Του Νίκου Μελιτσιώτη {ιστορική επιμέλεια Τιμολέων Παλαιολόγος},
Τα γεγονότα του Α’ Μιθριδατικού Πολέμου (89-85 π.Χ.) οδήγησαν τον Λεύκιο Κορνήλιο Σύλλα (Lucius Cornelius Sulla) στην άμεση κατάληψη της Αθήνας και σε νίκη στο πεδίο της μάχης εναντίον του Βασιλείου του Πόντου στις μάχες της Χαιρώνειας και Ορχομενού (86 π.Χ.). Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με αναταράξεις που ταλάνιζαν εσωτερικά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και χρειάστηκε να απασχολήσουν τον Σύλλα, οδήγησε τον Μιθριδάτη ΣΤ’ Ευπάτωρ και τον Ρωμαίο στρατηγό σε σύναψη ειρήνης στην πόλη Δάρδανο του Ελλησπόντου. Ο Β’ Μιθριδατικός Πόλεμος αποτελεί απότοκο αυτής της ειρήνης μεταξύ Πόντου και Ρώμης, μίας ειρήνης την οποία ενδεχομένως και οι δύο πλευρές να εξαναγκάστηκαν να συνάψουν, για διαφορετικούς λόγους η καθεμία. Ο Μιθριδάτης διότι είχε ηττηθεί στο πεδίο της μάχης και ο Σύλλας διότι είχε να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές διενέξεις της Ρώμης.
Η έκρηξη του Β’ Μιθριδατικού Πολέμου προήλθε από την πεποίθηση του Λεύκιου Λικίνιου Μουρήνα (Lucius Licinius Murena), ο οποίος είχε διοριστεί από τον Σύλλα κυβερνήτης της Ασίας, για να διευθετήσει με δύο λεγεώνες την κατάσταση στη Μικρά Ασία, ότι ο Μιθριδάτης προετοιμαζόταν για πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων. Στην πραγματικότητα, ο Μιθριδάτης έκανε πολεμικές προετοιμασίες, διότι είχε να αντιμετωπίσει επαναστάτες στην περιοχή της Κολχίδας και του Κιμμέριου Βόσπορου (σημερινός πορθμός του Kerch στην Κριμαία). Οι πολεμικές προετοιμασίες αυτές, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο Μιθριδάτης δεν είχε ακόμη παραχωρήσει το σύνολο της Καππαδοκίας στον βασιλιά της και Ρωμαίο σύμμαχο, Αριοβαρζάνη Α’ Φιλορωμαίο, έδωσαν, ίσως δικαιολογημένα, στον Μουρήνα αφορμή για να επιτεθεί στα Κόμανα, σημαντική πόλη υπό την εξουσία του Μιθριδάτη. Μάλιστα, όταν πρέσβεις του Μιθριδάτη επικαλέστηκαν τη Συνθήκη της Δαρδάνου, ο Μουρήνας αποκρίθηκε ότι δεν υπάρχει κάποια συνθήκη, καθώς δεν είχε συνταχθεί γραπτό κείμενο από τον Σύλλα. Έτσι, ο Μουρήνας επιδόθηκε ακόμη περισσότερο σε λεηλασίες στα εδάφη που ήλεγχε ο Μιθριδάτης, προκαλώντας σημαντικές ζημιές και ανθρώπινες απώλειες.
Ως ένδειξη διαμαρτυρίας, ο Μιθριδάτης απέστειλε στη Ρώμη πρεσβεία και ακόμη και όταν ο Μουρήνας καταλάμβανε περιοχές που ανήκαν στον ίδιο δεν αντιδρούσε, αναμένοντας πάντα την επιστροφή της πρεσβείας και την ενημέρωση της Συγκλήτου. Στο μεσοδιάστημα αυτό, ένας απεσταλμένος της Συγκλήτου προσέγγισε τον Μουρήνα ανεπίσημα και του ανήγγειλε ότι η Σύγκλητος επιθυμεί να πάψει της εχθροπραξίες κατά του Μιθριδάτη, καθώς δεν είχε αθετήσει τους όρους της συμφωνίας. Παρά ταύτα, ο Μουρήνας αγνόησε τη σύσταση αυτή και εισέβαλε στα εδάφη του Μιθριδάτη. Ο βασιλέας του Πόντου, θεωρώντας ότι αυτή η πράξη του Μουρήνα ήταν διαταγή της Συγκλήτου, διέταξε τον διοικητή του, Γόρδιο, να προβεί σε αντίποινα εναντίον ρωμαϊκών χωριών στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας. Πράγματι, ο Γόρδιος εξαπέλυσε το συσσωρευμένο μένος των Ποντίων κατά των ρωμαϊκών χωριών της περιοχής και συσσώρευσε μεγάλο πλούτο, αλλά και ζωντανά. Έπειτα, στράφηκε κατά του Μουρήνα.
