Του Φιλίππου-Αθανάσιου Μισούλη,
Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει στρέψει την προσοχή της στην περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, μια περιοχή στην καρδιά της ευρωπαϊκής ηπείρου, που όμως έχει μείνει στάσιμη οικονομικά, έντονα συνδεδεμένη με τις ευρωπαϊκές οικονομίες και με ευρείες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης. Από τα κράτη της περιοχής, το μεγαλύτερο, τόσο από άποψη πληθυσμού, όσο και από άποψη οικονομίας και γεωπολιτικής σημασίας, είναι η Σερβία. Πρόκειται για μια χώρα έντονα συνδεδεμένη ιστορικά με τη Ρωσία, λόγω κοινών πολιτισμικών, γλωσσικών και θρησκευτικών δεσμών, αλλά και με έντονη κινεζική οικονομική διείσδυση, ιδίως μετά την έλευση της πανδημίας του ιού COVID-19 και τη βοήθεια που παρείχε το Πεκίνο στο Βελιγράδι.
Παρά τις άριστες, ωστόσο, σχέσεις της με αυτές τις δύο μη δυτικές δυνάμεις, η Σερβία έχει θέσει ως κεντρικό στόχο της πολιτικής της, την πλήρη ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπό την ηγεσία του Προέδρου Aleksandar Vučić και του Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος, ο στόχος της ένταξης έχει τεθεί υψηλά στην πολιτική ατζέντα και αποτελεί μια από τις πρώτες προτεραιότητες της βαλκανικής χώρας.
Επίσημο αίτημα ένταξης κατατέθηκε από το Βελιγράδι στις 22 Δεκεμβρίου του 2009, ενώ οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις εκκίνησαν το 2013. Η διαδικασία ένταξης βρίσκεται σήμερα στη μέση της διαδρομής, με τα μισά περίπου κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων να έχουν ανοίξει και ένα μικρό μέρος αυτών να έχει ήδη ολοκληρωθεί. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις είναι πλέον στάσιμες. Το ακανθώδες ζήτημα των σχέσεων με το Κόσοβο αλλά και κατηγορίες προς τη Σερβία για ελλείψεις στο κράτος δικαίου και για φαινόμενα διαφθοράς έχουν αποτελέσει αφορμή για de facto πάγωμα της διαδικασίας ένταξης.
Ειδικότερα, ως προς το πρώτο ζήτημα, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δια του ειδικού αντιπροσώπου της, διενεργείται μια προσπάθεια διαλόγου με σκοπό την εξομάλυνση των σχέσεων Σερβίας-Κοσσυφοπεδίου, εκκινώντας από μια σειρά διαδικαστικών ζητημάτων. Κομβικό σημείο της προσπάθειας αυτής ήταν η υπογραφή το 2015 τεσσάρων διακηρύξεων, που κατοχυρώνουν συνεργασία των δύο πλευρών στον τομέα της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών, ενώ παράλληλα διασφαλίζουν ελευθερία μετακίνησης των πολιτών των δύο πλευρών αλλά και μερική διασφάλιση των δικαιωμάτων πολιτικής εκπροσώπησης του σερβικού πληθυσμού του Κοσσόβου. Παρά τα θετικά, εντούτοις, βήματα, το ζήτημα απέχει ακόμα αρκετά από την επίλυσή του. Προς το παρόν, οιαδήποτε διμερής συμφωνία για την οριστική επίλυση του ζητήματος δεν είναι ορατή, ενώ και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ενιαία στάση πάνω στο καθεστώς της περιοχής, καθώς πέντε από τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης (Ελλάδα, Κύπρος, Ισπανία, Σλοβακία, Ρουμανία) αρνούνται να αναγνωρίσουν τυχόν ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου.
Το σημαντικότερο, όμως, και δυσκολότερα ανυπέρβλητο εμπόδιο είναι η ίδια η άρνηση των κρατών-μελών της ΕΕ να προχωρήσουν σε μια επιτάχυνση της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στο μπλοκ και η συνολική εικόνα κόπωσης που παρουσιάζει η ιδέα της ενωσιακής διεύρυνσης. Την εικόνα αυτή προσπάθησε να ανατρέψει και ο Σέρβος Πρόεδρος, Aleksandar Vučić, στις συνομιλίες που είχε με τον Πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, Viktor Orbán, και τον Αυστριακό Καγκελάριο, Sebastian Kurz, – δύο από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ένταξης της Σερβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγχρόνως, ιδιαίτερα σημαντικά βήματα έγιναν στις σχέσεις της Σερβίας με την Αλβανία, υπό το πρίσμα του μακροπρόθεσμου στόχου της ένταξης και των δύο στην Ένωση. Οι δύο χώρες, ξεπερνώντας εθνικές και πολιτικές διαμάχες δεκαετιών, υπέγραψαν συμφωνία για ελεύθερη διακίνηση προσώπων και εμπορευμάτων, καταργώντας τα μεταξύ τους σύνορα κατά το πρότυπο της συνθήκης Schengen.
Συνοψίζοντας, προκύπτει ότι η πορεία της Σερβίας στον δρόμο προς την ένταξη στην ΕΕ αποδεικνύεται δυσκολότερη απ’ ό,τι προσδοκούσε το Βελιγράδι, και ο στόχος της πλήρους ένταξης μέχρι το έτος 2025 φαντάζει πλέον λιγότερο ρεαλιστικός από ποτέ. Ωστόσο, δεν δύναται να υπάρξει ενταξιακή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων στην Ένωση, χωρίς τη συμμετοχή της Σερβίας. Τυχόν ένταξή της θα εξέπεμπε ένα θετικό μήνυμα αναγνώρισης στις απογοητευμένες από την καθυστέρηση της διαδικασίας βαλκανικές χώρες, θα σηματοδοτούσε την πρόσδεση της περιοχής στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα θα αποτελούσε και γέφυρα για τις σχέσεις Ευρώπης-Ρωσίας. Τέλος, η συνύπαρξη της Σερβίας και της Κροατίας κάτω από την στέγη της Ένωσης θα αποτελούσε ενός είδους εγγύηση ειρήνης σε μια πολύπαθη περιοχή, ακόμα τραυματισμένη από την εμπειρία των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Austria backs Serbia’s EU accession, praises cooperation on migration, EURACTIV.com, διαθέσιμο εδώ
- Vucic and Orban formalise their ‘special relationship’, EURACTIV.com, διαθέσιμο εδώ
- As EU membership stalls, Balkan countries make controversial move to create their own mini-Schengen, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- EU enlargement: Serbia – Federal Foreign Office, auswaertiges-amt.de, διαθέσιμο εδώ
- EU-Serbia: A stagnation comfortable for both sides, EURACTIV.com, διαθέσιμο εδώ
