Της Σοφίας Τάνα,
Οι λέξεις πρέπει να επικαλύπτονται με ευχέρεια, προκειμένου να μπορούμε να συνειδητοποιούμε πως μπορεί άρδην να δηλωθεί το ίδιο πράγμα, η ίδια έννοια με διαφορετικούς τρόπους. Οι λεπτές αυτές διαφορές στις αποχρώσεις των εννοιών, των λέξεων και ο μανδύας ποικιλομορφίας, που τρυφερά καλύπτει την ελληνική γλώσσα, την καθιστούν αναμφισβήτητα δυσνόητη ως προς τον εννοιολογικό καθορισμό. Η έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού, παραδείγματος χάριν, αποτελείται από διάφορα πολυσύνθετα στοιχεία και αποτελεί εκ θεμελίων εκφραστικότατο παράδειγμα, όσον αφορά στον ακριβή καθορισμό του εννοιολογικού πεδίου ενός κοινωνικού φαινομένου. Ορισμένες φορές, ο κοινωνικός αποκλεισμός χρησιμοποιείται για να δηλώσει τις ανισότητες που διέπουν τον «δίκαιο» κοινωνικό καταμερισμό εργασίας, ενώ άλλες, η απόχρωση του, δηλώνει την αδυναμία του συστήματος να υπερασπιστεί αξιοκρατικά τα κοινωνικά δικαιώματα του κάθε πολίτη που απαρτίζουν μία κοινωνία.
Από μόνη της η λέξη «αποκλεισμός» δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα με τις αλχημείες περιορισμού και αρνητικότητας να κυριαρχούν. Εξερευνώντας τα μονοπάτια του κοινωνικού αποκλεισμού, η κυρίαρχη εικόνα είναι αυτή της αποξένωσης ατόμων από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, με συνακόλουθο αποτέλεσμα τη σταδιακή και βασανιστική απομόνωση τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προάγοντας την κοινή πορεία, έχοντας ηθικές ευαισθησίες και προωθώντας τον αλτρουισμό αποφάσισε να προασπιστεί έναν εξαγιασμένο κόσμο, καταπολεμώντας την περιθωριοποίηση των πολιτών. Αναμφισβήτητα αίσιο αποτέλεσμα της παραπάνω κατάστασης, αποτελεί η “combattre” της ανισότητας όσον αφορά στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών και η απόκρουση των βλημάτων που επιζητούσαν την ολοκληρωτική αποδιοργάνωση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής του κάθε κράτους. Απαράβατα θέσφατα, τα οποία προάγουν την κατάργηση του κοινωνικού αποκλεισμού, αποτελούν αδιαμφισβήτητα η καθολική δυνατότητα εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες για όλους τους μαθητές, οι ισάριθμες και κριτικά δοσμένες ευκαιρίες επαγγελματικής κατάρτισης, η εξασφάλιση ενός υγιούς βιοτικού περιβάλλοντος και η καθολική κάλυψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Παρόλο που η Ευρώπη χαρακτηρίζεται ως μία σταθερά αναπτυγμένη περιοχή, όσον αφορά το ανυπέρβλητο πρόβλημα της φτώχειας, δε σταματά να διαρρηγνύει τα ιμάτιά της. Υπολογίζεται πως πάνω από 84 εκατομμύρια άνθρωποι παλεύουν για να επιβιώσουν κάτω από τα όρια της φτώχειας. Πιο αναλυτικά, ένας στους έξι Ευρωπαίους αδυνατεί να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες, ενώ 7 εκατομμύρια καλούνται να βγουν στη συνεχή παλαίστρα που ονομάζεται ζωή με αμελητέα οικονομική υποδομή (περίπου 5 ευρώ ημερησίως). Η φτώχεια δηλαδή, ταυτίζεται με οικογένειες και μεμονωμένους υποψηφίους που διψούν για ζωή, αλλά αδυνατούν να ακολουθήσουν τα κοινωνικά δρώμενα που λαμβάνουν χώρα, ή ακόμα και να εξασφαλίσουν έναν αξιοπρεπή τρόπο διαβίωσης. Οι ανέσεις που για κάποιους κρίνονται ως το κερασάκι στην αφρόκρεμα μίας δαψιλής ζωής, για κάποιους άλλους αποτελούν ένα ουτοπικά φτιαγμένο παραμύθι, το οποίο όμως, όσο και να τεντώνουν τα ακροδάχτυλα τους, δεν μπορούν να το αγγίξουν. Η διαφορετικότητα, όμως, μέσα στην οποία ζουν και επιβιώνουν, το χαμηλό δηλαδή βιοτικό επίπεδο, αυτόματα τους αποκλείει και από τη κοινωνική πραγματικότητα των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, θέτοντας άθελα τους στο περιθώριο.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός βέβαια, είναι μία έννοια ευρέων διαστάσεων, που περικλείει μέσα του τη φτώχεια, αλλά και την αποτυχημένη προσπάθεια των πολιτών να σταθούν αντάξιοι στη διεκπεραίωση των οικονομικών, πολιτιστικών, κοινωνικών και πολιτικών τους υποχρεώσεων. Η Ελλάδα μάλιστα, σύμφωνα με τα δεδομένα του 2007 καταλαμβάνει περίοπτη θέση στα κράτη με διογκωμένα ποσοστά φτώχειας, αγγίζοντας το 19%. Η κατάσταση κρίνεται ακόμα πιο δυσμενής, για τις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι, οι μετανάστες, οι άνεργοι και οι μονογονεϊκές οικογένειες. Βέβαια, η εξασφάλιση εργασίας, δε σημαίνει πως εκμηδενίζει το κίνδυνο που ελλοχεύει έναντι της φτώχειας. Υπάρχουν εργασίες οι οποίες προσφέρουν εισοδήματα κατώτερα του ορισμένου εθνικού ορίου όσον αφορά στη φτώχεια. Μάλιστα, κρίνεται πως ένα 14% πολιτών Ελλάδος, αμείβονται με εισοδήματα που δεν τους επιτρέπουν να καλύψουν ούτε τις βασικές τους ανάγκες.
