Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Αν και η ESA, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία που αποτελείται από 22 Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη, κάνει σοβαρά βήματα για να ενταχθεί στους βασικούς παίκτες του διαστημικού στίβου και ήδη λογίζεται σε αυτούς, αναλαμβάνοντας να φέρει εις πέρας σημαντικά έργα για την προαγωγή του ανθρώπινου είδους στο διάστημα, αποτελεί δυστυχώς ουραγό του διαστημικού αγώνα. Η Ευρώπη μοιάζει να μην έχει φιλοδοξίες ενώ ανατέλλει η διαστημική εποχή, κι αυτό πρέπει επειγόντως να αλλάξει.
Το διάστημα εξελίσσεται σε έναν άκρως ανταγωνιστικό κλάδο, καθώς δεν υπολογίζονται πλέον μόνο τα κράτη ως δρώντες, αλλά και οι ιδιωτικές οντότητες και οι Διεθνείς Οργανισμοί, όπως η ESA. Τα επιτεύγματα, λοιπόν, δεν αφορούν μόνο τις δύο μεγάλες δυνάμεις του Ψυχρού Πολέμου, Η.Π.Α. και Ρωσία (τότε ΕΣΣΔ)∙ αντιθέτως όλοι οι εμπλεκόμενοι επιζητούν ένα κομμάτι της πίτας. Ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα για την Ευρώπη είναι πως τα κράτη που τη συνθέτουν δεν είναι πρακτικά ενεργά σε διαστημικής δραστηριότητες. Η χώρα με τη μεγαλύτερη ανάμειξη, η οποία ηγείται της ευρωπαϊκής ηπείρου, είναι αναμφισβήτητα η Γαλλία, με αξιόλογη ιστορία στις διαστημικές δραστηριότητες και με εξέχουσα θέση σήμερα στην ESA. Η δραστηριότητά της δεν είναι δυστυχώς αρκετή για να ανήκει στην άρχουσα τάξη των διαστημικών δραστηριοτήτων. Πρωτοστατούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ινδία κι άλλα ανερχόμενα κράτη.
Πού εντοπίζεται η έλλειψη φιλοδοξίας;
Πέρα από τον τομέα της παρατήρησης της Γης, στον οποίο η Ευρώπη διαθέτει αξιόλογα προγράμματα όπως αυτό του Copernicus, σε όλους τους υπόλοιπους τομείς χρήσης των δορυφόρων είναι τελευταία. Στις τηλεπικοινωνίες, στις δορυφορικές υπηρεσίες, στις υπηρεσίες γεωστατικού εντοπισμού δυσκολεύεται να συγχρονιστεί με τους πρωτοπόρους, κι αυτό αποδεικνύεται από την απουσία ύπαρξης μεγα-συστάδας δορυφόρων, που δέχεται ενιαίο χειρισμό και παρέχει σαφώς ανώτερης ποιότητας υπηρεσίες.
Για να εκτοξεύονταν μεγα-συστάδες δορυφόρων, θα έπρεπε η Ευρώπη να διαθέτει τη δική της βιομηχανία κατασκευής δορυφόρων και σίγουρα δεν μιλάμε για τα ογκώδη αυτά αντικείμενα που έρχονται στο μυαλό μας. Η νέα τάση στις διαστημικές δραστηριότητες επιτάσσει τη χρήση μικρο-δορυφόρων, που μπορούν να ενταχθούν σε ένα ομοειδές σύνολο. Η Ευρώπη όλα αυτά απλώς δεν τα διαθέτει! Είναι υποχρεωμένη επομένως να καταφεύγει στην αμερικανική ή την κινεζική βιομηχανία, με αποτέλεσμα το εγχείρημά της να είναι οτιδήποτε άλλο παρά ευρωπαϊκό. Όμως, ακόμα κι αν είχε αυξημένη δορυφορική κίνηση, τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν μείνει πίσω στην ανάπτυξη αντι-δορυφορικής πολιτικής και την αποδέσμευση των άχρηστων εν καιρώ δορυφόρων συγκριτικά με τα άλλα κράτη. Δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει καμία διαδικτυακή απειλή hacking ή απόπειρα παρεμβολής στα ραδιοκύματα των δορυφόρων της (jamming).
Η ίδιας φύσεως αδυναμία εντοπίζεται στις περιορισμένες δυνατότητες εκτόξευσης, με τα κόστη να είναι εξαιρετικά υψηλά και με τη δυνατότητα χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων πυραύλων να είναι προς το παρόν μη διαθέσιμη. Φυσικά η ESA δεν έχει την ικανότητα υποστήριξης επανδρωμένων πυραύλων, κι ούτε σκοπεύει να την αποκτήσει εν καιρώ. Βέβαια αυτό δεν είναι απαραίτητα προβληματικό, διότι από τη μία το μέλλον επιτάσσει την όσο λιγότερη το δυνατό ανθρώπινη ανάμειξη σε δραστηριότητες υψηλού κινδύνου, που θα μπορούσαν μάλιστα να αποβούν και μοιραίες. Από την άλλη όμως, με τα σημερινά δεδομένα, η ευρωπαϊκή αποστολή είναι υποχρεωμένη να εξαρτάται από άλλα κράτη, όπως οι Η.Π.Α., για τη μεταφορά πληρώματος στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) και για την εξερεύνηση της σελήνης, σχέδιο που εντάσσεται στο πλάνο της ESA για την επόμενη δεκαετία.
