Tου Ιωάννη Φίλιου,
2021· ένα έτος πακτωλό εκλογικών αναμετρήσεων για τη Γηραιά ήπειρο. Τις κάθε λογής εκλογές, είτε περιφερειακές, είτε εθνικές, είτε προεδρικές, που έχουν λάβει χώρα σε ευρωπαϊκά κράτη, έρχονται να συμπληρώσουν και να προστεθούν σε αυτές, οι εθνικές εκλογές στη Νορβηγία. Οι Νορβηγοί πολίτες, άνω των 18 ετών, καλούνται στις κάλπες, ώστε να ψηφίσουν και να εκλέξουν τα μέλη του Κοινοβουλίου (Storting), καθώς και το κόμμα που θα λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και θα διαπραγματευτεί με τους ιδεολογικά συγκλίνοντες, στο Κοινοβούλιο, εταίρους του.
Μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν
Το Εργατικό Κόμμα συνιστά τον μεγάλο πρωταγωνιστή στην πολιτική σκηνή της Νορβηγίας, καθώς έχει εμπεδωθεί ως το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας από το 1927. Η κατάτμηση των δυνάμεων του στις εκλογές του 2013 και η αδυναμία του συνασπισμού του με λοιπά αριστερά και πράσινα κόμματα να καταλάβει την πλειονότητα των εδρών, το οδήγησε σε ήττα. Την αίσθηση του απροσδόκητου συμβάντος είχε δημιουργήσει η συγκεκριμένη έκβαση, με την επερχόμενη εσωκομματική κρίση και την αλλαγή ηγεσίας να έπεται και να ταράζει τα σταθερά επί δεκαετίες θεμέλια του κόμματος. Η δεύτερη συνεχόμενη ήττα και τα ιστορικά χαμηλά ποσοστά που συγκεντρώνει το κόμμα τόσο στις εκλογές του 2017, καθώς και στις έρευνες κοινής γνώμης μετά το πέρας των εκλογών, σπέρνουν το διχασμό και την κρίση τόσο στους θιασώτες του κόμματος, όσο και στην κοινοβουλευτική ομάδα. Οι εσωκομματικές ιδεολογικές διαφορές φαίνεται να οξύνονται, αφού ο νέος ηγέτης του κόμματος, Jonas Gahr Støre, έχει υποστεί κριτική για την πολιτική του εγγύτητα προς το κέντρο, στοιχείο που έρχεται σε αντιδιαστολή με τον αριστερό χαρακτήρα του κόμματος.
Το κενό που δημιουργείται από την κρίση στο στρατόπεδο των Εργατικών έρχεται να καλύψει ο κεντροδεξιός συνασπισμός, με πρωτοστάτη το Συντηρητικό Κόμμα (Høyre) και την ηγέτιδά του, Erna Solberg. Το πολιτικό σύστημα της Νορβηγίας, όπως και των άλλων Σκανδιναβικών χωρών, χαρακτηρίζεται από ευρεία συναίνεση, ενδοτικότητα και μοντέλο δημοκρατίας συναινετικού τύπου. Ως εκ τούτου, η Solberg τόσο το 2013, όσο και το 2017, συγκρότησε κυβέρνηση συνεργασίας με κόμματα του Κεντρο-Δεξιού άξονα, όπως το φιλελεύθερο Venstre, το Χριστιανοδημοκρατικό (KrF) και το εθνικο-συντηρητικό λαϊκιστικό κόμμα Κόμμα Προόδου (Progress Party).
Οι φετινές εκλογές, όμως, σηματοδοτούν την αλλαγή σκυτάλης στην κυβέρνηση της χώρας και το πέρας της βραχύβιας επικυριαρχίας του Συντηρητικού Κόμματος και της Solberg, η οποία διατέλεσε Πρωθυπουργός της χώρας δις.
