Της Σοφίας – Δυσσέλιας Λίτσα,
Σαν σήμερα, το 1954, έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 67 ετών, η σπουδαία ηθοποιός Μαρίκα Κοτοπούλη. Πρωταγωνίστησε σε πολλά θεατρικά είδη, μεταξύ των οποίων η κομεντί και η φάρσα, διακρίθηκε ωστόσο για το άψογο παίξιμό της στην τραγωδία, παίξιμο εξαιτίας του οποίου καθιερώθηκε στην συνείδηση του κοινού ως «η μεγάλη των Ελλήνων τραγωδός». Αντισυμβατική στον χαρακτήρα, αυτοδίδακτη στο θέατρο και τολμηρή στη ζωή, η σπουδαία κυρία του σανιδίου έζησε μέσα στο ταλέντο, την αδρεναλίνη και τον έρωτα.
Γεννημένη στην Αθήνα το 1887 από μάνα και πατέρα ηθοποιούς, παίζει τον πρώτο της ρόλο ούσα βρέφος 40 ημερών σε μία παράσταση που συμμετείχαν οι γονείς της, στα μπουλούκια. Η μητέρα της, Ελένη, αν και πτυχιούχος δασκάλα πέρα από ηθοποιός -άρα και αρκετά μορφωμένη για τα μέτρα της εποχής- συνήθιζε να επιβάλλεται στα παιδιά της, και ιδιαίτερα στην Μαρίκα, διά της βίας. Όπως εξομολογείται η Κοτοπούλη πολλά χρόνια μετά τον θάνατο της μητέρας της, η τελευταία συνήθιζε να την ξυλοκοπεί «προκειμένου να τη μάθει να διαφυλά το ήθος της και την τιμή της», το ίδιο ήθος και την ίδια τιμή τα οποία η Ελένη Κοτοπούλη ήθελε τα παιδία της να εκμεταλλεύονται προκειμένου να βγαίνουν κερδισμένα. Όπως έχει δηλώσει η ίδια η Μαρίκα Κοτοπούλη, ακόμα και για να την πείσει να μπει στο Βασιλικό Θέατρο, όπου και έκανε το ντεμπούτο της το 1902, η μητέρα της, την έδειρε.
Το 1908, σε ηλικία μόλις 21 ετών, η Μαρίκα ιδρύει δικό της θίασο μαζί με τον Κωνσταντίνο Σεργιώφ, ενώ την ίδια χρονιά γνωρίζει και τον μεγάλο έρωτα της ζωής της, Ίωνα Δραγούμη, διπλωμάτη και επικεφαλής της αντιβενιζελικής παράταξης. Συνάπτουν σχέση -σκάνδαλο για την εποχή- για την οποία ο πατέρας του Δραγούμη τον αποκληρώνει. Μένουν μαζί μέχρι το 1920, μέχρι δηλαδή ο Ίωνας Δραγούμης να δολοφονηθεί από βενιζελικούς ως ύποπτος για την απόπειρα κατά του Βενιζέλου. Για τη σχέση τους αυτή έχουν γραφτεί πολλά. Οι περιβόητες ερωτικές επιστολές που αντάλλασσαν, το πάθος το οποίο έτρεφε ο ένας για τον άλλον αλλά και το «παράνομο» στοιχείο του δεσμού τους κατατάσσουν το ειδύλλιό τους στα πιο πολύκροτα και πολυσυζητημένα του περασμένου αιώνα. «Την μορφίνη μπόρεσα και την έκοψα, εσένα όχι», φέρεται να έγραφε η μεγάλη τραγωδός απευθυνόμενη στον εραστή της. Το 1924 παντρεύεται τον Γεώργιο Χέλμη με τον οποίο και μένει ως το τέλος.
Η Μαρίκα Κοτοπούλη ήταν από τις λίγες ηθοποιούς που έμειναν στην ιστορία όχι μόνο για το ταλέντο της, αλλά και για το καυστικό της χιούμορ. Οι δηκτικές της ατάκες και ο αυτοσαρκασμός της, αν και πολλές φορές ξεπερνούσαν τα όρια, ήταν στοιχεία που την έκαναν να ξεχωρίζει. Στην πιάτσα, ήταν γνωστό πως «η Μαρίκα δεν χαρίζει κάστανα ούτε στον εαυτό της». Τους ανθρώπους με χιούμορ τους συμπαθούσε και επιδίωκε μόνο τέτοιοι να την περιστοιχίζουν. Λέγεται, ότι όταν ο θίασός της ανέβαζε το έργο «Σαλώμη» του Όσκαρ Ουάιλντ, κανένας ηθοποιός δεν ήθελε το ρόλο του βουβού σε αυτό. Τότε η Κοτοπούλη, απυήθυνε τον λόγο στον άσημο ηθοποιό Πραξιτέλη, ζητώντας του να κρατήσει εκείνος τον συγκεκριμένο ρόλο καθώς «θα απογειώσει την καριέρα του, παρόλο που δεν θα πει λέξη». Ο άσημος πλην οξύνους ηθοποιός της ανταπάντησε «τότε γιατί έναν τέτοιον ρόλο σπουδαιότατο, δεν τον δίνετε στον συμπρωταγωνιστή σας τον Μυράτ;». Η Μαρίκα θαύμασε τον νεαρό για το πνεύμα του και έδωσε εντολή να καλοπληρωθεί για όλες τις παραστάσεις, έστω και αν κρατούσε ασήμαντους ρόλους.
