Του Ελευθέριου Ζαμπουλάκη,
Ξέρω τι σκέφτεστε, διαβάζοντας τον τίτλο του άρθρου. Πώς είναι δυνατόν; Πώς γίνεται ένας ήρωας του ’21, όπως ο Καραϊσκάκης, να δικάστηκε; Για ποιο λόγο και αιτία; Ποιο έγκλημα θα μπορούσε να αρμόζει σε έναν άνθρωπο τέτοιου κύρους και γενναιότητας; Η απάντηση είναι πολύ πιο περίπλοκη απ’ όσο φαντάζεστε. Η δίκη ήταν περισσότερο ένα απόφθεγμα εθνικών και φιλικών διαμαχών, παρά κάποιας έκνομης εγκληματικής πράξης από την πλευρά του Καραϊσκάκη. Για μια ακόμη φορά, λοιπόν, θα δούμε το άλλο, σκοτεινότερο πρόσωπο της Επανάστασης, το συμφεροντολογικό, το φιλάργυρο.
Η κύρια διαμάχη διαδραματίστηκε μεταξύ του ίδιου του Γεωργίου Καραϊσκάκη και του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη διαφωνία, θα πρέπει να αναλογιστούμε μια ρήξη των σχέσεων ανάλογη, αλλά και με κάποιες διαφορές, με αυτή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και της Κεντρικής Διοίκησης. Δηλαδή, η διεκδίκηση ενός μέρους της εξουσίας και από τους οπλαρχηγούς, οι οποίοι ήταν οι ίδιοι που πολέμησαν για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Έτσι, παρατηρούμε το Μαυροκορδάτο να παραμελεί τον Καραϊσκάκη και να διορίζει ως αρχηγό των Αγράφων τον Ιωάννη Ράγκο, δυσανασχετώντας τον Καραϊσκάκη. Τα προνόμια που έδωσε ο Μαυροκορδάτος στο Ράγκο έφεραν σε δύσκολη θέση τον Καραϊσκάκη, ο οποίος αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να εγκατασταθεί στο Αιτωλικό μαζί με τα παλικάρια του. Η μόνη, δήθεν βέβαια, υπόσχεση που είχε δώσει ο Μαυροκορδάτος στον Καραϊσκάκη ήταν να τον διορίσει ως διοικητή Μεσολογγίου – Αιτωλικού, πράγμα το οποίο δεν έγινε ποτέ.
Το σημείο τομής, όμως, το οποίο όξυνε τις σχέσεις μεταξύ των δύο ανδρών, φέρνοντας τους σε ρήξη και σε μια κατάσταση αντεκδικήσεων και βεντέτας, ήταν το περιστατικό με τον ανιψιό του Καραϊσκάκη, ο οποίος δέχθηκε επίθεση από κάποιους άνδρες. Ο Καραϊσκάκης, πιστεύοντας πως πίσω από αυτό κρύβεται σίγουρα ο Μαυροκορδάτος, αντεπιτέθηκε (σύμφωνα με τον ίδιο), απαγάγοντας 2 προκρίτους και καταλαμβάνοντας το Βασιλάδι, ένα μικρό νησάκι στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου. Προφανέστατα, δεν μπορούμε να έχουμε σαφή εικόνα για το τι ακριβώς συνέβη και για το αν όντως οι δύο αυτοί άντρες κρύβονταν πίσω από αυτά τα δύο περιστατικά αντιστοίχως. Την ίδια, όμως, περίοδο, ο Ομέρ Βρυώνης επιτίθεται στην Άρτα, ο Γιουσούφ Πασάς κάνει αισθητή την παρουσία του με το στόλο του στον Πατραϊκό κόλπο και το Τουρκικό Ιππικό προελαύνει απειλητικά έναντι του Μεσολογγίου. Έτσι, η κατάληψη του Βασιλαδίου από τον Καραϊσκάκη και η παρουσία των παλικαριών του σε αυτό, σε συνδυασμό με τα παραπάνω, δίνει το πάτημα στο Μαυροκορδάτο να δημιουργήσει την τέλεια κατηγορία εναντίον του οπλαρχηγού. Κατασκευάζει με εξαιρετική μαεστρία μια συκοφαντία για τον Καραϊσκάκη, η οποία υποδήλωνε ότι ο ίδιος συνεργάζεται με τους Οθωμανούς και συγκεκριμένα, με τον Ομέρ Βρυώνη, με σκοπό να καταλάβουν το Μεσολόγγι, και ως αντάλλαγμα να δώσουν στον Καραϊσκάκη τη διοίκηση των Αγράφων.