Η ESA διαθέτει μεν τα εφόδια που απαιτούνται για να πρωτοπορήσει στον τομέα του διαστήματος, δηλαδή τους οικονομικούς πόρους –συνιστά τη δεύτερη πιο καλά χρηματοδοτούμενη διαστημική υπηρεσία στον κόσμο– και το εξαιρετικά υψηλού επιπέδου προσωπικό στον τομέα των μηχανικών και των νομικών, προτιμάει δε να τα διοχετεύει σε ήδη υπάρχοντα προγράμματα, τα οποία όχι μόνο δεν είναι τόσο σπουδαία, αλλά έχουν πάρει κιόλας την πορεία τους, χωρίς να χρειάζονται επιπρόσθετη υποστήριξη. Η Ευρώπη μοιάζει σαν μία ηλικιωμένη κυρία, που παρακολουθεί σκωπτικά τις τεχνολογικές εξελίξεις, δεν έχει καμία όρεξη να τις ακολουθήσει, πόσο μάλλον να ηγηθεί αυτών και η αλήθεια είναι πως αυτή η παθητικότητα ρέει σε πολλαπλά φάσματα, ακόμα και στον τρόπο που διαχειρίζεται τις σχέσεις των ίδιων των κρατών μελών της. Μία δήλωση που αντικατοπτρίζει την ανησυχία της αρκεί για εκείνη, παρόλο που το ζήτημα μπορεί να παραμένει άλυτο κι εντονότερο. Αυτό που ελλείπει κατά συνέπεια δεν είναι οι ικανότητες, αλλά οι φιλοδοξίες.
Ποιες είναι οι πιθανές λύσεις;
Η μεγαλύτερη αλλαγή που πρέπει να γίνει, η οποία κρίνεται ζωτικής σημασίας, είναι η μετατροπή της γερασμένης Ευρώπης σε μία Ευρώπη διαπνεόμενη από το νέο, το καινούριο. Μόνο οι νέοι άνθρωποι μπορούν να υποστηρίξουν και να πραγματοποιήσουν νέα οράματα, νέες ιδέες, καθώς αυτοί είναι άλλωστε που κουβαλούν φιλοδοξίες και όνειρα. Με τον ιδιωτικό τομέα να εμπλέκεται ήδη ενεργά, ίσως οι ιδιωτικές start-ups δεν είναι μία κακή ιδέα για να ανανεωθεί η ευρωπαϊκή προσέγγιση επί των διαστημικών δραστηριοτήτων. Πολλές start-ups, όπως η Plus Ultra, η Clear Space, έχουν ένα συγκεκριμένο όραμα για το διάστημα του μέλλοντος και το ακόμα πιο θετικό στοιχείο, είναι πως διαθέτουν την εξειδίκευση σε έναν συγκεκριμένο τομέα, χαρακτηριστικό εξαιρετικά χρήσιμο στον τομέα του διαστήματος.
Το κρατικοκεντρικό μοντέλο πάνω στο οποίο βασίζεται τόσο το δίκαιο του διαστήματος, όσο και η πρακτική πτυχή των δραστηριοτήτων, έχει παρέλθει. Ανήκε στον προηγούμενο αιώνα που τα κράτη εμφανίζονταν δύσπιστα το ένα προς το άλλο. Από τη στιγμή που επιτράπηκε το άνοιγμα προς τον επιχειρηματικό κόσμο, δεν υπάρχει πισωγύρισμα. Αντιθέτως, κάθε προσπάθεια για επιβολή του προηγούμενου καθεστώτος φέρνει πίσω τα ίδια τα κράτη και επιβάλλει απαγορευτικό στην πρωτοπορία. Γι’ αυτό, δεν είναι λογικό πλέον να χρειάζεται για την πραγματοποίηση οποιασδήποτε ιδέας κρατική χρηματοδότηση. Αυτό που είναι αναγκαίο και θεμιτό από την πλευρά των κρατών είναι η άσκηση ελέγχου, εποπτείας και η διατήρηση της δυνατότητας της αδειοδότησης για την πραγματοποίηση της πιθανής ιδέας.
Δυστυχώς, η σκληρή πραγματικότητα είναι πως η Ευρώπη αρνείται να χρηματοδοτήσει διαστημικά project αντίστοιχου βεληνεκούς αυτού της SpaceX, λόγω του τόσο υψηλού ρίσκου και της αβέβαιης προοπτικής ανάπτυξης. Δεδομένης, λοιπόν, της έλλειψης επενδυτών, οι μόνες πιθανές υποστηρίκτριες είναι οι start-up εταιρείες, αρκεί να τις εμπιστευθεί η ESA. Και ναι, από ό,τι φαίνεται, οι Ευρωπαίοι θα είμαστε οι τελευταίοι στο φεγγάρι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Europe lacks ambition in space. We need to change it., Plus Ultra Space, διαθέσιμο εδώ
- Europe must be ambitious to stay ahead in the space race, says ESA, Euronews, διαθέσιμο εδώ
