Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Ενώ η διαστημική εποχή ανατέλλει σταδιακά, τα όρια χρήσης και εξερεύνησης του διαστήματος διαστέλλονται ραγδαία. Προ ολίγων ημερών ήταν μία ιστορική μέρα, γράφτηκε μια νέα σελίδα για τον άνθρωπο στο εξω-ατμοσφαιρικό διάστημα, αφού τέσσερις τουρίστες του διαστήματος πραγματοποίησαν τριήμερο ταξίδι με πύραυλο της SpaceX. Ίσως, όμως, το πιο σημαντικό επίτευγμα της ανθρωπότητας, σε σχέση με τις διαστημικές δραστηριότητες, είναι ότι απέκτησε μάτια στον ουρανό, που κοιτάζουν κατευθείαν το «μπλε βότσαλο» και το παρατηρούν εξονυχιστικά, κι όχι η εξερεύνηση του ευρύτερου διαστήματος και η ατέρμονη αναζήτηση εξωγήινης ζωής, που μας έρχονται κατευθείαν στον νου.
Τον 21ο αιώνα, η Γη υποφέρει από μια βίαια κλιματική αλλαγή, στην οποία εμπλέκεται άμεσα και αδιαμφισβήτητα ο ανθρώπινος παράγοντας. Αν η διεθνής κοινότητα δε δράσει γρήγορα και αυτό σημαίνει σήμερα, δε θα υπάρχει επιστροφή. Πιθανότατα πάλι, να έχουμε χάσει ήδη την ευκαιρία μας και να πέταξε μακριά η ελπίδα να διορθώσουμε το κακό που προκαλέσαμε στον πλανήτη μας. Οι επιστήμονες ωρύονται για την ανάγκη άμεσης δράσης, αλλά η πλέον κρατούσα κι ακραία καπιταλιστική νοοτροπία προτρέπει τα κράτη να κλείνουν τα αυτιά τους και να κοιτάζουν από την άλλη, μετατρέποντας το πρόβλημα σε άλλη μια κερδοφόρα ευκαιρία και τελικά σε μία παγκόσμια επιχείρηση.
Η ρεαλιστική προτεινόμενη λύση για τώρα είναι η γεωμηχανική και όχι άλλη μία καμπάνια για τα πλαστικά καλαμάκια και τις πλαστικές σακούλες! Γιατί, μαντέψτε… δεν είναι αυτό το πραγματικό πρόβλημα∙ είναι μικρό, πολύ μικρό, μέρος του προβλήματος. Η γεωμηχανική προτείνει κυρίως δύο τρόπους επέμβασης στον φυσικό κύκλο διοξειδίου του άνθρακα της Γης: τη Διαχείριση Ηλιακής Ακτινοβολίας (SRM) και την Αφαίρεση Αεριών του Θερμοκηπίου (GGR), έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Τα αποτελέσματα αυτής της τεχνικής, όμως, είναι προσωρινά και οι παρενέργειές της μπορούν να επιφέρουν ακόμη πιο αδύναμη και μη βιώσιμη ατμόσφαιρα.
Τα οφέλη που προσφέρει ο χώρος του διαστήματος για την καταπολέμηση, αλλά κυρίως για την προσαρμογή στις νέες συνθήκες που επιβάλλει η κλιματική αλλαγή, είναι πολλαπλά. Σε πρώτο επίπεδο, πρέπει να τελειοποιηθεί αυτό που ξέρουμε ήδη να κάνουμε καλύτερα: η παρατήρηση. Οι δορυφόροι και η συλλογή δεδομένων από αυτούς είναι το πλέον βασικό εργαλείο για να καταλάβουμε όσο το δυνατόν καλύτερα τι γίνεται στον πλανήτη μας. Οι γεωστατικοί δορυφόροι, οι μετεωρολογικοί, οι επιστημονικοί, συγκεντρώνουν πληροφορίες για μετεωρολογικούς σκοπούς, για την πρόληψη φυσικών καταστροφών, παρακολουθούν το επίπεδο της θάλασσας και καταγράφουν τη συγκέντρωση αερίων στην ατμόσφαιρα ή το εύρος του ανθρώπινου ενεργειακού αποτυπώματος και τις επιπτώσεις του στο περιβάλλον.
Αν και η τεχνολογία οδηγεί τις εξελίξεις στον συγκεκριμένο χώρο, ειδικά με τις νέες δυνατότητες σύγκρισης βάσεων δεδομένων που παρέχονται με το 5G, αντιθέτως, δε διαμορφώνεται αντίστοιχη δυναμική στον τομέα ανάπτυξης διεθνών πολιτικών και δικαίου για τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και η διεθνής συνεργασία είναι προς το παρόν αρκετά νωχελική. Τα κράτη προτιμούν να ασχολούνται αποκλειστικά με τις δικές τους υποθέσεις, αντιμετωπίζοντας την κλιματική αλλαγή σε μικρή κλίμακα, παρόλο που αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα, το οποίο απαιτεί και μια παγκόσμια λύση. Ένα Παγκόσμιο Σύστημα Παρατήρησης, που θα ενώνει όλες τις διαστημικές υπηρεσίες και θα διευκολύνει την ανταλλαγή δεδομένων και πληροφοριών, κρίνεται πλέον αναγκαίο.
