Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Ο John Wycliffe (Ιωάννης Ουίκλιφ) υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες μορφές της Θρησκευτικής Μεταρρύθμισης, όχι μόνο συμβάλλοντας με τις ιδέες του στην ίδια τη Μεταρρύθμιση, αλλά και στην εδραίωση πραγμάτων που σήμερα θεωρούνται δεδομένα, όπως η ευρεία διάδοση της Βίβλου και η δυνατότητα να μπορεί να διαβάζεται αυτή από κάθε άνθρωπο.
Ο Wycliffe γεννήθηκε περίπου το 1330 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, από όπου αποφοίτησε με το πτυχίο της Θεολογίας, ενώ μερικά χρονιά αργότερα έγινε και διδάκτορας του Κολλεγίου Βαλλιόλ. Εκτός από πολύ μεγάλη μόρφωση σε θεολογικά ζητήματα, κατείχε τόσο το αγγλικό κοσμικό δίκαιο όσο και το κανονικό δίκαιο, αυτό, δηλαδή, της Εκκλησίας. Η επιθυμία του να κατέχει το νόμο πήγαζε από το ενδιαφέρον του για τις ελευθερίες του ανθρώπου.
Το 1365 θα εμφανιστεί για πρώτη φορά δυναμικά απέναντι στον Πάπα, όταν δημοσίευσε φυλλάδιο για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για έναν φόρο υποτελείας προς τον Ποντίφικα. Ο φόρος αυτός είχε επιβληθεί πολλά χρόνια πριν, αλλά εκείνη τη χρονιά έπρεπε να πληρωθεί αναδρομικά, καλύπτοντας μια περίοδο 30 ετών, και, εξαιτίας του, πολλοί άνθρωποι θα έπρεπε να καταβάλουν υπέρογκα ποσά. Το ίδιο το αγγλικό Κοινοβούλιο είχε αποφανθεί ότι η απόφαση αυτή του Πάπα ήταν πέρα από τις αρμοδιότητές του και ζητούσε την ανάκλησή της. Το φυλλάδιο του Wycliffe στήριζε απόλυτα την απόφαση του αγγλικού Κοινοβουλίου να αντισταθεί στο φόρο του Πάπα. Λόγω των μεγάλων αντιδράσεων, ο Πάπας Ουρβανός Ε’ θα πάρει πίσω την απόφαση αυτή.
Αυτή δεν ήταν, όμως, η μοναδική φορά που ο Wycliffe υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των Άγγλων. Ένα άλλο είδος φόρου ήταν αυτό που συλλεγόταν από όλη τη χώρα, από έναν παπικό απεσταλμένο και δούλους, ενώ, στη συνέχεια, μια αντιπροσωπεία τον έστελνε στη Ρώμη. Το 1372, κατόπιν οδηγιών του Πάπα, άρχισε να συλλέγεται ένας τέτοιος φόρος. Ο Wycliffe θα γράψει μια νομική πραγματεία, προσπαθώντας να εξηγήσει ότι αυτή η συνήθεια δεν ήταν νομικά σωστή και ότι δε θα έπρεπε κάθε απαίτηση του Πάπα να γίνεται σεβαστή χωρίς δεύτερες σκέψεις. Ο ίδιος διορίστηκε από το βασιλιά αντιπρόσωπος για να διαπραγματευτεί με τον Πάπα και να μεταφέρει τη δυσαρέσκεια της Αγγλίας απέναντι στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Η αντίσταση του Wycliffe απέναντι στον Πάπα δημιούργησε πολύ γρήγορα πληθώρα εχθρών. Το 1377 θα κληθεί σε απολογία σε συνέλευση επισκόπων στο ναό του Αγίου Παύλου. Σώθηκε από την καταδίκη χάρη στη βοήθεια του φίλου του, δούκα του Lancaster, John of Gaunt. Όμως, λίγο αργότερα, θα ακολουθήσει έφεση σε παπικό δικαστήριο. Ο Πάπας καταδίκασε τις απόψεις του ως αιρετικές και τον παρέπεμψε σε καινούρια δίκη στο Λονδίνο. Αυτή τη φορά, θα σωθεί με τη βοήθεια της μητέρας του βασιλιά, υπό την προϋπόθεση να σταματήσει να διδάσκει πράγματα αντίθετα από τις απόψεις της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Η επόμενη φορά που ο Wycliffe θα έρθει στο προσκήνιο είναι κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Παπικού Σχίσματος. Καθώς οι Πάπες μάλωναν μεταξύ τους για το ποιος θα είναι ο ένας και πραγματικός, ο Wycliffe υποστήριξε ότι κανένας τους δεν αξίζει να βρίσκεται στο αξίωμα, το οποίο διεκδικούν.
