Της Μαρίτας Περάκη,
Η κατάρα των Φαραώ είναι περιβόητη ανά τον κόσμο, λόγω του μυστηρίου που την συνοδεύει. Ο θρύλος αναφέρει ότι «ο θάνατος θα έρθει γρήγορα σε όσους διαταράσσουν τη γαλήνη του βασιλιά». Γι’ αυτό και όποιος βρεθεί κοντά στις μούμιες, θα έρθει αντιμέτωπος με την κατάρα την οποία, σύμφωνα με την παράδοση, έριχναν στον τάφο οι μυθικοί ιερείς.
Ο θρύλος άρχισε να διαδίδεται το 1922, μετά την ανακάλυψη του τάφου του βασιλιά Τουταγχαμών από το Howard Carter στην Κοιλάδα των Βασιλέων, στο Λούξορ της Αιγύπτου. Την ημέρα που ο Carter άνοιξε τον τάφο, μια κόμπρα – σύμβολο της θεάς Γουαζέτ, προστάτιδας των Φαραώ, καταβρόχθισε το καναρίνι του. Το γεγονός αυτό δε θεωρήθηκε σύμπτωση και αποτέλεσε έμπνευση για τη δημιουργία του θρύλου περί της κατάρας του Φαραώ. Στη διάδοση του θρύλου, αναμφισβήτητα, συνέβαλαν οι θάνατοι αρχαιολόγων που συμμετείχαν στις ανασκαφές ή ατόμων που συνδέονταν με αυτές, έξι στο σύνολό τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο άνθρωπος ο οποίος χρηματοδότησε την ανασκαφή του τάφου του Τουταγχαμών, ονόματι George Herbert, αποτέλεσε και το πρώτο θύμα. Φημολογείται, μάλιστα, ότι, μετά το θάνατό του, όλα τα φώτα του Καΐρου έσβησαν με μυστήριο τρόπο.
Μολονότι η κατάρα είναι ένα φαινόμενο το οποίο έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις, ο αιγυπτιολόγος Zahi Hawass διαψεύδει οποιαδήποτε σύνδεση των θανάτων με αυτήν, υποστηρίζοντας ότι αυτοί οφείλονται σε μικρόβια, τα οποία υπήρχαν μέσα στους τάφους, άποψη η οποία βρήκε απήχηση τόσο από την επιστήμη όσο και από την κοινή γνώμη. Το ίδιο αναφέρει και ο επιδημιολόγος Μαρκ Νέλσον, δηλώνοντας ότι δεν ανακαλύφθηκε κάποια πειστική απόδειξη, η οποία να επαληθεύει το θρύλο. Συμπληρωματικά, μερίδα της επιστήμης έχει δηλώσει ότι οι φήμες για την κατάρα παραμελούν δύο ζωτικής σημασίας σημεία: αρχικά, το γεγονός ότι στους τάφους είχαν ήδη διαμορφωθεί οι φυσικές εκείνες συνθήκες, όπως μούχλα ή σπόρια, οι οποίες ήταν ικανές να προκαλέσουν ασθένειες. Γι’ αυτόν το λόγο, οι παλαιοντολόγοι και οι μικροβιολόγοι συνιστούν οι μούμιες να εξετάζονται από άτομα με μάσκες και γάντια, προκειμένου να προστατευτούν ή έστω να περιορίσουν τον κίνδυνο λοίμωξης. Το δεύτερο σημείο είναι ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν πράγματι κατάρες, υπό τη μορφή απειλών.