Οι επιλογές που μάς παρέχει η καθαρά διαστημική τεχνολογία για τον πυλώνα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή -που άλλωστε μοιάζει μονόδρομος, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο άλλος δρόμος είναι η καταπολέμηση- καταγράφονται παρακάτω. Οι μικρο-δορυφόροι είναι σίγουρα το μέλλον και η επόμενη σελίδα στην ιστορία των δορυφόρων, μειώνοντας δραματικά το κόστος, τους πόρους εκτόξευσης, αναβαθμίζοντας την ποιότητα της πληροφορίας, αλλά θέτοντας, ταυτόχρονα, κινδύνους όσον αφορά τη δημιουργία περισσότερων διαστημικών συντριμμάτων. Ακόμα καλύτερα, οι μικρο-δορυφόροι μπορούν να ρυθμιστούν έτσι, ώστε να επικεντρώνονται αποκλειστικά στη μέτρηση Ουσιαστικών Κλιματικών Παραμέτρων (ECV’s), οι οποίες βοηθούν στην πρόβλεψη μελλοντικών κλιματικών αλλαγών και παρέχουν σημαντικά επιστημονικά εμπειρικά δεδομένα. Η τεχνολογία του Remote Sensing, η οποία βοηθάει στην απόκτηση λεπτομερειών για την επιφάνεια της Γης από το διάστημα, εντοπίζοντας και μετρώντας τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που εκπέμπονται, αντανακλώνται ή διαθλώνται από την επιφάνεια, μπορεί να βρει εξίσου έξοχες εφαρμογές σε γήινες συνθήκες.
Περνώντας στον πυλώνα της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής και, ειδικότερα, στον τομέα ενεργειακής βελτιστοποίησης, η προαναφερθείσα τεχνολογία του Remote Sensing μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη πρωτοποριακού λογισμικού στα αυτοκίνητα, που θα ρυθμίζει κατάλληλα την καύση, έτσι ώστε να εκπέμπονται όσο το δυνατόν λιγότερες επιβλαβείς εκπομπές. Αντίστοιχη εφαρμογή βρίσκει και στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με την καταγραφή των προφίλ των ανέμων για την ανάπτυξη αποδοτικότερων γεννητριών. Επιπροσθέτως, τα φωτοβολταϊκά πάνελ, που χρησιμοποιούνται στους δορυφόρους και τα διαστημικά rovers, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Γη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, προσφέροντας ακραία μεγαλύτερη αποδοτικότητα και αντοχή.
Καταπολέμηση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής σημαίνει μείωση και σταθεροποίηση των επιπέδων των αερίων του θερμοκηπίου, που εγκλωβίζουν τη θερμότητα εντός της ατμόσφαιρας. Μόνο η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στην «καθαρή» ενέργεια θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η Γη μοιάζει σαν να βρίσκεται σε κάποιου είδους πείραμα αντοχής αυτή τη στιγμή, δεδομένου ότι προσθέτουμε περίπου 40 με 50 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα κάθε χρόνο, οι οποίοι προέρχονται αποκλειστικά από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων και την παραγωγή τσιμέντου. Οι τάσεις δείχνουν πως δεν έχει σημειωθεί ακόμα η ακμή των εκπομπών κι αναμένεται να σημειωθεί άλλο ένα τραγικό ρεκόρ το 2021.
Δυστυχώς, η κατάσταση στη Γη χειροτερεύει δραματικά και ταχύτατα και διεθνείς συμφωνίες, όπως αυτή των Παρισίων, πρακτικά δεν μπορούν να βοηθήσουν σε τίποτα, πέρα από το να κρατούν τα κράτη στο τραπέζι του διαλόγου και να τα δεσμεύουν σε υποσχέσεις που δύσκολα εκπληρώνονται. Με τις δεδομένες συνθήκες, ο μόνος άσος που μένει στο μανίκι μας είναι η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η λύση πλέον δε βρίσκεται εντός του πλανήτη μας, αλλά εκτός αυτού. Αν η διεθνής κοινότητα δράσει έστω και τώρα, την ύστατη στιγμή, μπορεί να καταφέρουμε να σώσουμε τον Μπλε Πλανήτη, επιτυγχάνοντας τον στόχο του 1,5oC με τη βοήθεια των διαστημικών εφαρμογών. Όχι πια άλλα λόγια, μα πράξεις!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Climate Change Adaptation and Mitigation, NASA, διαθέσιμο εδώ
- CO₂ Data Explorer, Our World in Data, διαθέσιμο εδώ