Αποτελέσματα και «παιχνίδια» συνεργασίας
Αρχικά, να σημειωθεί πως το Κοινοβούλιο της Νορβηγίας αποτελείται από 169 έδρες, εκ των οποίων οι 150 αποδίδονται με αναλογική μέθοδο στις 19 πολυεδρικές περιφέρειες της χώρας. Το εκλογικό όριο εισόδου ανέρχεται στο 4%. Οι υπόλοιπες 19 έδρες απονέμονται μόνο στα κόμματα, το ποσοστό των οποίων ξεπερνά σε εθνικό επίπεδο το εκλογικό πλαφόν του 4%, και σκοπεύουν να ισοσταθμίσουν τις τυχόν δυσαναλογίες που έχουν προκύψει από την κατανομή των εδρών συλλήβδην. Παρά ταύτα, ένα κόμμα μπορεί να καρπωθεί μικρό αριθμό εδρών (μέχρι 2), ακόμα και αν δεν έχει φτάσει το 4% σε εθνικό επίπεδο, στην περίπτωση που το ξεπεράσει σε μία ή δύο μόνο περιφέρειες.
Όπως αναμενόταν λοιπόν, το Εργατικό Κόμμα επιβεβαίωσε τις προεκλογικές προβλέψεις και επικράτησε συγκεντρώνοντας 26,4% και 48 έδρες στις εθνικές εκλογές, απέχοντας παρασάγγας από τους Συντηρητικούς της Solberg. Αν και το κόμμα υπέστη μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα και μία έδρα σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές, αύξησε τη διαφορά του από το Συντηρητικό Κόμμα, που είδε τις δυνάμεις του να υπαναχωρούν κατά 1/5, λαμβάνοντας 20,5% και 36 έδρες.
Στην τρίτη θέση, το Κεντρώο Αγροτικό Κόμμα (13,6%), εν δυνάμει σύμμαχος των Εργατικών και μέλος του κεντρο-αριστερού συνασπισμού, κατόρθωσε να υπερκεράσει σε δυνάμεις το εθνικό-συντηρητικό Κόμμα Προόδου (11,7%), το οποίο συγκαταλέγεται στον πρώην συνασπισμό της κυβέρνησης Solberg.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα συγκέντρωσε 7,5% και 13 έδρες, δεχόμενο μια μικρή ανάταση των δυνάμεών του, διατηρώντας το σε θέση ισχύος αναφορικά με τη διαπραγμάτευση για συμμετοχή σε κυβέρνηση συνεργασίας υπό τον Jonas Gahr Støre των Εργατικών.
Το κόμμα Red, άμεσα συνυφασμένο με τα ιδεώδη του Κομμουνισμού, διεύρυνε τη δεξαμενή των υποστηρικτών του, συγκεντρώνοντας 4,7% και 8 έδρες, ενώ το φιλελεύθερο Venstre κυμάνθηκε σε παρόμοια ποσοστά και ίδιο αριθμό εδρών.
Τέλος, οι Πράσινοι και οι πρώην εταίροι της κυβέρνησης Χριστιανοδημοκράτες παρουσίασαν ασθενή εκλογική παρουσία και δεν κατάφεραν να υπερβούν το 4%, λαμβάνοντας όμως 3 έδρες αμφοτέρωθεν σε συγκεκριμένες μόνο περιφέρειες.
Η έκπληξη σημειώθηκε στο Νορβηγικό Βορρά, όπου τη μία εκ των 5 εδρών στην εκλογική περιφέρεια του Finnmark κέρδισε το Patient Focus, κόμμα που διεκδικεί τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας προς τους ασθενείς, καθώς και τη διεύρυνση λειτουργίας ενός τοπικού νοσοκομείου.
Όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί συνήθης πρακτική στη Νορβηγία η σύναψη κυβερνήσεων συνεργασίας ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις, διότι σπανίως επιτυγχάνεται η πλειοψηφία από ένα και μόνο κόμμα. Οι απαιτούμενες έδρες για την κατάληψη της πλειοψηφίας είναι 85, επειδή ακριβώς το Κοινοβούλιο αποτελείται από 169 μέλη.