Οι περισσότερες κατάρες προέρχονταν από επιγραφές στους τοίχους ιδιωτικών τάφων του Παλαιού Βασιλείου, σε μια περίοδο όπου οι βασιλικοί τάφοι ή αλλιώς πυραμίδες ήταν διακοσμημένοι με ξόρκια που προορίζονταν ως βοηθήματα για το βασιλιά. Αναγράφονταν σε τοίχους, αγάλματα, πόρτες και φέρετρα. Περιλάμβαναν εκτεταμένο κύκλο τιμωριών, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονταν η απώλεια τιμής και επίγειας θέσης, η πείνα και ο πνιγμός στη θάλασσα. Τα βασιλικά ταφικά μνημεία είχαν εύλογα και την αντίστοιχη προστασία λόγω ακριβώς αυτής της προβολής τους και της ύπαρξης μιας μεγάλης ομάδας ιερέων, η οποία συνδεόταν με το συγκρότημα των τάφων. Υπήρχε η πεποίθηση ότι το σχήμα της πυραμίδας στον τάφο συμβόλιζε τη λεγόμενη Θέωση του Φαραώ και την ανύψωση της ψυχής του στην αιωνιότητα. Ο σχηματισμός της ήταν με τέτοιο τρόπο διαμορφωμένος, ώστε να προσομοιάζει στις δοκιμασίες που θα αντιμετώπιζε η ψυχή του βασιλιά στον Κάτω Κόσμο.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο Θεός του Κάτω Κόσμου ήταν σκληρός και, προκειμένου να τον ευχαριστήσουν, τοποθετούσαν θησαυρούς στον ταφικό θάλαμο των βασιλιάδων και των ευγενών. Παράλληλα, πολλά αντικείμενα φυλάσσονταν και για την άνεση των νεκρών. Έτσι, τα σώματα των αποθανόντων μουμιοποιούνταν για να φαίνονται όμορφα στους θεούς του Κάτω Κόσμου και η σαρκοφάγος ήταν, επίσης, διακοσμημένη με κοσμήματα και πολύτιμους λίθους για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Στη συνέχεια, οι αρχιερείς έκαναν προσευχές και τελετουργικά και οι τάφοι σφραγίζονταν σφιχτά, προκειμένου να αποφευχθούν επικείμενες λεηλασίες και βεβηλώσεις. Στο τέλος, έδιναν κατάρες σε όποιον αποπειραθεί να ανοίξει το βασιλικό φέρετρο. Η έννοια αυτή υπήρχε στην αρχαία Αίγυπτο ως μέρος ενός πρωτόγονου συστήματος ασφαλείας. Έχουν ανακαλυφθεί τοίχοι στη Γκίζα και τη Σακκάρα που ήταν χαραγμένοι με τέτοιου είδους κατάρες, οι οποίες είχαν ως σκοπό απλά να τρομοκρατήσουν τους εισβολείς. Συνήθως, οι απειλές στους τάφους είχαν ως περιεχόμενο τη θεϊκή ανταπόδοση από το συμβούλιο των θεών.
Μολονότι ο θρύλος συνοδεύεται από μια σειρά περιστατικών τα οποία σπεύδουν να τον επιβεβαιώσουν, η επιστήμη έχει καταλήξει σε διαφορετικά συμπεράσματα. Οι θεωρίες είναι πολλές, αλλά οι πειστικές εξηγήσεις λιγοστές. Τελικά, έχει κάποιο έρεισμα η κατάρα ή πρόκειται απλά για κάποιο αποκύημα της φαντασίας; Εφόσον δεν έχουν έρθει ακόμη αδιάσειστα στοιχεία στο φως της δημοσιότητας, τα οποία να επιβεβαιώνουν κάποια εκδοχή, κάθε διαφορετική ερμηνεία είναι πιθανή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Cavendish, R. (Μάρτιος 2014), “Tutankhamun’s Curse?”, History Today, vol. 64, issue 3 Διαθέσιμο εδώ.
- Handwerk, B., “Curse of the Mummy”. Άρθρο από το National Geographic. Διαθέσιμο εδώ.
- Harrison, P. (2017), The curse of the Pharaohs’ tombs, Pen and sword archaeology.
- Peters, E. (1981), The Curse of the Pharaohs, Mysterious Press.
- Silverman, D., “The Curse of the Curse of the Pharaohs”, Expedition, vol. 29, issue 2, 1987. Διαθέσιμο εδώ.
- Η κατάρα του Τουταγχαμών, που «κυνήγησε» τους αρχαιολόγους. Ο Φαραώ που παντρεύτηκε την αδελφή του. Έκαναν δύο παιδιά που πέθαναν αμέσως. Άρθρο από τη Μηχανή του Χρόνου. Διαθέσιμο εδώ.
- “Mysteries Of Egypt: The Curse Of The Pharaohs”. Άρθρο από την ιστοσελίδα WorldAtlas. Διαθέσιμο εδώ.
