Της Αννίτας Ελισσαίου,
Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε στη Βαγδάτη του Ιράκ η Σύνοδος Κορυφής μεταξύ των κρατών του αραβικού κόσμου στην ευρύτερη περιφέρεια της Μέσης Ανατολής. Στην «ιστορική», όπως χαρακτηρίστηκε, συνάντηση για τη συνεργασία και τον συνεταιρισμό παρευρέθηκαν ηγέτες και κυβερνητικοί εκπρόσωποι από την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία, το Ιράν, το Κατάρ, το Κουβέιτ, τη Σαουδική Αραβία, την Τουρκία και τη Γαλλία, η οποία και συνδιοργάνωσε τη συνάντηση.
Τα θέματα που τέθηκαν προς συζήτηση στη διάρκεια της Συνόδου αφορούσαν τον πόλεμο της Υεμένης, την τεταμένη πολιτική και οικονομική κρίση του Λιβάνου, περιφερειακά ζητήματα ασφαλείας και τις προοπτικές για οικονομική, πολιτική και αμυντική συνεργασία μεταξύ των κρατών στο μέλλον. Ευρύτερος σκοπός της Συνόδου φαίνεται να είναι ο κατευνασμός των εντάσεων, που έχουν φέρει τις προαναφερθείσες χώρες στα πρόθυρα σύγκρουσης στο παρελθόν. Συγκεκριμένα, η Σύνοδος καταθέτει στο ίδιο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, γνωστοί αντίπαλοι της Μέσης Ανατολής τα τελευταία χρόνια.
Οι δύο χώρες έχουν ένα ιδιαίτερα ταραχώδες παρελθόν σε ό,τι αφορά τις μεταξύ τους σχέσεις, οι οποίες ήρθαν σε εκ νέου ρήξη το 2016, μετά την εκτέλεση του Σιίτη κληρικού Nimr al-Nimr από τη Σαουδική Αραβία. Το γεγονός προκάλεσε το θυμό των Ιρανών πολιτών, οι οποίοι πυρπόλησαν την πρεσβεία της Σ. Αραβίας στην Τεχεράνη. Την αμέσως επόμενη μέρα, το Ριάντ διέκοψε ολοκληρωτικά της διπλωματικές του σχέσεις με το Ιράν. Οι δύο χώρες είναι, επίσης, μπλεγμένες στον πόλεμο της Υεμένης, με τη Σαουδική Αραβία να πολεμά εναντίον των επαναστατών Houthi, οι οποίοι φέρονται να έχουν την υποστήριξη του Ιράν. Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία είχε στηρίξει την πολιτική πίεσης του τέως Αμερικανού Προέδρου Donald Trump κατά του Ιράν, μετά την αποχώρησή του από τη συμφωνία για τα πυρηνικά. Το 2019, η Τεχεράνη κατηγορήθηκε από το βασίλειο της Σ. Αραβίας για την επίθεση σε βασικές εγκαταστάσεις πετρελαίου, προκαλώντας, έτσι, ανεπανόρθωτη ζημία στη διεθνή αγορά πετρελαίου του τελευταίου. Η εκτέλεση του Ιρανού στρατηγού του Επαναστατικού Στρατού, Qasem Soleimani, από τις Η.Π.Α., το 2020, δυσχέρανε περαιτέρω τις σχέσεις τους.
Υπό τις παραπάνω συνθήκες, το γεγονός ότι οι αντιπροσωπείες του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας δέχτηκαν να παρευρεθούν στη Σύνοδο αποτελεί για μερικούς θετικό σημάδι. Τα δύο κράτη είχαν ξεκινήσει νέες συνομιλίες τον Απρίλιο του 2021, με οικοδεσπότη το Ιράκ, χωρίς, όμως, να έχουν καταφέρει να σημειώσουν κάποια πρόοδο, εξαιτίας των ιστορικών προβλημάτων, που εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδιο. Ωστόσο, η ανοικτή στάση των δύο πλευρών στον διάλογο και τις διαπραγματεύσεις, δίνει μια νότα αισιοδοξίας σε όσους επιθυμούν να επιστρέψει η ειρήνη και η σταθερότητα στην περιοχή. Η Σύνοδος Κορυφής της Βαγδάτης είναι, πιθανώς, το σημείο εκκίνησης για τη διαδικασία βελτίωσης των σχέσεων των δύο κρατών, αλλά η σημασία της είναι αξιοσημείωτη και για την οικοδέσποινα χώρα, το Ιράκ.