Οι δύο στρατηγοί, Μουρήνας και Γόρδιος, συναντήθηκαν στον Άλυο ποταμό το 82 π.Χ. Η αρχική παράταξη των δύο στρατών έβλεπε τους Ρωμαίους, οι οποίοι διέθεταν δύο Λεγεώνες, να υπερτερούν κατά πολύ του Γόρδιου, ο οποίος ουσιαστικά διέθετε ένα τμήμα του στρατού -περισσότερο στρατιωτικό απόσπασμα μπορεί να χαρακτηριστεί. Εν τούτοις, ο Γόρδιος ανέμενε να λάβει ενισχύσεις από τον κύριο όγκο του Ποντιακού στρατού, οδηγούμενο απευθείας από τον βασιλιά Μιθριδάτη. Όταν ο Μιθριδάτης κατέφθασε, ο συνενωμένος Ποντιακός στρατός επιτέθηκε κατά των Ρωμαίων και σταδιακά διέβη και τον ποταμό, κατατροπώνοντας τον Ρωμαϊκό στρατό και καταδιώκοντας τον Μουρήνα, ο οποίος διέφυγε στη Φρυγία.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Μιθριδάτης εκδίωξε τους Ρωμαίους από ολόκληρη την Καππαδοκία και ο Σύλλας, αφενός διότι αντιλαμβανόταν ότι ο πόλεμος κατά του Μιθριδάτη ήταν αδικαιολόγητος και αφετέρου επειδή εκ του αποτελέσματος η Ρωμαϊκή παρουσία στη Μικρά Ασία απειλούταν με την όλο και αυξανόμενη ισχύ του Ποντιακού βασιλείου, απέστειλε τον Αύλο Γαβίνιο για να γνωστοποιήσει τις αληθινές προθέσεις της Ρώμης. Ο Γαβίνιος, αρχικά, ενημέρωσε τον Μουρήνα ότι η διαταγή περί παύσης των εχθροπραξιών όφειλε να τηρηθεί αυστηρά. Κατόπιν, επιχείρησε να συμφιλιώσει τον Μιθριδάτη με τον Αριοβαρζάνη, κάτι το οποίο επετεύχθη με τη μνήστευση της τετράχρονης κόρης του Μιθριδάτη με τον ίδιο τον Αριοβαρζάνη, καθώς και την προσάρτηση ορισμένων εδαφών της Καππαδοκίας που κατείχε μέχρι τότε ο Μιθριδάτης.
Έτσι, τερματίστηκε ο Β’ Μιθριδατικός Πόλεμος με ουσιαστική νίκη του Μιθριδάτη, σε ηθικό τουλάχιστον επίπεδο, αλλά και με σημαντικό πολιτικό αντίκτυπο, ενώ το «επίσημο» αποτέλεσμα του πολέμου ήταν η επαναφορά του status quo ante bellum (υπάρχουσας κατάστασης πριν τον πόλεμο). Έτσι, η λανθασμένη εκτίμηση του Μουρήνα αναφορικά με τα κίνητρα του Μιθριδάτη οδήγησε τη Ρώμη σε μια άνευ λόγου διένεξη, στην οποία, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι βρέθηκε εκτεθειμένη. Αυτός ο πόλεμος αποτελεί προπομπός του Γ’ Μιθριδατικού Πολέμου (74-67 π.Χ.), ο οποίος οδήγησε στην καθολική επικράτηση των Ρωμαίων στον Πόντο και την Κεντροανατολική Μικρά Ασία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό Έργο (2000), ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (ΤΟΜΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ) – ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ, Εκδοτική Αθηνών
- Appian, The Mithridatic wars, sections 64-66, διαθέσιμο εδώ