Τα ζητήματα, τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο της συγκεκριμένης εκλογικής αναμέτρησης και ίσως διαδραμάτισαν βαρύνουσα σημασία για την έκβαση του τελικού αποτελέσματος, ήταν τόσο η κλιματική αλλαγή και η μείωση της εξόρυξης και παραγωγής πετρελαίου από τη μία προς όφελος του περιβάλλοντος, καθώς και οι οικονομικές ανισότητες από την άλλη. Δεδομένης της δεσπόζουσας ισχύος και προτεραιοποίησης που καταλαμβάνουν τα συγκεκριμένα ζητήματα στην πολιτική ατζέντα της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και των κομμάτων, επρόκειτο οι πολιτικές συμμαχίες και ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης να αποτυπωθεί με γνώμονα τα συγκεκριμένα θέματα.
Αρχικά, με βάση τις εκλογικές συμπεριφορές και τα αποτελέσματα των εκλογών, είναι πασιφανής το γεγονός πως ο κεντρο-δεξιός συνασπισμός της Solberg, που αποτελείται από τους Συντηρητικούς, το φιλελεύθερο Venstre, τους Χριστιανοδημοκράτες και το εθνικο-συντηρητικό Κόμμα Προόδου στερείται των απαραίτητων εδρών για να επιτύχει την πλειοψηφία. Το σύνολο των εδρών τους δεν ξεπερνά τις 68 έδρες.
Από την άλλη πλευρά, η πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης από το Εργατικό Κόμμα με τη στήριξη του Κεντρώου Αγροτικού και των Σοσιαλιστών είναι αριθμητικά εφικτή, διότι αθροιστικά καταλαμβάνουν 89 έδρες – περίπτωση ιδιαίτερα πιθανή και προτιμητέα από τον ηγέτη των Εργατικών και νέο Πρωθυπουργό Gahr Støre. Η μετριοπάθεια των Εργατικών και του Κεντρώου Κόμματος στο ζήτημα των μειωμένων ποσοτήτων εξορύξεων πετρελαίου, ναι μεν έρχεται σε αντιδιαστολή με τις μεταϋλιστικές και φιλοπεριβαλλοντικές στάσεις του άλλου πιθανού εταίρου, των Σοσιαλιστών, αλλά τουλάχιστον για τον Støre τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν πολύ χειρότερα, αν δεν διέθετε την απαραίτητη πλειοψηφία και αναγκαζόταν να εγκολπώσει στο κυβερνητικό σχήμα τους Πράσινους και το φιλοκομμουνιστικό Red. Παραδόξως, οι έριδες και οι ετερόκλητες θέσεις ανάμεσα στις δυνάμεις ακόμα και του ίδιου ιδεολογικού πόλου δε φαίνεται να περιστέλλονται σε αυτό το βαθμό, και αυτό γιατί το Κεντρώο Κόμμα έχει θέσει αρνησικυρία (βέτο) για τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση, σε περίπτωση που συμμετάσχει το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Φυσικά, τίθεται και η περίπτωση κυβέρνησης μειοψηφίας από το κόμμα των Εργατικών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, ο Støre καλείται να μη χάνει τις απαραίτητες ψήφους στήριξης σε κάθε νομοσχέδιο που καταθέτει.
Εν κατακλείδι, οι εξελίξεις και οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους πιθανούς εταίρους του κεντροαριστερού πόλου αναμένονται ραγδαίες και καθοριστικές για το μέλλον του Βασιλείου της Νορβηγίας. Είναι η πρώτη φορά από το 1959 που στην ηγεσία όλων των Σκανδιναβικών Χωρών βρίσκονται οι Εργατικοί. Θα μπορέσει ο Støre να συντονίσει τους ιδεολογικά συγκλίνοντες δρώντες του πολιτικού και κομματικού συστήματος και να σχηματίσει μια ομοιογενή και ανθεκτική κυβέρνηση ή η λεγόμενη καθ’ ομολογίαν συναίνεση που διέπει τα Σκανδιναβικά μοντέλα δημοκρατίας αμβλύνεται με το πέρασμα των χρόνων ανάλογα και με την κρισιμότητα των ζητημάτων;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Norwegian Parliamentary Elections: A Certain Election with an Uncertain Outcome, Europe Elects, διαθέσιμο εδώ
- Nyttig å vite før valget i høst, ssb.no, διαθέσιμο εδώ
