Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Συχνά, στην πολεμική ιστορία συναντούμε μάχες, στις οποίες έλαβαν χώρα καινοτόμες τακτικές, χρησιμοποιήθηκαν νέα όπλα και μονάδες, ενώ στρατηγήματα της τελευταίας στιγμής, εντελώς έξω από την πεπατημένη, χάρισαν ή στέρησαν τη νίκη από στρατηγούς και στρατιώτες. Όλες οι μάχες που εξετάστηκαν και μέσω της μελέτης εξήχθησαν τα προαναφερθέντα συμπεράσματα, καταγράφηκαν είτε από αυτόπτες μάρτυρες και συμμετέχοντες, είτε από συλλογή πληροφοριών από αυτούς, είτε από μεταγενέστερη έρευνα πάνω σε αρχειακό υλικό.
Όμως, το 1274 προ Χριστού, στην Αρχαία Αίγυπτο της 19ης Δυναστείας, έγινε η πρώτη ιστορική καταγραφή μάχης σε τέτοιο βαθμό λεπτομέρειας, ώστε να μπορεί να γίνει ανασύνθεσή της. Πρόκειται για τη μάχη του Καντές, μιας πόλης στα σύνορα των Αυτοκρατοριών της Αιγύπτου και των Χετταίων. Η πόλη αυτή αποτελούσε το μήλο της Έριδος μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων της εποχής, αλλάζοντας αρκετές φορές χέρια. Το 1279 π.Χ. ο Ραμσής Β΄ ανεβαίνει στο θρόνο της Αιγύπτου. Ένας από τους πρώτους του στόχους ήταν η ανακατάληψη της ευρύτερης περιοχής, γι’ αυτό και το διάστημα 1277-1276 εκστράτευσε και ανακατέλαβε την περιοχή δυτικά της πόλης του Καντές.
Βλέποντας τις κινήσεις του Ραμσή Β΄, ο βασιλιάς των Χετταίων, Μουβατάλις Β΄, διέγνωσε έγκαιρα τον κίνδυνο και αποφάσισε να κινηθεί ενάντια στον εχθρικό γείτονά του. Έτσι, συγκέντρωσε το στρατό του, αποτελούμενο από 40.000 άνδρες και 3.000 άρματα, και κινήθηκε προς τη διεκδικούμενη πόλη, στήνοντας το στρατόπεδό του στην ανατολική όχθη του ποταμού Ορόντη. Όσον αφορά το στρατό του Ραμσή Β΄, ο ίδιος αποφάσισε να τον χωρίσει σε έξι συνολικά τμήματα, εκ των οποίων τα τέσσερα συγκέντρωναν την περισσότερη δύναμη, παίρνοντας το όνομά τους από τέσσερις σημαντικούς Αιγύπτιους Θεούς: Άμων, Ρα, Πτα και Σεθ. Κάθε ένα από τα τέσσερα τμήματα αποτελείτο από 9.000 άνδρες, εκ των οποίων 1.000, κυρίως αριστοκράτες, επάνδρωναν 500 άρματα, ενώ ορισμένοι ήταν τοξότες. Το πέμπτο τμήμα αποτελούσε την προσωπική του φρουρά, ενώ το έκτο τμήμα αποτελείτο από Χανανίτες μισθοφόρους.
Ο Ραμσής Β΄, υπερβολικά σίγουρος για τη νικηφόρα έκβαση της επιχείρησης, κινήθηκε προς το Καντές μόνο με την προσωπική του φρουρά και το τμήμα του Άμωνα, στρατοπεδεύοντας στη δυτική όχθη του Ορόντη. Αν και αρχικά οι πληροφορίες που είχε από έναν αιχμάλωτο Χετταίο ήταν πως οι αντίπαλοί του βρίσκονταν υπερβολικά μακριά, νέοι αιχμάλωτοι τον ενημέρωσαν πως βρισκόταν στην αντίπερα όχθη. Αμέσως, ο Αιγύπτιος Φαραώ έστειλε αγγελιαφόρους στα υπόλοιπα τμήματά του στρατού του να επισπεύσουν την άφιξή τους, με το τμήμα του Ρα να βρίσκεται πιο κοντά και να κατευθύνεται στον προορισμό του.
