Της Γλυκερίας Σταύρου,
Τόσο ο τέως Πρόεδρος Bush όσο και ο τέως Πρόεδρος Obama έχουν κάνει τεράστιες προσπάθειες για τη νομιμοποίηση θανατηφόρων και μη θανατηφόρων πρακτικών ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της σύλληψης, της εκτέλεσης, της αόριστης κράτησης, της «ενισχυμένης» ανάκρισης και των στοχευμένων δολοφονιών, με πολλές από αυτές τις πρακτικές να παραμένουν απόρρητες από το ευρύ κοινό.
Ωστόσο, η πρακτική των βασανιστηρίων είναι καθαρά απαγορευμένη με βάση το Διεθνές Δίκαιο, μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του 1948, το Άρθρο 5 αναφέρει πως «κανείς δεν πρέπει να υπόκειται σε βασανιστήρια ή σε σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία». Από αυτή τη διακήρυξη έχουν προέλθει δύο ιδιαίτερα σημαντικές συμβάσεις, τις οποίες έχουν επικυρώσει και οι Η.Π.Α: το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, που επικυρώθηκε το 1992 (συγκεκριμένα Άρθρο 7), και η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά των Βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, που επικυρώθηκε το 1994.
Οι πρακτικές που εφαρμόζονται από τις αμερικανικές δυνάμεις ουκ ολίγες φορές έχουν βρεθεί στο φως της δημοσιότητας και της δικαιοσύνης. Από τις φυλακές του Guantánamo Bay στην Κούβα, του Bagram στο Αφγανιστάν, και του Abu Ghraib στο Ιράκ, μέχρι και εξωδικαστικές εκτελέσεις με drones, οι Η.Π.Α. έχουν αποδείξει ότι τα εγκλήματα πολέμου δεν είναι ανήκουστα, ενώ επιχειρούν να τα δικαιολογήσουν με αναφορά στις «εξαιρετικές συνθήκες» και στο κλίμα τρομοκρατίας και ανασφάλειας, μετά την 11η Σεπτέμβρη, 2001.
Η στρατηγική που ακολουθείται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η αρπαγή κρατουμένων ύποπτα για τρομοκρατικές δραστηριότητες και η μεταφορά τους σε μυστικά κέντρα κράτησης των Η.Π.Α. στο εξωτερικό. Ο Bush, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, υπέγραψε ένα υπόμνημα με τη CIA στο οποίο την εξουσιοδοτούσε με την ίδρυση μίας επιχείρησης, με σκοπό την «κράτηση και ανάκριση», κατά την οποία οι μυστικές υπηρεσίες μπορούν να «απαγάγουν» άτομα και να τα κρατήσουν απομονωμένα από τον έξω κόσμο, σε μυστικές τοποθεσίες που περιλάμβαναν το Μαρόκο, τη Συρία και την Αίγυπτο, χώρες δηλαδή που ασκούν βασανιστήρια.
Όπως αναφέρει ο Melanie: «Τον Ιανουάριο του 2002, οι πρώτοι κρατούμενοι έφτασαν στο Guantánamo. Σε ενημέρωση του Υπουργείου Άμυνας στα Μ.Μ.Ε. στις 11 Ιανουαρίου 2002, ο υπουργός Άμυνας των Η.Π.Α. Ντόναλντ Ράμσφελντ ανακοίνωσε ότι «δεν θα χειριστούν ως αιχμάλωτοι πολέμου, επειδή δεν είναι, αλλά ως παράνομοι μαχητές» ενώ πρόσθεσε ότι «οι τεχνικά παράνομοι μαχητές δεν έχουν κανένα δικαίωμα σύμφωνα με τις Συμβάσεις της Γενεύης». Αυτό φανερώνει την πρόθεση των Η.Π.Α. για μετάλλαξη της φύσεως του Διεθνούς Δικαίου, για να νομιμοποιήσουν τα βασανiστήρια προς συγκεκριμένου τύπου κρατούμενους. Δύο εβδομάδες μετά το συμβάν αυτό, ο σύμβουλος του Λευκού Οίκου Alberto Gonzales συμβουλεύει τον Bush με το εγχείρημα πως ο πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία, είναι ένα νέο είδος πολέμου, στον οποίο δεν εφαρμόζονται οι κανόνες των Συμβάσεων της Γενεύης.
Η εφημερίδα New York Times, σε συνεργασία με το Pulitzer Center on Crisis Reporting, δημοσίευσαν σκίτσα που είχε ζωγραφήσει σε αιχμαλωσία ο κρατούμενος του Guantánamo, γνωστός ως Abu Zubaydah, αυτοπροσωπογραφίες των βασανιστηρίων στα οποία υποβλήθηκε τα τέσσερα χρόνια που κρατήθηκε σε μυστικές φυλακές από τον CIA.
