Της Ειρήνης Μπούλια,
Πολλές φορές, στον εγχώριο και διεθνή δημόσιο λόγο, ερχόμαστε σε αντιπαράθεση ως προς την ιδιωτικοποίηση βασικών παροχών, λόγου χάρη του νερού. Η πρόσβαση στα βασικά αγαθά εξασφαλίζεται από τον Χάρτη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ, αλλά και από τα Συντάγματα των δημοκρατικών χωρών. Παρόλα αυτά, η ιδιωτικοποίηση αυτών των αγαθών έχει διχάσει, ακριβώς επειδή η πρόσβαση σε αυτά πρέπει να είναι καθολική, άμεση και φθηνή. Το εάν αυτό θα επέλθει μέσω της παροχής τους από τα κράτη ή από τις ιδιωτικές εταιρίες, είναι ένα ζήτημα εκτενές, περίπλοκο και, δυστυχώς, δεν έχει μονάχα μια απάντηση. Απόδειξη των παραπάνω αποτελούν οι διαφορετικές πραγματικότητες που βιώνουν η Ινδονησία και οι Φιλιππίνες, όπου στην πρώτη το πείραμα πέτυχε και στη δεύτερη χώρα εξελίχθηκε σε παταγώδη αποτυχία.
Στις Φιλιππίνες, το «πείραμα» είχε ευτυχή αποτελέσματα, με πολλές, όμως, δυσκολίες και ανασταλτικούς παράγοντες που έπρεπε να ξεπεραστούν. Το 1997, μετά από δημοπρασία, οι εταιρίες Maynilad και Manila Water κατόρθωσαν να αναλάβουν τη διαχείριση της παροχής νερού της επικράτειας των Φιλιππίνων. Η χαρά τους δε διήρκεσε για πολύ, διότι η προσφορά τους περιλάμβανε υπερβολικά χαμηλό για αυτές κοστολόγιο για τις υπηρεσίες τους. Έτσι, η ασιατική οικονομική κρίση τις «χτύπησε» σφοδρά, καθιστώντας τες αντιμέτωπες με το σενάριο της ανόδου των τιμολογήσεων των υπηρεσιών τους, σε μια εποχή όπου η εξαθλίωση στις Φιλιππίνες ήταν σε υψηλά επίπεδα. Το εφιαλτικότερο σενάριο, που τελικά εξελίχθηκε σε πραγματικότητα, ήταν η εξαγορά της Maynilad από τη Metro Pacific Investments Corporation, καθώς η πρώτη κατέστη προοδευτικά μη λειτουργική επιχείρηση, κυρίως λόγω της έλλειψης των αναγκαίων κεφαλαίων για κάλυψη των εξόδων της, όπως την επένδυση σε υλικοτεχνικές υποδομές. Με αυτό τον τρόπο, το 2007 επήλθε η εξαγορά της.
Τελικά, η αναπόφευκτη πορεία που ακολουθήθηκε ήταν η αύξηση του τιμολογίου. Αυτό συνεπαγόταν κατευθείαν ένα νέο δυσβάσταχτο άχθος για τους οικονομικά ασθενέστερους Φιλιππινέζους, οι οποίοι έπρεπε να καταβάλουν μεγαλύτερα ποσά για την πρόσβασή τους σε καθαρό και πόσιμο νερό. Όμως, εδώ έγκειται η επιτυχία της ιδιωτικοποίησης στη συγκεκριμένη χώρα: Οι διογκωμένες τιμές είχαν και ανταποδοτικό χαρακτήρα, καθώς επήλθαν οι πολυπόθητες επενδύσεις σε υποδομές, αναγκαίες για να μεγαλώσει το δίκτυο παροχής νερού και σε άλλες περιοχές. Οι αυξήσεις των τιμών επίσης ήταν σταδιακές και μετά από ένα σημείο φαίνεται να σταθεροποιήθηκαν, την ώρα που όλο και περισσότεροι πολίτες αποκτούσαν πρόσβαση στα βασικά, προκαλώντας την οργή του αμφιλεγόμενου Προέδρου Duterte, ο οποίος δεν είδε εξαρχής την πρόοδο, μα τελικά συμφιλιώθηκε με τις εταιρίες.
Εντούτοις, η πραγματικότητα στην Ινδονησία εξελίχθηκε πολύ πιο οδυνηρά. Αποτελεί μια χώρα με παράδοση στη διαφθορά και το όλο εγχείρημα ήταν λανθασμένο από την αφετηρία του. Η ιδιωτικοποίηση επήλθε χωρίς να υπάρξει καν κάποια δημοπρασία και το έργο δόθηκε σε δύο εταιρίες με ισχύ 25 ετών. Οι εταιρίες αυτές, έχοντας τις ίδιες συνθήκες με εκείνες στις Φιλιππίνες, αντιμετώπισαν ποικίλες δυσκολίες στην εξασφάλιση ρευστού, κατά την περίοδο της ασιατικής οικονομικής κρίσης. Όμως, η διαχείρισή τους ήταν μάλλον ευκαιριακή και αποσκοπούσε στο γρήγορο κέρδος: Το κοστολόγιό τους εκτοξεύθηκε, μα η παροχή υπηρεσιών τους ούτε επεκτάθηκε, ούτε εκσυγχρονίστηκε, όπως στην περίπτωση των Φιλιππίνων. Ακόμη και σήμερα, οι υπηρεσίες τους έχουν πενιχρές αποδόσεις από κάθε άποψη, ενόσω η σχέση ποιότητας-τιμής είναι αρνητική.
Το ζήτημα της ιδιωτικοποίησης αναγκαίων παροχών είναι μια εκτενής συζήτηση, χωρίς μία μονάχα απάντηση που να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες όλων των κρατών. Ρόλο στην επιτυχία του εν λόγω εγχειρήματος παίζει η «παράδοση» στη διαφθορά, η κρατική μέριμνα και ο διαρκής έλεγχος εκ μέρους των κυβερνώντων. Φυσικά, απαιτείται διαρκής επαγρύπνηση για τυχόν ατασθαλίες εκ μέρους των εταιριών, οι οποίες, στον βωμό του κέρδους, είναι ικανές να θυσιάσουν τις ζωές πολλών ανθρώπων, κυρίως όσων δεν μπορούν να συμβάλουν στη μεγιστοποίηση των χρηματικών εισροών τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why Manila and Jakarta Might Disagree About Water Privatization, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- Better services at cheaper rates seen with new water supply deals – analyst, CNN Philippines, διαθέσιμο εδώ
- What you need to know about Jakarta’s water privatization, The Jakarta Post, διαθέσιμο εδώ
