Της Μαρίας-Χρυσοβαλάντου Ψαρρού,
Η περίοδος από το 1967 έως το 1974 αποτελεί μία μαύρη σελίδα στην ιστορία της Ελλάδας, αφού η ελευθερία της έκφρασης μαζί με τη δημοκρατία είχαν χαθεί. Η δικτατορία είχε εδραιωθεί για τα καλά στα ελληνικά εδάφη και κάθε είδους διαφορετική ιδεολογία όφειλε να σωπαίνει. Αρκετοί ήταν αυτοί που δεν άντεξαν τη λογοκρισία και αποφάσισαν να φύγουν από τη χώρα μαζί με τις ιδέες τους. Στη διάρκεια αυτής της επταετίας περίπου 10.000 άνθρωποι κατάφεραν να διαφύγουν του πραξικοπήματος, οι 1.000 εκ των οποίων εγκαταστάθηκαν στο Παρίσι. Η Γαλλική Πρωτεύουσα υπήρξε χώρος φιλοξενίας για ‘Έλληνες κάθε ηλικίας και κάθε ιδιότητας, προστατεύοντάς τους έτσι από το νέο καθεστώς.
Για τους αντιφρονούντες, ο δρόμος της εξορίας συνήθως έρχεται οικειοθελώς, αφού ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που πράγματι υπήρξε σημαντικός κίνδυνος για τη ζωή τους. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ 30-35 χρόνων, είναι είτε διανοούμενοι είτε ελεύθεροι επαγγελματίας και τους διακατέχει ένα αρκετά έντονο αντιστασιακό πνεύμα. Πολλούς θα τους έβρισκε κανείς να έχουν ξανά εξοριστεί ή ακόμα και φυλακιστεί κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, λόγω των πολιτικών φρονημάτων τους.
Η Γαλλία επιλέχθηκε από τους περισσότερους αυτοεξόριστους, καθώς ήταν γνωστή για τις φιλελεύθερες ιδέες της, ενώ σημαντικό επίσης ήταν πως στη χώρα υπήρχε ήδη μια σημαντική και καλά ενσωματωμένη ελληνική κοινότητα. Παράλληλα, υστέρα από τα γεγονότα του Μάη του ’68 με τις απεργίες των εργατών, τις κινητοποιήσεις των φοιτητών αλλά και τη πολιτικό-κοινωνική κρίση της εποχής, ενισχύεται ακόμη περισσότερο η εικόνα του Παρισιού ως συμβόλου παγκόσμιας αμφισβήτησης του κατεστημένου.
Σε μία επετειακή ημερίδα με θέμα τις ελληνογαλλικές σχέσεις την περίοδο της Δικτατορίας (εξορία, στράτευση, αντίσταση), που διοργανώθηκε το 2016 από το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, είχε αναφερθεί πως στη διάρκεια της επταετίας το Παρίσι είχε μετατραπεί σ’ έναν από τους σημαντικότερους χώρους αντίστασης ενάντια στο στρατιωτικό καθεστώς της Ελλάδος. Η Γαλλία προσέφερε εκείνα τα χρόνια έναν χώρο υποδοχής και εξορίας, όπου επιτρεπόταν η ανάπτυξη τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο ενός πολιτικού αγώνα, που απέβλεπε στη στήριξη πράξεων αντίστασης επί του ελληνικού εδάφους. Έχοντας αναδειχθεί επίκεντρο των εξόριστων λόγω της Χούντας, το Παρίσι δεν άργησε έτσι να μετατραπεί σε σημαντικό τόπο αντιχουντικής αντίστασης.
Εκείνη την εποχή στο Παρίσι θα συναντήσει κανείς εμβληματικές προσωπικότητές του ελλαδικού χώρου, όπως τον Μίκη Θεοδωράκη, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και άλλους. Όσον αφορά τον αντιστασιακό μουσικοσυνθέτη, Μίκη Θεοδωράκη, τον Απρίλη του 1970 θα αφεθεί μόλις από τη χούντα ύστερα από διεθνείς πιέσεις και θα ταξιδέψει για το Παρίσι. Από εκεί, μάχεται για την πτώση της δικτατορίας και την επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Εκεί, επίσης, θα ξεκινήσει να δίνει συναυλίες με μήνυμα «Κάτω η χούντα!».
Η Μελίνα Μερκούρη, αντίθετα από το Μίκη, βρίσκεται ήδη έξω λόγω καλλιτεχνικών υποχρεώσεων και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη. Μόλις πληροφορείται για το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου από τον Μάνο Χατζιδάκι, δεν αργεί να κάνει δηλώσεις κατά της Χούντας στα αμερικάνικα μέσα ενημέρωσης, κίνηση που θα προκαλέσει την αφαίρεση της ελληνικής της ιθαγένειας από τους πραξικοπηματίες, αλλά και την επί τρεις μήνες παρακολούθησή της από το FBI. Αποκορύφωμα θα αποτελέσει η πληροφόρηση ότι θα γίνει δολοφονική απόπειρα εναντίον της. Πράγμα που συνέβη δύο φορές, ευτυχώς χωρίς θύματα, την πρώτη φορά στη Γένοβα (με βόμβα 5 κιλών που εξερράγη σε θέατρο που παρευρισκόταν) και τη δεύτερη στο Βέλγιο από φασιστική οργάνωση. Ύστερα, θα την έβρισκε κανείς να μένει με τον Ζυλ Ντασσέν σε ένα διαμέρισμα στο Παρίσι, επί της οδού Σηκουάνα. Το διαμέρισμά της αυτό θα αποτελέσει χώρο σχεδίασης και οργάνωσης των αντιχουντικών αγώνων.
Το πνεύμα αντίστασης και ελευθερίας που διακατείχε τους Έλληνες εξόριστους, αδιαμφισβήτητα αποτέλεσε κομβικό σημείο στην πτώση της Χούντας. Οι μάχες που έδιναν έστω και από απόσταση στα διεθνή μέσα, σίγουρα ασκούσαν ιδιαίτερες πιέσεις στην τότε ελληνική κυβέρνηση. Κάθε μορφής μάχη για την ελευθερία ήταν απαραίτητη για την πτώση της Χούντας, και αυτές, από αυτά τα τόσο εμβληματικά πρόσωπα, σίγουρα άξιζαν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μίκης-Μάνος-Μελίνα: Τα κρυφά ραντεβού στο Παρίσι την εποχή της δικτατορίας, Το Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
- Μερκούρη: Εγω γεννήθηκα και θα πεθάνω Ελληνίδα, ο Παττακός γεννήθηκε και θα πεθάνει φασίστας, TVXS, διαθέσιμο εδώ
- Ημερίδα για τους αυτο-εξόριστους Έλληνες της δικτατορίας στο Παρίσι, TVXS, διαθέσιμο εδώ
- «Παρίσι, πρωτεύουσα των αυτοεξόριστων Ελλήνων» στη δικτατορία, The TOC, διαθέσιμο εδώ
- Το καταφύγιο των εξορίστων, Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Μίκης Θεοδωράκης: Σπάνιες φωτογραφίες του στο Παρίσι στα χρόνια της χούντας, Iefimerida, διαθέσιμο εδώ
- Για πρώτη φορά: Ανέκδοτες φωτό από Έλληνες εξόριστους στο Παρίσι, στα χρόνια της χούντας, Iefimerida, διαθέσιμο εδώ
