11η Σεπτεμβρίου, η μέρα που άλλαξε τον κόσμο

Της Νάσιας Τριάντη,

11 Σεπτεμβρίου, ώρα 08:46, μια ώρα αιχμής, θα συγκρουστεί το πρώτο αεροσκάφος στον έναν από τους Δίδυμους Πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη, ενώ λίγα λεπτά αργότερα θα χτυπηθεί και ο δεύτερος. Τα πολιτικά αεροσκάφη, που έπεσαν θύματα αεροπειρατείας, ήταν συνολικά τέσσερα, τα τρία εμβόλισαν τους Δίδυμους Πύργους, ενώ το τέταρτο συνετρίβη σε ανοιχτό χώρο. Η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους λογίζεται ως η μεγαλύτερη τρομοκρατική επίθεση στην ιστορία, όχι μόνο επειδή άφησε πίσω της μεγάλο αριθμό θυμάτων (συγκεκριμένα 2.977 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ πάνω από 25.000 τραυματίστηκαν), αλλά κυρίως επειδή έπληξε μια υπερδύναμη όπως η Αμερική, στην «καρδιά», μάλιστα, της Νέας Υόρκης. Η πτώση των Δίδυμων Πύργων θα αποτελέσει ένα κομβικό σημείο τόσο για την αμερικανική όσο και για την παγκόσμια ιστορία. Θα αποτελέσει το «σημείο μηδέν» για τον επαναπροσδιορισμό των διεθνών σχέσεων και συμμαχιών, την παγκόσμια ασφάλεια και μια σειρά από διάφορα άλλα ζητήματα, λόγου χάρη το μεταναστευτικό.

Οι επιθέσεις τις 11^ης Σεπτεμβρίου θεωρήθηκαν ως μεγάλη νίκη για την τρομοκρατική οργάνωση Al-Qaeda, κυρίως επειδή έλαβαν χώρα στην «καρδιά» του εχθρικού εδάφους και έτυχαν ευρείας διάδοσης σε κάθε γωνιά του κόσμου. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κάλυψαν κάθε στιγμή του γεγονότος, μεταδίδοντάς το ζωντανά σε εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά, που έγιναν μάρτυρες μιας πρωτοφανούς τραγωδίας από την άνεση του σπιτιού τους, πατώντας απλά και μόνο ένα κουμπί. Από την άλλη, υπάρχει και η άποψη που θέλει την Al-Qaeda να βρίσκεται αντιμέτωπη με μια μεγάλη στρατηγική αποτυχία. Η άποψη αυτή στηρίζεται στην οργισμένη αντεπίθεση που προκάλεσε η ενέργεια αυτή από την πλευρά των Η.Π.Α. Πιο συγκεκριμένα, η αντιτρομοκρατική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών διενεργήθηκε σε τέσσερις φάσεις.

Οι πρώτες δύο φάσεις εμπίπτουν στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής. Σε πρώτη φάση, το 2001, αμερικανικά στρατεύματα κατέστρεψαν ολοσχερώς τις στρατιωτικές βάσεις των Taliban και της Al-Qaeda στο Αφγανιστάν, αιχμαλώτισαν τον αρχηγό της επιχείρησης των επιθέσεων τις 11^ης Σεπτεμβρίου το 2003 και μόλις το 2011 κατάφεραν, μετά από πολλές προσπάθειες και έχοντας επιστρατεύσει κάθε δυνατό μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο, να εντοπίσουν τον «εγκέφαλο» της επιχείρησης και πιο δημοφιλή καταζητούμενο, Osama bin Laden, και να τον δολοφονήσουν. Οι Η.Π.Α. απορρόφησαν όλα τα επιτεύγματα της τεχνολογικής ανάπτυξης στη μάχη κατά των τρομοκρατών, εξασφαλίζοντας στη CIA τα πιο σύγχρονα μέσα παρακολούθησης. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφεραν μέσα στα χρόνια να εντοπίσουν και να εξαλείψουν πολλούς αρχηγούς τρομοκρατικών οργανώσεων.

