη και μετά τη λήξη του πολέμου έμοιαζε αμετανόητος.
Συμπερασματικά, πιστεύω πως κάθε πράξη κτηνωδίας πρέπει να κατακρίνεται και να μη συγκρίνεται με άλλες μεγαλύτερες. Θεωρώ πως είναι λάθος να συγκρίνουμε τα τερατουργήματα των Ναζί με τις κτηνωδίες των Συμμάχων και απλώς να ενημερωθούμε γι’ αυτές, μελετώντας την Ιστορία, αποσκοπώντας στο να μην ξανασυμβούν ποτέ, είτε είναι μεγαλύτερες είτε μικρότερες. Εκεί στοχεύει και το παρόν άρθρο που διαβάσατε σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Beevor, Anthony (2018), Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, μτφ. Γιώργος Μπλάνας, Αθήνα: Εκδ. Γκοβόστη
- Tustin, Joseph P. (11/12/1954), Dresden Again, Why Dresden was bombed, A review of the reasons and reactions (unclassified), Office of information services Headquarters, United
States Air Forces in Europe - Ντοκυμαντέρ (2009), The Greatest events of WW2 in Color, γραμμένο από Johnathan Martin,
αφήγηση από Robert Powell