Ενδεικτικό του χιούμορ της είναι ένα ακόμη περιστατικό, αυτή τη φορά με τον μέγα αντίπαλο του συντρόφου της, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Παρά την πολιτική κόντρα με τον Ίωνα Δραγούμη, ο Βενιζέλος εκτιμούσε βαθύτατα το ταλέντο της ηθοποιού και πήγαινε στο θέατρο όπου έπαιζε για να την παρακολουθήσει. Μία μέρα, αρκετά πριν την έναρξη της παράστασης, ο Βενιζέλος κατέφθασε στο θέατρο προκειμένου να συνομιλήσει με την σπουδαία Κοτοπούλη. Η τελευταία, για να μην φανεί αγενής τον δέχθηκε στο καμαρίνι της. Αφού αντάλλαξαν αρκετές κουβέντες, η πνευματώδης ηθοποιός φώναξε στον ανιψιό της Δημήτρη Μυράτ: «Μήτσο, τρέξε να με γλυτώσεις• λίγα λεπτά ακόμα να μείνει στο καμαρίνι μου ο Πρόεδρος θα γίνω βενιζελική». Στο άκουσμα της φράσης αυτής ο Βενιζέλος «έσπευσε να απομακρυνθεί γελών» όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Τύπος της εποχής.
Παρά το γεγονός ότι στην εποχή της οι γυναίκες δεν είχαν εκλογικό βιβλιάριο άρα ούτε και εκλογικά δικαιώματα, το εκρηκτικό του χαρακτήρα της σε συνδυασμό με την σχέση της με τον Ίωνα Δραγούμη, την κατέστησαν έντονα πολιτικοποιημένη και δραστήρια με τα κοινά. Φυσικά, αυτό είχε και ορισμένες συνέπειες. Το 1920, μετά την απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου στη Γαλλία, οι Βενιζελικοί της κατέστρεψαν το θέατρο στην Ομόνοια. Χρόνια αργότερα, κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής, η Κοτοπούλη επέλεξε συνειδητά να απέχει από τα θεατρικά δρώμενα. Αν και ανήκε ιδεολογικά στον χώρο της Δεξιάς και ήταν ένθερμη υποστηρίκτρια της Βασιλείας, εκείνη την περίοδο έκρυβε και βοηθούσε πολλούς αριστερούς αντιστασιακούς συναδέλφους της ενώ χρησιμοποιούσε και τις επαφές της προκειμένου άλλοι εξ αυτών να γυρίζουν από την εξορία.
Δίνοντας πάντα «τόπο στα νιάτα», όπως συνήθιζε να λέει, και με παντιέρα τον δέοντα σεβασμό στην Τέχνη του Θεάτρου, η Μαρίκα υπήρξε δασκάλα για μερικούς από τους σπουδαιότερους Έλληνες ηθοποιούς• Ελένη Παπαδάκη, Δημήτρης Χορν, Έλλη Λαμπέτη, Ειρήνη Παππά, Μίμης Φωτόπουλος, Ντίνος Ηλιόπουλος είναι κάποια μόνο από τα ονόματα των μαθητών της. Δοτική και καλόψυχη, αντισυμβατική και ανοιχτόμυαλη, η Μαρίκα Κοτοπούλη θα ζει στη θύμησή μας όχι μόνο για το τεράστιο υποκριτικό της τάλαντο αλλά και για την μεγάλη της καρδιά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ηλιάδης, Φ. Μαρίκα Κοτοπούλη. Εκδόσεις ΔΩΡΙΚΟΣ.
- Μαρίκα Κοτοπούλη, συνέντευξη στον Αλέκο Λιδωρίκη, YouTube, διαθέσιμο εδώ.
- Μαρίκα Κοτοπούλη. Η μητέρα της την χτυπούσε και ευνοούσε τις αδελφές της, ενώ δεν πήγε καν δημοτικό., mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