Πιο συγκεκριμένα, στη δεύτερη φάση, έχουμε την εισβολή των αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ το 2003, μια ενέργεια με καταστροφικές συνέπειες για το μέλλον. Η κατάσταση που διαμορφώθηκε στο Ιράκ είχε ως αποτέλεσμα εμφύλιες συγκρούσεις, κάτι που, με τη σειρά του, δημιούργησε το κατάλληλο έδαφος για την άνοδο της Al-Qaeda και στο Ιράκ. Επομένως, η ενέργεια αυτή δεν υπηρέτησε το σκοπό της, δηλαδή την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, αλλά θα λέγαμε ότι είχε τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.

Οι επόμενες δύο φάσεις αφορούν τη λήψη μέτρων σε εθνικό επίπεδο, με την τρίτη να συνίσταται στη συνένωση των εγχώριων υπηρεσιών πληροφοριών και των σωμάτων επιβολής νόμου κάτω από την ίδια «ομπρέλα». Η τέταρτη και τελευταία φάση είχε ως αντικείμενο τη διάδοση του αντιτρομοκρατικού φρονήματος, μέσω της παροχής υποστήριξης, τόσο χρηματικής όσο και σε επίπεδο γνώσεως και καταρτίσεως, σε κυβερνήσεις χωρών ανά τον κόσμο, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις τοπικές τρομοκρατικές απειλές που δέχονταν η κάθε μία. Η βοήθεια αυτή συνίστατο στην προσφορά ειδικής εκπαίδευσης και την παροχή χρημάτων για την εκπόνηση των προτεινόμενων προγραμμάτων.

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11^ης Σεπτεμβρίου δεν επηρέασαν μόνο τις σχέσεις των Η.Π.Α. με τις χώρες της Μέσης Ανατολής, μα είχαν αντίκτυπο σε όλο το εύρος της παγκόσμιας κοινότητας. Με την είδηση του γεγονότος, οι περισσότερες χώρες του κόσμου έσπευσαν να εκφράσουν την υποστήριξή τους προς τον αμερικανικό λαό, που θρηνούσε. Χαρακτηριστικό ήταν το εξώφυλλο της γαλλικής εφημερίδας “Le Monde” με τίτλο «Είμαστε όλοι Αμερικανοί». Ακόμη και χώρες μη συμμαχικές των Η.Π.Α, άφησαν στην άκρη τις μεταξύ τους διαφορές και στάθηκαν στο πλευρό της πληγείσας υπερδύναμης, διότι η επίθεση αυτή δε στράφηκε μόνο κατά των Η.Π.Α., απεναντίας, ήταν μια πράξη μίσους, που προσέβαλε όλες τις πολιτισμένες χώρες, οι οποίες αναγνωρίζουν και σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν ήταν, όμως, λίγες και οι χώρες, κυρίως στον αραβικό κόσμο, που θεώρησαν ότι δικαίως έγινε ό,τι έγινε και πως οι επιθέσεις αυτές δεν ήταν παρά αποτέλεσμα της επεκτατικής, και ιδίως επεμβατικής, πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών σε ξένες υποθέσεις.

