Της Χριστίνας Σονούντα,
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, ξέσπασαν πυρκαγιές με αμέτρητα θύματα, ανθρώπους, ζώα, δάση, περιουσιακά στοιχεία. Η ψυχολογία, επομένως, των ανθρώπων που βίωσαν αυτόν τον εφιάλτη, είναι πολύ εύθραυστη, ύστερα από μια τόσο ψυχοφθόρα κατάσταση.
Σύμφωνα με την απόφαση που πάρθηκε από την Υφυπουργό Ζωή Ράπτη, η ψυχοκοινωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης 10306 επεκτείνεται, ώστε να παρέχει πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας από ειδικούς σε κάθε επικράτεια. Η γραμμή 10306 είναι δωρεάν και 24ώρη για ψυχολογική υποστήριξη και επιπλέον οδηγίες.
Επίσης, ύστερα από απόφαση της υφυπουργού, συγκροτούνται κλιμάκια αποτελούμενα από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς από το Ψ.Ν.Α. και το ΝΠΙΔ, μέλη της Ομοσπονδίας «ΑΡΓΩ», που εποπτεύονται από το υπουργείο Υγείας, με σκοπό την παροχή επιτόπιας ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε όσους έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές και έχουν μεταφερθεί και διαμένουν σε ξενοδοχεία, που έχουν μισθωθεί για το σκοπό αυτό, με δαπάνη της Πολιτείας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, έχει πληγεί από φυσικές καταστροφές και μαζικά ατυχήματα, πρωτόγνωρα για τα ελληνικά δεδομένα. Οι καταστροφές αυτές ανέδειξαν την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός πλαισίου ψυχολογικής στήριξης και παρέμβασης σε θύματα καταστροφών, καθώς και του οικείου περιβάλλοντός τους. Συνέπεια της ανάγκης αυτής, ήταν η δημιουργία της Ομάδας Ψυχολογικής Παρέμβασης (Ο.Ψ.Υ.Π.) του Ψ.Ν.Α., ύστερα από το τραγικό δυστύχημα στο Γραμματικό το 2005, με την πτώση του αεροσκάφους της HELIOS.
Οι καταστροφές επιδρούν σε ζωές και περιουσίες, είτε είναι φυσικές είτε προκαλούμενες από τον ίδιο τον άνθρωπο. Οι κοινότητες εξουθενώνονται μέσω μιας αλυσίδας συνεπειών, ιδιαίτερα καταστροφικών για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Οι επιζήσαντες βρίσκονται αντιμέτωποι με το τραύμα, την απώλεια και την κρίση. Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, αποτελούν πρόκληση για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οποίοι έχουν ως στόχο να βοηθήσουν στο μέγιστο τους πληγέντες.
Ανάλογα με το κατά πόσο ο φυσικός αντίκτυπος της καταστροφής είναι άμεσος ή έμμεσος, οι πληγέντες διαχωρίζονται σε ομάδες με διαφορετικές ανάγκες. Ο διαχωρισμός φαίνεται να γίνεται σε πέντε επίπεδα: κυρίως πληγέντες, είναι όσοι έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη έκθεση στο τραυματικό γεγονός, δευτερευόντως πληγέντες είναι οι πενθούντες, στενοί συγγενείς των κυρίων θυμάτων και πληγέντες σε τρίτο επίπεδο, είναι το προσωπικό διάσωσης και αποκατάστασης (ιατρικό, νοσηλευτικό προσωπικό, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, επαγγελματίες του Ερυθρού Σταυρού, κληρικοί, πυροσβέστες, αστυνομικοί). Πληγέντες σε τέταρτο επίπεδο, είναι άλλα άτομα στην κοινότητα που εμπλέκονται στην καταστροφή όπως δημοσιογράφοι, ρεπόρτερ, κυβερνητικό προσωπικό, και τέλος, πληγέντες σε πέμπτο επίπεδο, είναι τα άτομα που μπορεί να βιώσουν καταστάσεις άγχους, οδύνης ή ταραχής, αφού παρακολούθησαν τα γεγονότα της καταστροφής μέσω των ΜΜΕ.
Οι πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας που μπορούμε να προσφέρουμε σε πληγέντες από πυρκαγιά, είναι να ρωτήσουμε κάποιον πώς θα ήθελε να βοηθηθεί και στη συνέχεια να τον ενημερώσουμε σχετικά με τις διαθέσιμες υπηρεσίες για την υποστήριξή του. Σε περίπτωση που το άτομο θέλει να μιλήσει, πρέπει κάποιος να είναι έτοιμος να το ακούσει. Αν προσωπικά δε βρίσκεστε σε θέση να ακούσετε, βρείτε κάποιον που μπορεί ψυχικά να του σταθεί εκείνη τη χρονική στιγμή. Απάντηση στο τραυματικό γεγονός μπορεί, συνήθως, να είναι και συμπεριφορές απόσυρσης, ευερεθιστότητας αλλά και η εκδήλωση κακής διάθεσης.
Στο σημείο αυτό, είναι αρκετά σημαντικό να τονιστεί ότι ο τρόπος αντίδρασης και διαχείρισης είναι ξεχωριστός για το κάθε άτομο. Λίγες μέρες ή εβδομάδες μπορεί να κάνουν κάποιον να νιώσει καλύτερα, ακόμη και αν είναι εξαιρετικά ταλαιπωρημένος. Άλλοι διατηρούν αρνητικά συναισθήματα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και είναι πιθανό να αναπτύξουν κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες ή να αναζητήσουν διέξοδο σε παράνομες ουσίες.
Σημαντικό είναι να μην πιέσουμε το άτομο να μιλήσει για αυτό το τραυματικό γεγονός, αν δεν το θέλει ο ίδιος. Αρκετοί άνθρωποι, όταν εκφράζουν ένα πρόβλημά τους, διακόπτονται από άλλους οι οποίοι θέλουν να μοιραστούν παρόμοιες εμπειρίες ή να εκφράσουν δικά τους συναισθήματα. Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να τους διακόψετε! Δεν πρέπει να γίνεται ελαχιστοποίηση της σημαντικότητας της εμπειρίας, ούτε σύγκρισή της με άλλες, ή να ακούγεται η γνωστή φράση του «Θα μπορούσε να ήταν χειρότερα», ενώ θα ήταν καλό να μην προσφέρετε θρησκευτική παρηγοριά λέγοντας πράγματα όπως «Ο Θεός είναι μεγάλος». Μην αποθαρρύνετε την έκφραση συναισθημάτων, π.χ. μην πείτε σε κάποιον να σταματήσει να κλαίει και μην υποδείξετε στο άτομο πώς πρέπει να αισθάνεται.
Συμπτώματα που αναμένονται να υποχωρήσουν μέσα σε περίπου έναν μήνα, είναι η συναισθηματική αναστάτωση, η θλίψη, οι ενοχές, οι δυσκολίες κατά τη διάρκεια του ύπνου, κυρίως το βράδυ, και επαναλαμβανόμενες, ενοχλητικές αναμνήσεις. Ένδειξη ότι επαγγελματική ψυχική βοήθεια μπορεί να χρειαστεί, είναι η μη υποχώρηση των παραπάνω.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χαρούλη Ε., Παρέχοντας τις Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας σε πληγέντες από πυρκαγιά, psychologynow.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Ντρέκου Σ., Οι ψυχολόγοι στο πλευρό των πληγέντων από την πυρκαγιά, sophia-ntrekou.gr. Διαθέσιμο εδώ