Η φτώχεια, λοιπόν, και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν συνυφασμένες μεταξύ τους έννοιες, ενώ ταυτόχρονα κάθε μία αφήνει με ανεξίτηλα γράμματα το στίγμα της στην ιστορία κάθε κράτους. Οι εμπεριστατωμένες απαιτήσεις όμως και η πολυδιάστατη προσέγγιση που απαιτεί το κύρος των εννοιών αυτών, ώθησε την Ε.Ε. να αφουγκραστεί μία σειρά από σύνθετους δείκτες, ώστε τα οδηγηθούν τα κράτη-μέλη στη συνειδητή μείωση της φτώχειας και των παραμέτρων της που ταλανίζουν το κάθε νοικοκυριό. Ως πρώτος δείκτης, κρίνεται ο «κίνδυνος φτώχειας» (σχετική ή νομισματική φτώχεια). Μέσω των στατιστικών στοιχείων του δείκτη αυτού, υπολογίζεται πόσα νοικοκυριά παλεύουν καθημερινώς για να επιβιώσουν στην κοινωνία που ζουν, κάτω όμως από τα όρια της φτώχειας. Ακολουθεί στη συνέχεια, ο δείκτης σοβαρής υλικής στέρησης. Ο δείκτης αυτός επικεντρώνεται στην ανακάλυψη του ποσοστού των ατόμων, που έχουν υιοθετήσει έναν ευτελή τρόπο ζωής, χωρίς να λείπει η οικονομική ευθραυστότητα και ο φόβος για την ημέρα που επρόκειτο να ξημερώσει. Στη κατηγορία αυτή, τα άτομα, αδυνατούν να καλύψουν τουλάχιστον τέσσερα από τα εννέα συγκεκριμένα υλικά αγαθά, που κατοχυρώνουν σύμφωνα με τα δεδομένα της κοινωνίας, την πεπατημένη, όσον αφορά σε μία αξιοπρεπή ζωή (1. Να προβαίνουν εμπρόθεσμα στη κατάθεση του ενοικίου/δόση δανείου τους 2. Να εξασφαλίζουν την ευημερία του νοικοκυριού, μέσω της επαρκούς θέρμανσης του 3. Να στέκονται αντάξιοι στην εμφάνιση αιφνίδιων δαπανών 4. Να έχουν τη δυνατότητα να καταναλώνουν κρέας, ψάρι και άλλες πρωτεϊνούχες τροφές κάθε δεύτερη μέρα 5. Να διατηρούν τη ψυχική τους και σωματική τους ευεξία, μέσω αποδράσεων μακριά από τη μόνιμη κατοικία τους, 6. Να ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις ενός αυτοκινήτου 7. Να διαθέτουν πλυντήριο 8. Να ψυχαγωγούνται μέσω της ύπαρξης έγχρωμης τηλεόρασης 9. Να μη χάνουν την επαφή με τον κόσμο, μέσω της ύπαρξης τηλεφώνου). Τελευταίος αλλά εξίσου σημαντικός και κυρίαρχος δείκτης, αποτελεί το ποσοστό των νοικοκυριών με χαμηλή ένταση εργασίας. Ο δείκτης αυτός αντιπροσωπεύει τους ανθρώπους ηλικίας μεταξύ 0-59 χρόνων, που οι συνδαιτημόνες τους στους οποίους στηρίζουν το βιοπορισμό τους, ενώ βρίσκονται σε εργατικά παραγωγική ηλικία, κατέβαλαν λιγότερο από το 20% των συνολικών δυνατοτήτων τους για δουλειά, στο διάστημα μεταξύ των τελευταίων 12 μηνών.
Η καταπολέμηση της φτώχειας επομένως, δίνει το έναυσμα για τη καταπολέμηση και της περιθωριοποίησης, ενώ πρέπει να αποτελεί βασική πολιτική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μιας και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο θυμόσοφος λαός, η ανάγκη είναι η μητέρα της προόδου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ, europa.eu, Διαθέσιμο εδώ
- Η πρόσβαση των φτωχών και κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων που ζουν στο κέντρο της Αθήνας, στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της εργασίας, europa.eu
