Της Θεώνης – Μαρίας Σιμιτζή,
Το κάστρο των Ιωαννίνων βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της πόλης των Ιωαννίνων, σε σημείο όπου δημιουργείται μια χερσόνησος, η οποία εισχωρεί στη λίμνη Παμβώτιδα. Η μορφή του σήμερα θα λέγαμε ότι είναι ένα συνονθύλευμα από μνημεία διαφορετικών περιόδων, παρότι, ως σύνολο, διατηρεί τη μορφή που είχε κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο. Χτίστηκε, όπως το βλέπουμε σήμερα, το 528 μ.Χ. στο πλαίσιο της οχύρωσης του Βυζαντινού κράτους από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό και αποτέλεσε πυρήνα ανάπτυξης των ελληνικών γραμμάτων και τεχνών, αλλά και έγινε το διοικητικό κέντρο της Ελλάδας, κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Αλή Πασά.
Η γεωμορφολογία του κάστρου (δυο φυσικά υψώματα) το χωρίζει σε δύο ακροπόλεις, τη βορειοανατολική, γνωστή ως ακρόπολη του Ασλάν Πασά και τη νοτιοανατολική, γνωστή ως Iτς Καλέ. Σήμερα, ως ενιαίος αρχαιολογικός χώρος λειτουργεί η ακρόπολη Iτς Καλέ, στην οποία στεγάζονται τα 2 από τα σημαντικότερα μουσεία των Ιωαννίνων, το Βυζαντινό Μουσείο και το Μουσείο Αργυροτεχνίας. Ξεκινώντας την περιήγηση στην καστροπολιτεία των Ιωαννίνων, από την παραλιακή οδό της πόλης (στην ουσία περπατάμε στην άλλοτε ακρόπολη του Ασλάν Πασά, η οποία δεν αποτελεί ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, αλλά τα μνημεία της βρίσκονται στον αστικό ιστό της πόλης) στα δεξιά μας συναντάμε τη Βιβλιοθήκη της οθωμανικής περιόδου. Συνεχίζοντας προς αυτήν την κατεύθυνση, συναντάμε το Ασλάν Πασά τζαμί, στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Δημοτικό Εθνογραφικό μουσείο Ιωαννίνων. Το κτήριο κατασκευάστηκε, πιθανόν, στα τέλη του 17ου αιώνα από τον τότε ηγεμόνα της περιοχής, Ασλάν Πασά. Οι τρείς συλλογές του μουσείου αντιπροσωπεύουν τις τρείς πολιτισμικές ταυτότητες των κατοίκων του κάστρου, την Χριστιανική, την Εβραϊκή και την μουσουλμανική. Ανατολικά του τζαμιού βρίσκεται ο τουρμπές, δηλαδή το μαυσωλείο του Ασλάν Πασά μαζί με τουρμπέδες άλλων επιφανών πασάδων. Επιπλέον, αρκετά κοντά στο τζαμί, βρίσκεται και ο Μεντρεσές, δηλαδή το ιεροδιδασκαλείο, στο οποίο οι σπουδαστές έμεναν και διδάσκονταν θεολογία και φιλοσοφία.
