Της Στέλλας Πετρακάκη,
Οι ανακοινώσεις για την πιθανή δημιουργία μιας βαλκανικής πρωτοβουλίας συνεργασίας με το όνομα «Ανοιχτά Βαλκάνια», ή όπως έγινε γνωστή ως «μίνι Σένγκεν», έπεσαν σαν βόμβα στον ευρωπαϊκό χώρο. Τα τρία κράτη των δυτικών Βαλκανίων, η Αλβανία, η Σερβία και η Βόρεια Μακεδονία, των οποίων η καθυστέρηση της ένταξής τους στην ΕΕ προκαλεί ολοένα και μεγαλύτερη δυσαρέσκεια, ανακοίνωσαν μέσω των αρχηγών τους την ανάγκη στενής συνεργασίας, αμοιβαίας ελεύθερης μετακίνησης πολιτών και φορτίων και κατάργηση των γραφειοκρατικών κωλυμάτων στο εμπόριο.
Σύμφωνα με τις εξελίξεις των προηγούμενων μηνών, η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις αναφορικά με την ευρωπαϊκή ένταξή τους, λόγω άσκησης βέτο από την πλευρά της Βουλγαρίας. Γι’ αυτόν το λόγο, τίθεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το θέμα μιας μελλοντικής ενωσιακής συνεργασίας μεταξύ των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, σε αντιδιαστολή με τις προοπτικές και τους στόχους της ΕΕ για τα μέλη της. Επιπρόσθετα, με τους παραπάνω στόχους, στην ατζέντα των κινήσεων των βαλκανικών χωρών είναι και η διευκόλυνση της μετακίνησης του ανθρωπίνου δυναμικού στο εργασιακό πλαίσιο.
Αρχικά, λαμβάνοντας υπόψη τα συστατικά στοιχεία της συμφωνίας των Ανοιχτών Βαλκανίων, το περιεχόμενο της ατζέντας αποτελείται από δύο μνημόνια. Το πρώτο αφορά στο εμπορικό κομμάτι και το δεύτερο μνημόνιο αφορά στο εργασιακό. Στο σημείο αυτό εντάσσεται και ο δισταγμός αλλά και η ασυμφωνία των υπολοίπων βαλκανικών χωρών, της Βοσνίας–Ερζεγοβίνης, του Κοσόβου και του Μαυροβουνίου, παρουσιάζοντας δηλώσεις όπως του Πρωθυπουργού του Κοσόβου, Albin Kurti. Κατά τον Kurti, η αντιπρόταση που τέθηκε ήταν η δημιουργία της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με το αρκτικόλεξο SEFTA.
Ειδικότερα, το περιεχόμενο και ο στόχος της SEFTA είναι η προώθηση της συνεργασίας της ΕΕ με τις χώρες που βρίσκονται εκτός της Ένωσης, δηλαδή του Λίχτενσταϊν, της Ελβετίας, της Ισλανδίας και της Νορβηγίας. Με αυτόν τον τρόπο θα προωθηθεί και η τήρηση των προϋποθέσεων για την ένταξη των δυτικών Βαλκανίων, με εξαίρεση τα ήδη μέλη (Σλοβενία και Κροατία), στην ΕΕ και όχι σε μια πρωτοβουλία που στόχο έχει στην ουσία την απομάκρυνση από τα ευρωπαϊκά ιδεώδη. Σκοπός είναι η εύρεση τρόπων για την ευρωπαϊκή διεύρυνση και όχι διάφορες εναλλακτικές άλλες λύσεις.
