Της Κατερίνας Σακκούλα,
Πριν 230 χρόνια, στις 22 Σεπτεμβρίου του 1791, γεννήθηκε ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες του 19ου αιώνα. Υπήρξε πηγή έμπνευσης τόσο για σύγχρονούς του, όσο και νεότερους επιστήμονες. Με καταγωγή από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Michael Faraday έκανε σημαντικές ανακαλύψεις σε όλα τα επιστημονικά πεδία με τα οποία ασχολήθηκε.
Βέβαια, το ξεκίνημα του Faraday στον κόσμο των επιστημών δεν ήταν όπως ίσως κάποιος να το περίμενε. Όντας γιός σιδερά, η μόνη εκπαίδευση που έλαβε ως παιδί ήταν αυτή που μπορούσε να του προσφέρει το κατηχητικό σχολείο της εκκλησίας κάθε Κυριακή. Αργότερα, ανέλαβε τη θέση βοηθού βιβλιοδέτη και εκεί άρχισε να αναπτύσσεται η αγάπη του για τις φυσικές επιστήμες.
Έτσι, όταν έμαθε ότι ο χημικός Sir Humphry Davy, γνωστός για την ανακάλυψη αρκετών χημικών στοιχείων –μεταξύ άλλων του νατρίου (Na), του καλίου (K) και του μαγνησίου (Mg)– έδινε ομιλία στο Βασιλικό Ινστιτούτο του Λονδίνου δεν μπορούσε να αφήσει μια τέτοια ευκαιρία να χαθεί. Παρακολούθησε τη διάλεξη κρατώντας σχολαστικές σημειώσεις, τις οποίες βιβλιοδέτησε και έστειλε στον ίδιο τον Davy. Ο καταξιωμένος επιστήμονας εντυπωσιασμένος από το νεαρό Faraday τον καλεί για πρακτική πλάι του στο εργαστήριό του στο Βασιλικό Ινστιτούτο, όπου και του μαθαίνει ό,τι γνωστό υπήρχε στον κόσμο της Χημείας μέχρι τότε. Πολλοί επιστήμονες της εποχής αστειευόμενοι χαρακτήριζαν τον Faraday ως «τη μεγαλύτερη ανακάλυψη του Davy».
Οι πρώτες ανακαλύψεις του Michael Faraday αφορούσαν τον κλάδο της Χημείας. Το 1825 απομόνωσε και χαρακτήρισε αρκετούς υδρογονάνθρακες –δηλαδή, ενώσεις άνθρακα (C) και υδρογόνου (H)– μεταξύ των οποίων και το βενζόλιο (αρωματικός υδρογονάνθρακας, φυσικό συστατικό του αργού πετρελαίου). Οι μελέτες των μεταλλικών κραμάτων που ηγήθηκε και τα ευρήματά τους αποτέλεσαν τα θεμέλια της επιστημονικής μεταλλουργίας και μεταλλογραφίας. Παράλληλα, υπήρξε από τους πρώτους εισηγητές –μαζί με τον Sebald Justinus Brugmans και τον William Whewell– των όρων «διαμαγνητικός» και «παραμαγνητικός», που αναφέρονται στη συμπεριφορά της ύλης όταν βρεθεί σε εφαρμοσμένο μαγνητικό πεδίο.
Σε ένα διάλλειμα από τη Χημεία, ασχολήθηκε με τον κλάδο της Φυσικής. Έτσι, το φθινόπωρο του 1831 επιχείρησε να αναδείξει τον τρόπο που παράγεται το επαγόμενο ρεύμα. Στο πείραμά του χρησιμοποίησε ένα πηνίο και έναν μόνιμο μαγνήτη, τον οποίο και κουνούσε τόσο εντός όσο και εκτός του πηνίου. Ανακάλυψε ότι η συγκεκριμένη κίνηση προκαλούσε την επαγωγή ρεύματος εντός του πηνίου. Συνδυάζοντας τα αποτελέσματα του πειράματος και τις γνώσεις του για τους μαγνήτες, ο Faraday έφτιαξε το πρώτο δυναμό, τον πρόγονο του ηλεκτρικού κινητήρα.
Επιστρέφοντας στη Χημεία, ασχολήθηκε με την ηλεκτροχημεία, κλάδο που ασχολείται με τον ηλεκτρισμό, που κέντριζε το ενδιαφέρον του Faraday. Αποπειράθηκε –και κατάφερε– να δείξει τον μηχανισμό με τον οποίο μια χημική ένωση μπορεί να διασπαστεί με τη βοήθεια του ηλεκτρισμού, μια διαδικασία που ονομάζεται ηλεκτρόλυση. Η έρευνά του πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο οδήγησε στη διατύπωση δύο σημαντικών νόμων της ηλεκτροχημείας, οι οποίοι μέχρι και σήμερα είναι γνωστοί ως Νόμοι Faraday.
Γενικά, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ο Faraday είχε συνεργαστεί με αρκετούς μεγάλους επιστήμονες της εποχής –για παράδειγμα με τον Sir Humphry Davy και με τον Charles Wheatstone– ενώ συχνά έδινε ομιλίες και διαλέξεις για το ευρύ κοινό με, ίσως, πιο γνωστή τη Χριστουγεννιάτικη διάλεξη του Βασιλικού Ινστιτούτου του Λονδίνου το 1856. Μία από αυτές τις διαλέξεις παρακολούθησε, άλλωστε, και ο γνωστός φυσικός James Clark Maxwell και ξεκίνησε μια σειρά παρατηρήσεων που θα κατέληγαν στην διατύπωση των εξισώσεων Maxwell σχετικά με τον ηλεκτρομαγνητισμό.
Με το πέρασμα των χρόνων, το μυαλό του Faraday έπαψε σταδιακά να του επιτρέπει να κάνει πειράματα με την ίδια επιτυχία και επικεντρώθηκε, κυρίως, σε ομιλίες και διαλέξεις ανοιχτές για το ευρύ κοινό. Όταν ήρθε η ώρα να αποσυρθεί λόγω γηρατειών, η Βασίλισσα Βικτόρια, για να τον τιμήσει για την προσφορά του στον κόσμο της επιστήμης, τού παραχώρησε το ανάκτορο Hampton Court, στο οποίο πέρασε το υπόλοιπο της ζωή του, καθώς και τού προσέφερε και τον τίτλο του ιππότη, τον οποίο και ο ίδιος αρνήθηκε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Michael Faraday, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Michael Faraday (1791-1867), NOESIS Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογιών, διαθέσιμο εδώ
- Michael Faraday, Science History Institute, διαθέσιμο εδώ