Στη συνέχεια της διαδρομής μας προς την ακρόπολη Iτς Καλέ στα δεξιά μας, περνάμε από τα οθωμανικά λουτρά (Χαμάμ), τα οποία βρίσκονται σε φάση αποκατάστασης και διατήρησης από την αρχαιολογική υπηρεσία. Απέναντι από τα λουτρά βρίσκεται το εντυπωσιακό Σουφαρί Σαράι ή το Μέγαρο των Σουφαρήδων, το οποίο ήταν η σχολή των ιππέων του Αλή Πασά. Περπατώντας λίγο ακόμη ανηφορικά, φτάνουμε στην είσοδο της ακρόπολης Iτς Καλέ στην οποία λειτουργεί πωλητήριο και καφέ, το οποίο στεγάζεται στο κτήριο των «Μαγειρείων». Προχωρώντας στο εσωτερικό της ακροπόλεως, βλέπουμε να δεσπόζει το Σεράι (παλάτι) του Αλή Πασά, το οποίο σήμερα στεγάζει το Βυζαντινό Μουσείο. Το κτήριο άρχισε να οικοδομείται στα τέλη του 18ου αιώνα, για να στεγάσει τα δωμάτια της οικογένειας του Αλή Πάσα, των υπηρετών του και του χαρεμιού του, καθώς και τις αίθουσες υποδοχής των επισκεπτών του. Τα εκθέματα του μουσείου αποτελούν ευρήματα ανασκαφών, χρονολογούνται από παλαιοχριστιανική έως και τη μεταβυζαντινή περίοδο και προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου. Πρόκειται για εικόνες, γλυπτά, νομίσματα και κεραμικά σκεύη. Το ενδιαφέρον μονοπωλούν κυρίως τα χειρόγραφα ευαγγέλια, αλλά και το βιβλίο του 1499 τυπωμένο από το τυπογραφείο του Νικόλαου Βλαστού στη Βενετία. Και οι επτά αίθουσες του Μουσείου είναι εντυπωσιακές και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον στους επισκέπτες του.
Μετά το Σεράγι του Αλή Πασά στα αριστερά μας και το ανατολικότερο σημείο του Iτς Καλέ βρίσκεται το Φετιχέ Τζαμί χτισμένο στα λείψανα του Βυζαντινού ναού των Ταξιαρχών. Το τζαμί είναι μονόχωρο και έχει ανεικονικό διάκοσμο με φυσιοκρατικά σχέδια και αραβικές επιγραφές. Ακόμη, έχει ξύλινο εξώστη στη βόρεια πλευρά του. Μπροστά από το Φετιχέ τζαμί βρίσκεται ο τάφος του Αλή Πασά και της συζύγου του με το σιδερένιο κιγκλίδωμα, το οποίο αποτελεί απομίμηση του αυθεντικού. Στα αριστερά βλέπουμε και το κτήριο της πυριτιδαποθήκης.
Στη δεξιά πλευρά, μετά το Βυζαντινό μουσείο, βρίσκεται το «Θησαυροφυλάκιο», το κτήριο που στεγάζει την έκθεση αργυροχοΐας με καταπληκτικά εκθέματα, από κοσμήματα και σκεύη μέχρι εκκλησιαστικά σκεύη. Η τέχνη της αργυροχοΐας αποτελεί πολιτισμική παράδοση της Ηπείρου και ο πυρήνας της ήταν η πόλη των Ιωαννίνων με τα εργαστήρια αργυροτεχνίας να δίνουν σπουδαία κομμάτια τέχνης ακόμη και σήμερα.
Δίπλα στο «Θησαυροφυλάκιο» βρίσκεται ο ναός των Αγίων Αναργύρων και προχωρώντας σε μικρή απόσταση, βρίσκεται το «κτήριο πολλαπλών εκδηλώσεων», το οποίο αποτελούσε τμήμα του σαραγιού, και δεν αποκλείεται να χρησιμοποιείτο για στρατιωτικούς σκοπούς.
Το κάστρο των Ιωαννίνων αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών, καθώς μπορεί να αποτυπώσει το πνεύμα όλων των εποχών που επηρέασαν την ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων, με το πέρασμα των αιώνων. Σίγουρα αξίζει να το επισκεφθεί κανείς, διότι σε συνδυασμό με τα κοντινά μνημεία και πόλεις της Ηπείρου, δημιουργεί μια ανώτατη ταξιδιωτική και πνευματική εμπειρία!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κάστρο Ιωαννίνων – Αρχαιολογία Online, archaiologia.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Κάστρο Ιωαννίνων – Ελληνικά Κάστρα, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ.