Δεν είναι λίγες οι φορές, κατά τις οποίες οι Πρωθυπουργοί των τριών συστατικών μελών της «μίνι Σένγκεν» έχουν τοποθετηθεί για το θέμα των ευρωπαϊκών καθυστερήσεων. Χαρακτηριστικά, ο Aleksandar Vučić (Πρόεδρος της Σερβίας) αναφέρει την «κόπωση διεύρυνσης» αφορώντας την ΕΕ, ο Zoran Zaev (Πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας) τονίζει πως η ΕΕ δεν τηρεί τις υποσχέσεις της και ο Edi Rama (Πρωθυπουργός της Αλβανίας) παραλληλίζει την αναμονή της ευρωπαϊκής ένταξης με το πασίγνωστο θεατρικό έργο «Περιμένοντας τον Γκοντό», κάνοντας έτσι μια δηκτική νύξη στην αιωνιότητα των διαπραγματεύσεων.
Εξετάζοντας το ζήτημα από μία διαφορετική οπτική, θα μπορούσε να τεθεί και σαν άποψη πως ίσως η πρωτοβουλία των «ανοιχτών Βαλκανίων» να είναι ενδόμυχα μια βεβιασμένη, κατά έναν τρόπο εκβιαστική, κίνηση των χωρών για το ξεπάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι τα εσωτερικά κοινωνικά και εθνοτικά θέματα παραμένουν σε έναν μεγάλο βαθμό ανεπίλυτα αποτελεί και μία τροχοπέδη στην πιθανή μακροπρόθεσμη πορεία της πρωτοβουλίας, όταν πάρει και τη σχετική έγκριση εκκίνησης.
Η διαδικασία, η οποία ακολουθείται από τα Δυτικά Βαλκάνια κάθε φορά που αναδύεται στην επιφάνεια το ζήτημα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην ΕΕ, δεν θα μπορούσε να θυμίσει τίποτα άλλο, παρά την ημέρα της μαρμότας. Ο διχασμός και τα κωλύματα που ακολουθούν μετά από οποιαδήποτε συζήτηση πάνω στις μεταρρυθμίσεις που οφείλουν να πραγματοποιήσουν οι, προς ένταξη, χώρες ανακαλούν αναπόφευκτα μνήμες από το παρελθόν, όπου τα Βαλκάνια, δικαίως για εκείνη τη δεδομένη στιγμή, χαρακτηρίστηκαν ως η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης. Έκτοτε, η πρόοδος και οι προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη για την ένταξή τους είναι εμφανείς. Στόχος, συνεπώς, είναι και η πρακτική εφαρμογή των κινήσεων αυτών της προόδου και της ευημερίας που οφείλουν να αναπτύξουν ακόμα περισσότερο τα κράτη, μέσα σε ένα μελλοντικό ευρωπαϊκό πλαίσιο, ακολουθώντας τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις ευρωπαϊκές προοπτικές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η μίνι Σένγκεν των γειτόνων μας, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, διαθέσιμο εδώ
- Μίνι Σένγκεν στα Δυτικά Βαλκάνια, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, διαθέσιμο εδώ
- «Μίνι ζώνη Σένγκεν» προαναγγέλλουν από FT οι ηγέτες Σερβίας, Αλβανίας και Βόρειας Μακεδονίας, ΣΚΑΪ, διαθέσιμο εδώ
- As EU membership stalls, Balkan countries make controversial move to create their own mini-Schengen, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- «Μίνι Ζώνη Σένγκεν» προαναγγέλλουν οι ηγέτες Σερβίας, Αλβανίας και Βόρειας Μακεδονίας, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- “Mini Schengen” renamed “Open Balkan”; Vučić, Rama and Zaev sign three documents, European Western Balkans, διαθέσιμο εδώ
- Balkan ‘Mini-Schengen’ Leaders Eye Open Borders by 2023, Balkan Insight, διαθέσιμο εδώ
- Η “μίνι-Σένγκεν” των Βαλκανίων θα ανοίξει το 2023, Insider, διαθέσιμο εδώ
- Μίνι «ζώνη Σένγκεν» φτιάχνουν, Βελιγράδι, Τίρανα, Σκόπια, Ελεύθερος Τύπος, διαθέσιμο εδώ