Βλέποντας τις ενισχύσεις του αντιπάλου του να καταφθάνουν, ο Μουβατάλις αποφασίζει να στείλει 2.000 άρματα εναντίον του τμήματος του Ρα, με τους Αιγύπτιους να ηττώνται αιφνιδιασμένοι. Ορισμένα άρματα κατάφεραν να φτάσουν στο στρατόπεδο του Ραμσή Β΄, μόλις προλαβαίνοντας να ενημερώσουν για την επικείμενη επίθεση, καθώς τα άρματα των Χετταίων κατευθύνονταν προς τα εκεί. Πράγματι, το στρατόπεδο στη δυτική πλευρά ήταν σημαντικά πιο ευάλωτο απ’ ό,τι στην ανατολική, με τους Χετταίους να συντρίβουν την αντίσταση και να επιδίδονται σε λεηλασίες, χωρίς να έχουν ολοκληρώσει την εξόντωση των αμυνομένων.
Βλέποντας τη νωθρότητα στην οποία περιέπεσαν οι αντίπαλοί του, ο Ραμσής προτάσσει ως άμυνα την προσωπική του φρουρά και με το σύνολο των αρμάτων του εκτελεί κυκλωτικό ελιγμό εκτός του στρατοπέδου του, προσβάλλοντας τους επιτιθέμενους από τα δυτικά. Τα άρματα των Χετταίων, βαρύτερα οπλισμένα και περισσότερα από αυτά των Αιγυπτίων, κατάφεραν να σπάσουν τον αποκλεισμό. Όμως, όντας βαρύτερα από των Αιγυπτίων και φορτωμένα με λεία, δε μπόρεσαν να απομακρυνθούν και αποδεκατίστηκαν από τους διώκτες τους.
Έπειτα, ο Χετταίος βασιλιάς αποφασίζει να επιτεθεί με το σύνολο σχεδόν των πεζών του και τα υπόλοιπα 1.000 άρματά του. Πράγματι, διέβη τον ποταμό Ορόντη και έκαμψε τις πρώτες γραμμές άμυνας. Όμως, την κρίσιμη εκείνη στιγμή έφτασε στο πεδίο της μάχης και επιτέθηκε από τα βορειοδυτικά το τμήμα των Χαναναίων μισθοφόρων, με τα άρματα των τμημάτων Άμωνα και Ρα, ενισχυμένα πιθανόν και από αυτά του τμήματος Πτα, υπό την ηγεσία του Ραμσή Β΄, να επιστρέφουν, λαμβάνοντας και αυτά μέρος στη μάχη και δίνοντας το τελειωτικό χτύπημα στους εκτεθειμένους επιτιθέμενους.
Βλέποντας την επερχόμενη καταστροφή, ο στρατός των Χετταίων ξεκίνησε να υποχωρεί, χωρίς, όμως, να καταφέρει να διασωθεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Όσοι γλίτωσαν από τα αιγυπτιακά ξίφη, ακόντια και βέλη, πνίγηκαν στα νερά του ποταμού Ορόντη. Η έκβαση της μάχης χαρακτηρίζεται, από την πλειονότητα των μελετητών, αμφίρροπη. Και οι δύο ηγέτες διεκδίκησαν τον τίτλο του νικητή. Αν και ο Ραμσής Β΄ δεν κατάφερε να καταλάβει την πόλη του Καντές, οι επιγραφές που άφησε, με λεπτομερή περιγραφή της μάχης, διαβεβαιώνουν τον αναγνώστη για την επικράτησή του στο πεδίο της μάχης. Με τη συνθήκη ειρήνης που ακολούθως υπεγράφη από τις δύο πλευρές οι διαμάχες τελείωσαν, όχι, όμως, για μεγάλο χρονικό διάστημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Παναγιωτόπουλος, Διαμαντής (1999) , Ραμσής Β΄ ο Μέγας: Έργα και ημέρες ενός αυτοκράτορα του 13ου αιώνα π. Χ., Σε Συλλογικό Έργο, Corpus: Αρχαιολογία, Ιστορία των Πολιτισμών, Τεύχος 2, Αθήνα: Εκδ. Περισκόπιο
- Δημητριάδης, Γαβριήλ-Μιχαήλ (2001), Η Μάχη του Καντές: Αιγύπτιοι εναντίον Χιττιτών (1300 π.Χ.), Σε Συλλογικό Έργο (2001) Στρατιωτική Ιστορία, τεύχος 54, Αθήνα: Εκδ. Περισκόπιο.
- Γιαννόπουλος, Χρήστος (2009), Πολεμιστές της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, Αθήνα: Εκδ. Περισκόπιο