Όπως έχει σημειωθεί παραπάνω, η συνεισφορά του Wycliffe στη διάδοση της Βίβλου ήταν μεγάλη. Ο ίδιος υποστήριξε ότι η Βίβλος είναι η μοναδική πηγή γνώσης σχετικά με τα πνευματικά πράγματα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή η κυκλοφορία της Βίβλου δεν ήταν κάτι αυτονόητο όπως σήμερα. Συνήθως, η Βίβλος διαβαζόταν στους ανθρώπους μέσω των ιερέων. Η άποψη του Wycliffe ήταν ότι οι Γραφές έπρεπε να διαδοθούν τόσο πολύ, ώστε κάθε άνθρωπος να μπορεί να τις διαβάζει μόνος του, όταν εκείνος το θέλει. Γι’ αυτόν το λόγο, προχώρησε στην έκδοση της Βίβλου στα Αγγλικά. Έτσι, για πρώτη φορά, η Βίβλος έγινε προσιτή στο ευρύτερο αγγλικό κοινό.
Η επόμενη μεγάλη συμβολή στην Εκκλησιαστική Μεταρρύθμιση ήταν η διδασκαλία του για το ζήτημα της μετουσίωσης. Με λίγα λόγια, υποστήριξε ότι η μετουσίωση, για την οποία κάνει λόγο ο Χριστός, δεν ήταν μια πραγματική μεταμόρφωση του ψωμιού σε σώμα, αλλά μια συμβολική ερμηνεία. Υποστήριξε, μάλιστα, ότι η συγκεκριμένη ερμηνεία της μετουσιώσεως ως πραγματικής και όχι ως μεταφοράς δεν υπήρχε στην πρώτη Εκκλησία, την αρχαιότερη. Αυτές οι αντιλήψεις ξεσήκωσαν ξανά διαμαρτυρίες εναντίον του. Η πιο σημαντική ήταν ότι προσπαθούσε να ξεσηκώσει επανάσταση. Ο Wycliffe, τελικά, καταδικάστηκε και απολύθηκε από το Πανεπιστήμιο όπου δίδασκε.
Κατάφερε, όμως, να είναι ελεύθερος χάρη στη βοήθεια μερικών ισχυρών φίλων του. Το 1382 θα υποστεί αποπληξία και θα μείνει ανάπηρος. Πέθανε δύο χρόνια αργότερα, στις 31 Δεκεμβρίου 1384, και ετάφη στο Lutterworth.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- «Ιωάννης Ουίκλιφ—Υπέρμαχος της Βίβλου». Από την ιστοσελίδα wol.jw.org. Διαθέσιμο εδώ.
- Black, A. (2018), Η πολιτική σκέψη στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, 1250-1450, 1η εκδ., Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
- Burns, E. M., (2020), Ευρωπαϊκή ιστορία: ο δυτικός πολιτισμός : νεότεροι χρόνοι, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
- White, E. G., Η Μεγάλη Διαμάχη – Μέρος Πρώτο. Διαθέσιμο εδώ.
