Της Κατερίνας Σακκούλα,
Η 15η Σεπτεμβρίου είναι η μέρα αξιολόγησης –κατά έναν περίεργο τρόπο– των δημοκρατιών ανά την υφήλιο, καθώς η συγκεκριμένη ημερομηνία έχει οριστεί ως η Διεθνής Ημέρα Δημοκρατίας από τη Διακοινοβουλευτική Ένωση το 1997. Μία δεκαετία αργότερα, το 2007, η κίνηση υιοθετήθηκε και από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Εκτός των όσων οφείλουν να πράξουν και να σκεφτούν οι πολιτικοί τη συγκεκριμένη μέρα, οι πολίτες τη γιορτάζουν με μια ποικιλία εκδηλώσεων, συνήθως διοργανωμένων από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών – όπως, για παράδειγμα, της δημοκρατικής συνάντησης της Αθήνας που πραγματοποιήθηκε το 2018. Στην Ελλάδα, εκτός των προαναφερθεισών εκδηλώσεων γιορτάζουμε την ημέρα μέσω δράσεων στο σχολικό περιβάλλον, με ανάγνωση ποιημάτων, κειμένων και λοιπών παρεμφερών δραστηριοτήτων. Τι είναι, όμως, η δημοκρατία ως πολίτευμα και γιατί είναι τόσο σημαντική;
Ένα αυστηρός ορισμός μας λέει ότι η δημοκρατία είναι το πολίτευμα που προέρχεται από τον λαό, ασκείται στον λαό με σκοπό την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του λαού. Χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι η λήψη των όποιων αποφάσεων γίνεται είτε από τους ίδιους τους πολίτες (σε εκλογές και σε δημοψηφίσματα), είτε από εκλεγμένους αντιπροσώπους (για παράδειγμα, σε ψηφίσματα της Βουλής).
Οι περισσότερες χώρες υποστηρίζουν ότι έχουν κάποιας μορφής δημοκρατία (χωρίς να είναι της παρούσης να εξετάσουμε αν οι δηλώσεις αυτές είναι όντως αληθείς). Η πλειοψηφία των κρατών, βέβαια, κάμπτει τους «κανόνες» του πολιτεύματος, ώστε να ταιριάζει περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία τους. Ένα παράδειγμα που έρχεται στο μυαλό είναι η βασιλευομένη δημοκρατία, όπως αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και σήμερα μία –αρκετά μικρή, ασφαλώς– μειοψηφία χωρών, που αρνούνται να αποκτήσουν δημοκρατικό πολίτευμα. Σε αυτές συγκαταλέγονται το Βατικανό, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπρουνέι, το Κατάρ και το Ομάν.
Για να κατανοήσουμε τη σημασία της δημοκρατίας θα πρέπει για λίγο να σταματήσουμε να τη σκεφτόμαστε ως ένα πολίτευμα και να τη φέρουμε στο νου μας ως μία πιο αόριστη έννοια, όπως αυτή της ελευθερίας. Οι έννοιες, προφανώς, δεν είναι –και δεν πρέπει– να θεωρηθούν ταυτόσημες, όμως είναι αξιοσημείωτα τα κοινά τους στοιχεία. Από τη μία πλευρά, η δημοκρατία είναι το πολίτευμα που υποστηρίζει ανοιχτά τα δικαιώματα κάθε πολίτη της υφηλίου, ανεξαρτήτως της χώρα καταγωγής, του οικονομικού υποβάθρου και άλλων παρόμοιων κριτηρίων. Από την άλλη, πόσο καθολική μπορεί να είναι η ελευθερία, χωρίς την ταυτόχρονη ύπαρξη της Δημοκρατίας;
Κατ’ αυτό τον τρόπο, ο σκοπός της θέσπισης μίας διεθνούς ημέρας για τη δημοκρατία είναι να υπενθυμίζει σε όλους μας την αξία της τόσο ως πολιτεύματος, όσο και ως μιας ανεξάρτητης αρχής, να μας υπενθυμίζει τι κερδίζουμε καθημερινά με αυτή και τι θα μπορούσαμε να χάσουμε χωρίς αυτή, όσο ρομαντικό (με την αρχική έννοια της λέξης) μπορεί να μας ακούγεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Διεθνής Ημέρα Δημοκρατίας, Σαν Σήμερα, διαθέσιμο εδώ
- International Day of Democracy 15 September, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- Δημοκρατία, Βικιπαίδεια, διαθέσιμο εδώ
- Democracy, Robert A. Dahl, Encyclopedia Britannica, διαθέσιμο εδώ