Αναφέρεται πως: «Το ένα δείχνει τον κρατούμενο γυμνό και δεμένο με ένα ακατέργαστο γκουρνέ, ενώ ολόκληρο το σώμα του είναι σφιγμένο καθώς βρίσκεται υπό το βασανιστήριο του εικονικού πνιγμού, από έναν αόρατο ανακριτή. Ένα άλλο τον δείχνει με τους καρπούς του σφιγμένους σε ράβδους, τόσο ψηλά πάνω από το κεφάλι του, που αναγκάζεται να ακουμπήσει στα δάχτυλα των ποδιών του, με μια μεγάλη πληγή ραμμένη στο αριστερό του πόδι, και ένα ουρλιαχτό να βγαίνει από το ανοιχτό στόμα του. Ένα άλλο απεικονίζει έναν απαγωγέα να χτυπάει το κεφάλι του κρατουμένου σε έναν τοίχο».
Περισσότερα από μια δεκαετία αφού η κυβέρνηση Οbama απαγόρεψε την πρακτική αυτή, το τελευταίο κεφάλαιο παραμένει να γραφτεί. H CIA φαίνεται να κατέθεσε ψευδώς για τη σκληρότητα και την αποτελεσματικότητα των βασανιστηρίων αυτών. Αυτό βασίζεται στο γεγονός πως ο κρατούμενος, έπειτα από αυτά, λέει αυτό που θέλει να ακούσει ο ανακριτής, με αποτέλεσμα να διαστρεβλώνεται η εγκυρότητα της έρευνας.
Όσον αφορά τις φυλακές στη βάση του Bagram στο Αφγανιστάν, οι οποίες έκλεισαν το 2014, υποστηρίζεται πως τα βασανιστήρια τόσο από Αφγανούς όσο και από Αμερικάνους ήταν τόσο σκληρά, που δύο άτομα πέθαναν κατά τη διάρκειά τους το 2002, ένα από αυτά τα άτομα ήταν οδηγός ταξί, που τελικά φαίνεται να βρέθηκε τη λάθος στιγμή στο λάθος μέρος. Ακόμη και αφού η αμερικανική κυβέρνηση σταμάτησε τις πιο βάναυσες τεχνικές βασανιστηρίων, ο στρατός συνέχισε να τρέχει μια μυστική «μαύρη φυλακή» στον χώρο, όπου οι κρατούμενοι υποβάλλονταν σε στέρηση ύπνου, κρύο, αναγκαστική γυμνότητα και άλλη κακομεταχείριση, αποκομμένοι από τις οικογένειες και τους δικηγόρους τους.
Στο Ιράκ, ο δημοσιογράφος Salah Hasan Nusaif al-Ejaili θυμάται οδυνηρά την εισαγωγή του στην περιβόητη φυλακή δυτικά της Βαγδάτης, γνωστή ως Abu Ghraib. Σε μία συνέντευξή του στην Al Jazeera, αναφέρεται πως: «Συγκέντρωσε πληροφορίες για επίθεση εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων στη Ντιγιάλα. Ενώ βρισκόταν στη σκηνή, ένας Αμερικανός στρατιώτης τον ρώτησε τι έκανε και για ποιον εργαζόταν. Όταν απάντησε ειλικρινά, ο Ejaili συνελήφθη. Θα περνούσε τους επόμενους τέσσερις μήνες φυλακισμένος στην περιβόητη εγκατάσταση». Ο Ejaili υποστηρίζει πως τον απογύμνωσαν, τον έβρισαν, τον άφησαν νηστικό για μέρες και τον χτύπησαν. Θυμάται χαρακτηριστικά όταν ήταν άρρωστος και έκανε εμετό, τότε οι φύλακες τον έβαλαν να μαζέψει τον εμετό του με τα ίδια του τα ρούχα και μετά τον ανάγκασαν να τα φορέσει. Έπειτα από κάποιους μήνες, με τη βοήθεια δικηγόρου, αφέθηκε ελεύθερος, χωρίς ο Δικαστής να του απευθύνει κάποια κατηγορία.
Στην τελική, οι πρακτικές αυτές άρχισαν να σβήνουν λόγω της διεθνούς κινητοποίησης εναντίον τους, ωστόσο οι μνήμες είναι ακόμη νωπές. Αυτό αποτέλεσε έντονη παραβίαση των δυνατοτήτων τους στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου και οι υπεκφυγές της αμερικανικής δικαιοσύνης υποδηλώνουν την ανομία της κατάστασης. Πολλοί ήταν αυτοί που κρατήθηκαν αδίκως και απευθύνονται τώρα στη δικαιοσύνη με σκοπό τη δικαίωσή τους. Οι Η.Π.Α. πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη τους για τις σαδιστικές αυτές πράξεις που άσκησαν σε αθώους πολίτες. Άλλωστε, ποτέ δεν είναι αργά να αποδοθεί δικαιοσύνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What the C.I.A.’s Torture Program Looked Like to the Tortured, NYT, Διαθέσιμο εδώ.
- Pierce We Can Leave Bagram Behind, But We Can’t Escape Its Scars, Esquire, Διαθέσιμο εδώ.
- Iraq: Abu Ghraib victims fight for US justice, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ.
- Beyond the Erotics of Orientalism: Lawfare, Torture and the Racial–Sexual Grammars of Legitimate Suffering, Sage Journals, Διαθέσιμο εδώ.