Επομένως, ο Μαυροκορδάτος έκανε γνωστή τη δήθεν προδοσία του Καραϊσκάκη και κατευθύνθηκε προς το Αιτωλικό, αποσκοπώντας στην εκδίκαση του ίδιου και την εκτόπισή του από το προσκήνιο. Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί πως ο Καραϊσκάκης έπασχε από φυματίωση και ήταν βαριά άρρωστος, πράγμα το οποίο καθησύχαζε το Μαυροκορδάτο, αφού ήξερε ότι αργά ή γρήγορα δε θα αποτελούσε πλέον πρόβλημα γι’ αυτόν. Ο Καραϊσκάκης κρίνεται ένοχος από την ανακριτική επιτροπή και την 1η Απριλίου του 1824, η δίκη ξεκινάει. Ο Καραϊσκάκης, βαριά ασθενής, παρουσιάζεται στο δικαστήριο ενώπιον της δικαστικής επιτροπής (όλοι τοποθετημένοι, φυσικά, από το Μαυροκορδάτο) και του ακροατηρίου. Η εξέλιξη της δίκης πήρε μια πιο ελαφριά τροπή, έναν κωμικό ίσως χαρακτήρα. Όλοι θα γνωρίζετε ίσως την αθυροστομία του Καραϊσκάκη και το κωμικό στοιχείο που τον διακατείχε. Έτσι, ακόμη και στην κακή κατάσταση που βρισκόταν, δε δίστασε να βωμολοχήσει και να κάνει όλο το ακροατήριο, ακόμα και τους κριτές, να σκάσουν από τα γέλια. Ο Νικόλαος Κασομούλης, από τον οποίο μπορούμε να αντλήσουμε όλες τις πληροφορίες της δίκης, καθώς ήταν αυτόπτης μάρτυρας, γράφει: «Τούτο λέγοντας ο Καραϊσκάκης, εκτύπησαν τα γέλοια όλοι, και κριταί και ο λαός, και πήγαν πολλοί να λιποθυμήσουν, καθώς και εγώ ο ίδιος».
Το δικαστήριο, λοιπόν, ακόμη και με την καλοφτιαγμένη συκοφαντία του Μαυροκορδάτου, δεν κατάφερε να κρίνει τον Καραϊσκάκη ένοχο, καθώς τα στοιχεία δεν επαρκούσαν. Εν μέσω του δικαστηρίου, επικρατούσε ένας πανικός, καθώς άλλοι φώναζαν ότι είναι αθώος και άλλοι ανταπαντούσαν πως είναι ένοχος και πρέπει να τιμωρηθεί. Η ετυμηγορία δεν ήταν πολύ σοβαρή για τον Καραϊσκάκη. Η μόνη του τιμωρία ήταν να ζητήσει συγχώρεση από την Κυβέρνηση, καθώς και να εξοριστεί από την περιοχή, το οποίο και έγινε λίγες ημέρες αργότερα, στις 3 Απριλίου. Ο Καραϊσκάκης είπε, σύμφωνα με τον Κασομούλη, ακούγοντας την ετυμηγορία του δικαστηρίου: «Αδελφοί καπεταναίοι, αν με καταδικάσετε δικαίως, ο Θεός να με το στείλη εις το κεφάλι ευθύς, αυτού όπου εβγαίνω και άν αδίκως, ογλήγορα να σας το πέμψη εις το ιδικόν σας κεφάλι».
Ο Καραϊσκάκης, παρά το δικαστήριο και παρά την αρρώστια του, συνέχισε να αγωνίζεται σθεναρά, έως το θάνατό του, το 1827, κατά την πολιορκία της Αθήνας από τον Κιουταχή Πασά, όπου λαβώθηκε και υπέκυψε στα τραύματά του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (1975), Η Ιστορία του Ελληνικού έθνους: Η Ελληνική επανάσταση και η ίδρυση του Ελληνικού κράτους (1821 – 1832), τόμος ΙΒ’, Αθήνα: Εκδ. Αθηνών σελ. 335 – 336
- Νικόλαος Κασομούλης, εποπτεία εκδόσεως Φίλιππος Στέφανος Δραγούμης (1939), Ενθυμήματα στρατιωτικά της επαναστάσεως των Ελλήνων (1821 – 1833), Α’ Τόμος, Αθήνα: Αρχεία της νεωτέρας ελληνικής ιστορίας, Μέρος Δεύτερο, Κεφάλαιο δέκατο, σελ. 352 – 390