Η Σύνοδος Κορυφής, πέρα από μια προσπάθεια διασφάλισης της ευημερίας και της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή, εξυπηρετεί σε μεγάλο βαθμό και τα συμφέροντα του Ιράκ. Έπειτα από χρόνια ενόπλων συγκρούσεων, κατά τη διάρκεια των οποίων το Ιράκ παρουσιαζόταν ως ένα άγονο πεδίο μάχης, η κατάσταση της χώρας εμφανίζει σημάδια βελτίωσης. Παρότι τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, καθώς και τα ζητήματα ασφαλείας, επιμένουν, το Ιράκ επιθυμεί, πλέον, να παρουσιαστεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής στα θέματα που ταλανίζουν τις γείτονες χώρες, και να ανακτήσει το ρόλο του «αρχηγού» στην περιοχή. Στόχος του είναι η πλήρης επανένταξη της χώρας στα δρώμενα του αραβικού κόσμου και η αποκατάσταση των σχέσεών του με την περιφέρεια της Μέσης Ανατολής. Η Σύνοδος Κορυφής της Βαγδάτης και η παρουσία των εκπροσώπων της περιφέρειας μετατρέπεται, με αυτόν τον τρόπο, σε ένα μήνυμα αλληλεγγύης προς τις προσπάθειες του Ιράκ, και αποδοχής της κυριότητάς του.
Τα κράτη της Συνόδου φαίνεται να δέχονται καλοπροαίρετα το νέο ενοποιητικό ρόλο που το Ιράκ επιθυμεί να διαδραματίσει. Τόσο η Σαουδική Αραβία όσο και το Ιράν αναγνώρισαν τις προσπάθειες της Βαγδάτης για αναβάθμιση των σχέσεών τους. Το Ιράν δηλώνει ανοικτό προς το διάλογο και την ειρήνη, η οποία αποτελεί «προτεραιότητα» του νέου Προέδρου της χώρας, Ebrahim Raisi. Παρόμοια στάση κρατάει και η Σαουδική Αραβία, η οποία επιθυμεί τον τερματισμό του πολέμου στην Υεμένη, ζητά, ωστόσο, «απτές» πράξεις καλής θέλησης από το Ιράν. Η Αίγυπτος έκανε λόγο για μια πρόσφατη οικονομική και πολιτική συμμαχία με το Ιράκ και την Ιορδανία, η οποία μπορεί να διευρυνθεί και με τη συμμετοχή άλλων κρατών.
Ένα ακόμα ζήτημα, που απασχόλησε τη Σύνοδο, ήταν η πτώση της κυβέρνησης του Αφγανιστάν και η κατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν. Οι εξελίξεις φέρνουν ξανά στο προσκήνιο το θέμα της τρομοκρατίας. Είναι ευρέως γνωστές οι τρομοκρατικές ενέργειες, που έχουν λάβει χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, κατά τη διάρκεια των μακροχρόνιων συγκρούσεων, που στοίχισαν τη ζωή σε χιλιάδες άτομα, ώθησαν τους αμάχους στην προσφυγιά και προκάλεσαν τεράστιες υλικές ζημιές στις πληγείσες περιοχές. Η άνοδος της νέας αφγανικής κυβέρνησης, υπό τους Ταλιμπάν, εγείρει το ερώτημα για την πιθανότητα επανεμφάνισης του ISIS, την τρομοκρατική ομάδα, που είναι υπεύθυνη για εκατοντάδες επιθέσεις στη Μέση Ανατολή. Παρότι περιορισμένη σε πολύ μεγάλο βαθμό, η παρουσία της απειλεί να κάνει την επαναφορά του δικτύου της σε Ιράκ και Συρία πραγματικότητα, γεγονός που θα έριχνε ξανά τη Μέση Ανατολή στη μάχη κατά της τρομοκρατίας.
Δεν είναι βέβαιο αν υπήρξε τετ-α-τετ συνομιλία μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν στο πλαίσιο της Συνόδου. Οι αντιπρόσωποι, όμως, των δύο πλευρών δήλωσαν πως τα δύο κράτη είναι πρόθυμα να συνεχίσουν τον διάλογο. Η μακροπρόθεσμη επιτυχία της Συνόδου είναι αμφίβολη, δεδομένου των μαύρων σελίδων του παρελθόντος. Για κάποιους, ωστόσο, το γεγονός και μόνο ότι τα αντίπαλα κράτη δέχτηκαν να συμμετάσχουν, αποτελεί μια μικρή νίκη, ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για το μέλλον της Μέσης Ανατολής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Iraq hosts summit aimed at easing regional tensions, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Iraq seeks to ease Saudi-Iran hostility at Baghdad summit, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Iraq brings together Mideast nations in bid to ease tensions, AP News, διαθέσιμο εδώ
- Iran and Saudi Arabia expected to resume talks soon, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Iraq hosts summit of top regional states, Voice of America, διαθέσιμο εδώ
