Της Κατερίνας Φιλακούρη,
Ενδεκάτη Σεπτεμβρίου Δύο Χιλιάδες Ένα. Είκοσι χρόνια πέρασαν από το θλιβερό γεγονός με τους τρεις χιλιάδες νεκρούς και τους περισσότερους από δέκα χιλιάδες τραυματίες. Είκοσι χρόνια πριν, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δέχτηκαν επίθεση από δεκαεννέα ισλαμιστές τρομοκράτες, μέλη της Al Qaeda. Δύο αεροπλάνα έπεσαν -και σκόρπισαν τον τρόμο- στους Δίδυμους Πύργους κι ένα στο Πεντάγωνο. Λίγο μετά ο τότε Πρόεδρος της Αμερικής, George W. Bush, κηρύσσει τον πόλεμο ενάντια στην «Τρομοκρατία». Ποτέ η καθημερινή ζωή, η πολιτική, η διεθνής και η εγχώρια σκηνή δεν θα ήταν η ίδια.
Κάποιους μήνες μετά ξεκινά η ιστορία που θα σας διηγηθώ και η οποία βγήκε στο φως λίγα χρόνια νωρίτερα. Πρόκειται για την ταινία “The Mauritanian” και την πραγματική ιστορία του Mohamedou Ould Slahi (Tahar Rahim). Ο τελευταίος απήχθη από το σπίτι του και φυλακίστηκε για δεκατέσσερα χρόνια στο στρατόπεδο κράτησης του Γκουαντάναμο. Δεν του απαγγέλθηκε ποτέ καμία κατηγορία, καθώς μόνο υποψίες υπήρχαν πως ήταν ο υπεύθυνος στρατολόγησης των αεροπειρατών. Τι πιο απελπιστικό από τον εγκλεισμό και τον βασανισμό μίας αθώας -εν τέλει- ψυχής;
Έχουμε, λοιπόν, έναν ύποπτο για τρομοκρατία, ένα μαύρο πρόβατο που χάθηκε από προσώπου γης. Του αξίζει το δικαίωμα προς υπεράσπιση; Κι αν ναι, ποιος θα δεχθεί να τον υπερασπιστεί; Με ποια κριτήρια; Ποιος θα παλέψει για τη δικαίωση του Μαυριτανού; Δεν υπάρχουν πολλοί σαν την Nancy Hollander (Jodie Foster), νομικό και ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία παρά τη δημόσια κατακραυγή επέλεξε να υπερασπιστεί έναν ύποπτο για τρομοκρατία. Δέχθηκε, όμως, την πρόκληση και με σθένος, αξιοπρέπεια και στιβαρά βήματα έφερε εις πέρας την αποστολή της, διότι μ’ αυτόν τον τρόπο υπερασπίστηκε το ίδιο το κράτος δικαίου.
Προερχόμενος από μία χώρα, όπου δεν γίνεται να εμπιστεύεσαι την πολιτική και αστυνομική εξουσία, βρέθηκε κρατούμενος σε αμερικανική στρατιωτική φυλακή και για χρόνια δεν μπορούσε να ασκήσει το νόμιμο δικαίωμα του σε δίκαιη δίκη – τι ειρωνεία. Από πότε τοποθετούμε ανθρώπους στη φυλακή, δίχως να τους απαγγελθούν κατηγορίες, θα διερωτηθεί η Hollander. Καταφέρνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο να ανατρέψει την αφηγηματική από το άτομο του Slahi στο θεσμό του Habeas Corpus. Εν συντομία, η Αμερικανική Κυβέρνηση πρέπει να προσκομίσει οποιαδήποτε πειστήρια έχει εναντίον του και το δικαστήριο θα αποφασίσει αν είναι αρκετά για να παραμείνει κρατούμενος.
Η τότε Κυβέρνηση, αλλά ενδεχομένως και η όποια Κυβέρνηση, αναζητούσε οιονδήποτε ύποπτο και όχι τον ύποπτο. Κάπου έπρεπε να αποδοθούν ευθύνες. Η Αμερική έπρεπε να τιμωρήσει κάποιον, όχι απαραίτητα τον ένοχο. Έτσι ήταν, είναι και θα είναι τα πράγματα στην πολιτική αρένα, που καμία διαφορά δεν έχει από τις αρένες των ταυρομάχων. Οι ερμηνείες των Foster, Trahi και Cumberbatch είναι ευαίσθητες και παραπάνω από αξιοπρεπείς, αντιμετωπίζοντας τα ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα με την αρμόζουσα σοβαρότητα. Τα υπόλοιπα ανήκουν στην πρόσφατη ιστορία.
Η ταινία του Kevin Macdonald, από κάποιους ίσως πιο έμπειρους από εμένα στην κριτική, χαρακτηρίστηκε χλιαρή ίσως και φλατ, χωρίς τον δέοντα παλμό. Αντιθέτως, εγώ θεώρησα ότι η έλλειψη ακραίων συναισθηματικών εξάρσεων ήταν απαραίτητη σε μία ταινία έντονα φορτισμένη από τα ίδια τα πραγματικά περιστατικά. Το συγκινησιακό φορτίο ήδη υψηλό από τα -υποκειμενικά, ίσως- πετυχημένα flashbacks. Ειδικά στην σκηνή όπου η Hollander από τη μία και ο εντεταλμένος κατήγορος από την άλλη (Benedict Cumberbatch) διαβάζουν για τα βασανιστήρια που υπέστη, ώστε να φτάσει στην αναγκαστική ομολογία, αυτά ζωντανεύουν μπροστά στο θεατή, με την επιλογή κάμερας, φωτός και ήχου να σε καθηλώνουν.
Υ.Γ.: Η δικαίωση πολλές φορές θα αργήσει στη ζωή, αλλά πάντα θα έρχεται. Ο Slahi φαίνεται να μην έχασε το ανθρώπινο στοιχείο του, γι’ αυτό συγχώρησε και προχώρησε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The Mauritanian (2021), IMDb.com, διαθέσιμο εδώ
