Της Γλυκερίας Σταύρου,
Ήταν Ιανουάριος του 1981, όταν η προεδρία Carter έλαβε τέλος, ωστόσο, 40 χρόνια μετά το τέλος της, ο εν ζωή 96χρονος Jimmy Carter φροντίζει να μας θυμίζει τις αλλαγές που αυτή έφερε στο διεθνές σύστημα.
Οι μνήμες του πολέμου του Βιετνάμ ήταν ακόμη νωπές για τους Αμερικανούς — δύο χρόνια μετά το τέλος του, και το σκάνδαλο του Watergate επί θητείας Nixon είχε προκαλέσει κρίση στο Σύνταγμα των Η.Π.Α. Η νίκη του Carter έναντι του Ford στις εκλογές του 1977, συμβόλιζε για τους πολίτες την επαναφορά της ειλικρίνειας, της ηθικής και της αισιοδοξίας στον Λευκό Οίκο.
Γνωρίζουμε ότι τα τελευταία έτη της προεδρίας του, ο Jimmy Carter θεωρούταν ένας αποτυχημένος και αδύναμος Πρόεδρος στα μάτια του λαού. Εξαιτίας των διψήφιων ποσοστών ανεργίας και του πληθωρισμού, αλλά και εξαιτίας της εισβολής της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν, που έλαβε χώρα παράλληλα με την κρίση των ομήρων στο Ιράν, οι εντυπώσεις στο αμερικανικό κοινό για την εσωτερική και εξωτερική πολιτική του Προέδρου τους, ήταν ιδιαίτερα αρνητικές. Ωστόσο, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, το έργο του αναθεωρήθηκε και αναγνωρίστηκαν οι προσπάθειες και επιτυχίες του στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής.
Το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην στρατηγική των Η.Π.Α. Όταν ο Carter ανέλαβε την Προεδρία, είχε ένα ιδεαλιστικό πλάνο στρατηγικής, ωστόσο η άμεση ανάγκη περιορισμού της Σοβιετικής επιρροής και η διαφωνία ανάμεσα στους συμβούλους του Zbigniew Brzezinski και Cyrus Vance, τον επανέφεραν στην πραγματικότητα και τον σκληρό ρεαλισμό.
Σύμφωνα με τις θρησκευτικές αρχές του, όνειρό του αρχικά ήταν η εδραίωση της ειρήνης, και ειδικά στη Μέση Ανατολή και τον Παναμά — με την παράδοση του ελέγχου του Καναλιού στη χώρα το 1977, η οποία θα έμπαινε εξολοκλήρου σε ισχύ το 1999. Όμως, οι προσπάθειές του για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, φάνταζαν ουτοπικές στον πολιτικό κόσμο, ακόμα και στο ίδιο το Κογκρέσο, το οποίο δυσκόλεψε σημαντικά την προώθηση και επικύρωση των συνθηκών Torrijos-Carter.
Στη Μέση Ανατολή, οι συνθήκες του Camp David σημάδεψαν την εξωτερική πολιτική Carter. Με τη βοήθεια των Η.Π.Α., η Αίγυπτος και το Ισραήλ κατέληξαν στην τελική ευθεία της ειρήνης, οι δύο χώρες αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις, η πολυτάραχη χερσόνησος του Σινά επεστράφη στην Αίγυπτο, και η είσοδος των Ισραηλινών πλοίων στη Διώρυγα του Σουέζ επετράπη. Όλα αυτά έλαβαν χώρα στη στρατιωτική εγκατάσταση Camp David του Maryland, το 1978, με τη συμμετοχή των πολιτικών ηγετών Jimmy Carter, Menachem Begin και Anwar Sadat. Ο Carter εξομάλυνε τις σχέσεις των δύο κρατών που ήδη από τον πόλεμο των έξι ημερών ήταν εξαιρετικά τεταμένες.
Ωστόσο, η στρατηγική του δεν περιορίστηκε μόνο στη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Αμερική. Επί προεδρίας Carter, υπεγράφη η συμφωνία SALT II (Strategic Arms Limitation Talks), το 1979, στη Βιέννη, με τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Leonid Brezhnev, και αφορούσε τη μείωση του αριθμού των στρατηγικών (πυρηνικών) όπλων. Μπορεί η συμφωνία αυτή να μην υιοθετήθηκε ποτέ επίσημα λόγω της Σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν, όμως και οι δύο πλευρές κράτησαν τον λόγο τους, ενώ αποτέλεσε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες συμφωνίες της ψυχροπολεμικής εποχής.
Όσον αφορά την Ασία, ο Carter φρόντισε την οριστική επαναπροσέγγιση των Η.Π.Α. με την Κίνα. Αυτό συνέβη με την εδραίωση των διπλωματικών τους σχέσεων τον Ιανουάριο του 1979, και δύο μήνες μετά, με το άνοιγμα των Προξενείων στις δύο χώρες. Ο Carter φρόντισε να ικανοποιήσει τον ηγέτη της Κίνας, Deng Xiaoping, με την απόσυρση της αναγνώρισης της Ταϊβάν, και με την παραδοχή του πως μόνο μία Κίνα μπορεί να υπάρξει. Παρά την εξέλιξη αυτή, οι Η.Π.Α. συνέχισαν, έστω και άτυπα, να έχουν σχέσεις με τη Ταϊβάν, χωρίς να διαταράσσονται οι διπλωματικές τους σχέσεις με την Κίνα. Στην πορεία, οι δύο χώρες θα ακολουθούσαν κοινή πολιτική, όπως στη στάση τους στον πόλεμο στο Αφγανιστάν και στη συμμετοχή τους στο μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων στη Μόσχα.
Η Προεδρία Carter άφησε πίσω της μία σειρά κοσμογονικών αλλαγών στη διεθνή πολιτική σκηνή, τα τέσσερα έτη που διήρκεσε. Χρόνια μετά το τέλος της, το 2002, ο Jimmy Carter έγινε ο 3ος Πρόεδρος των Η.Π.Α. που έλαβε βραβείο Νόμπελ για την ειρήνη και ασχολήθηκε με την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα κατορθώματά του δεν θα ξεχαστούν, παρά το άδοξο τέλος της Προεδρίας του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Rosati, Jerel A. “Jimmy Carter, a Man Before His Time? The Emergence and Collapse of the First Post-Cold War Presidency.” Presidential Studies Quarterly 23, no. 3 (1993): 459–76, Διαθέσιμο εδώ.
- Škařupová, S. “An Analysis of the Presidency of Jimmy Carter” Tomas Bata University (2021) 22-26, Διαθέσιμο εδώ.