Η 11^η Σεπτεμβρίου είναι γνωστή ως «η μέρα που άλλαξε τον κόσμο». Από τη στιγμή αυτή και έπειτα, όλες οι χώρες του κόσμου βρίσκονταν σε «κόκκινο συναγερμό» γι’ αυτή τη νέα απειλή που είχε κάνει πέρα από αισθητή την παρουσία της. Πλέον, οι χώρες χωρίζονταν σε αυτές που υποστηρίζουν και αυτές που καταδικάζουν την τρομοκρατία, δεν υπήρχε ενδιάμεσο. Παρά τα επιμέρους συμφέροντα ή τις επιμέρους διαμάχες, υπήρχε ένα κοινό μέτωπο ενάντια στην τρομοκρατία, που ήταν για όλους ο μεγαλύτερος εχθρός. Η αντιτρομοκρατική πολιτική που ξεκίνησε από την Αμερική και σιγά σιγά επεκτάθηκε και προς τον υπόλοιπο Δυτικό κόσμο, είχε ως αφετηρία την αυστηροποίηση του ελέγχου στα αεροδρόμια. Στόχος ήταν η οχύρωση των συνόρων. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο περιορισμός της μετανάστευσης, κυρίως από χώρες της Μέσης Ανατολής, με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης να σφραγίζουν τα σύνορά τους, αφήνοντας μετανάστες και πρόσφυγες έρμαια της τύχης τους, και το μεταναστευτικό να αποτελεί μοχλό πίεσης στα πολιτικά «παιχνίδια» της διεθνούς σκηνής.

Άλλες αντανακλαστικές συνέπειες της ανασφάλειας που δημιουργήθηκαν έπειτα από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, εντοπίζονται στο πεδίο της συνείδησης των ανθρώπων. Διάχυτο είναι πλέον το αίσθημα φόβου και καχυποψίας απέναντι σε χαρακτηριστικά που προσομοιάζουν με αυτά των τρομοκρατών, υπεύθυνων για τις θανατηφόρες επιθέσεις, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται εχθρικά άνθρωποι αθώοι, που απλά προέρχονται από χώρες «υψηλού κινδύνου». Η φρενίτιδα γύρω από το ζήτημα της αποτροπής μιας μελλοντικής τρομοκρατικής επίθεσης έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους στην άδικη σύλληψη και κακομεταχείριση από τις Αρχές. Αυτό μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι ο διακαής πόθος για εξάλειψη της τρομοκρατίας γίνεται πολλές φορές ο σκοπός που «αγιάζει» τη χρήση αθέμιτων μέσων για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου. Δεν είναι λίγες οι φορές που διαγιγνώσκεται κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη μάχη κατά της τρομοκρατίας και από την πλευρά των «καλών». Τέλος, με τα αισθήματα ισλαμοφοβίας και ξενοφοβίας εν γένει να εντείνονται, δεν είναι δύσκολο να εξηγήσουμε την αυξανόμενη δημοφιλία των ακροδεξιών κομμάτων, που διακηρύττουν την αποπομπή των ξένων και την ενδυνάμωση του εθνικού φρονήματος, απαλλαγμένου από οτιδήποτε ξένο, και ιδέες παρόμοιες με αυτές περί Αρίας Φυλής, βρίσκοντας ακόμη αντίκρισμα.

Συνοψίζοντας, η 11^η Σεπτεμβρίου είναι μια μέρα-ορόσημο και οι επιθέσεις που έλαβαν χώρα κατάφεραν να αλλάξουν τον κόσμο, με τις αλλαγές που επήλθαν να «αγγίζουν» το σήμερα. Άπασες οι χώρες, ανά την υφήλιο, είναι σύμμαχοι στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, διότι ανά πάσα στιγμή οποιαδήποτε μπορεί να βρεθεί στο στόχαστρο των τρομοκρατών. Παρόλα αυτά, η πάση θυσία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ενέχει επίσης κινδύνους, οι οποίοι θέτουν σε επισφαλή θέση τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο και τη δημοκρατία, γενικότερα. Για το λόγο αυτό, πρέπει να διατηρείται το μέτρο, με γνώμονα πάντα τον σεβασμό της ανθρώπινης αξίας και της αξίας της ζωής.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Reaction to 9/11, History, διαθέσιμο εδώ
• September 11 attacks – The attacks, Britannica, διαθέσιμο εδώ
• The 9/11 Effect and the Transformation of Global Security, Council of Councils, διαθέσιμο εδώ