Της Ζαφειρίας Πολυχρονιάδου,
Οι λέξεις «ιατρική», «ιατρός», «ίαση» προέρχονται όλες από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «ιάομαι– ιώμαι» που σημαίνει «θεραπεύω εξωτερικά τραύματα». Πέραν του συγκεκριμένου ρήματος οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν επίσης τα «θεραπεύω», «ιατρεύω», «ακέομαι–ούμαι» ή και το «επιμελούμαι». Επομένως, «γιατρός» είναι αυτός που θεραπεύει τους τραυματίες ή υπό μία πιο ευρεία έννοια αυτός που φροντίζει για την διάγνωση, την πρόληψη και την θεραπεία των ασθενών του.
Αυτήν την ετυμολογική και σημασιολογική ανάλυση την ξεκίνησα ορμώμενη από την ταινία “Patch Adams” και τον πραγματικό βίο και έργο του Dr. Hunter Patch Adams. Η ταινία συνιστά μία βιογραφική κωμωδία-δράμα γυρισμένη το 1998, ενώ τα γεγονότα εξελίσσονται την περίοδο του 1960 με 1970. Πρωταγωνιστής της ταινίας αποτελεί ο Hunter Adams, ο οποίος βρίσκεται σε μία ψυχιατρική κλινική ύστερα από απόπειρα αυτοκτονίας και η διαμονή του εκεί θα αποτελέσει κίνητρο, ώστε να συνειδητοποιήσει τι πραγματικά θέλει να κάνει στην ζωή του και να εγγραφεί σε μία ιατρική σχολή από την οποία και θα αποφοιτήσει όντας αριστούχος. Αυτό που θα τον κάνει να διαφέρει από τους υπόλοιπους συμφοιτητές του και να ξεχωρίσει είναι το άσβεστο πάθος του να έρθει σε επαφή με τους νοσούντες της κλινικής του πανεπιστημίου και να τους βελτιώσει όπως μπορεί την ποιότητα ζωής τους και τις συνθήκες διαμονής τους στο νοσοκομείο. Αυτό θα τον οδηγήσει σε ρήξη με τον διευθυντή του νοσοκομείου, ο οποίος είναι μάλιστα και πρύτανης του πανεπιστημίου με κίνδυνο την αποβολή του από εκεί.
Πρόκειται για μία ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα ταινία με άκρως συγκινητικό μήνυμα ο κορμός της οποία βασίζεται στην πραγματική ιστορία του πρωταγωνιστή με ορισμένες, όμως, παρεκκλίσεις, οι οποίες και επέφεραν αρκετές αρνητικές κριτικές, ακόμη και από τον ίδιο τον Patch Adams. Ορισμένοι επέκριναν το έντονο χιουμοριστικό στοιχείο που την περιέβαλε, καθώς επίσης και την σκιαγράφηση του πρωταγωνιστικού χαρακτήρα. Προσωπικά, θεωρώ πως ο Robin Williams ανταποκρίθηκε αξιοπρεπώς στον ρόλο που του ανατέθηκε, καταφέρνοντας τόσο να μας αγγίξει με την ηθική δεοντολογία του σχετικά με την αντιμετώπιση των ασθενών όσο και να μας διασκεδάσει με το χιούμορ του.
Ας περάσουμε τώρα και στον πραγματικό Dr. Hunter Patch Adams. Γεννημένος στις 28 Μαίου 1945 επαγγέλλεται γιατρός, κοινωνικός ακτιβιστής, συγγραφέας και κλόουν. Όταν ήταν περίπου 16 ετών, τον στιγμάτισε έντονα ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα του και έτσι διέπραξε όντως μία απόπειρα αυτοκτονίας, ζητώντας στα 17 του χρόνια να εισαχθεί σε μία ψυχιατρική κλινική. Εκεί ήρθε σε επαφή με την ανθρώπινη μοναξιά και βοηθώντας ορισμένους ασθενείς της κλινικής να νοιώσουν καλύτερα, πήρε την απόφαση να γίνει γιατρός και να ενταχθεί σε μία ιατρική σχολή. O Dr. Adams έχει ο ίδιος αναπτύξει μία ιδιαίτερη ανθρωπιστική δράση, παραδίνοντας ομιλίες σε πολλά πανεπιστήμια και κάνοντας επισκέψεις σε ορφανοτροφεία και σε προσφυγικούς καταυλισμούς. Την όποια δημοσιότητα διαθέτει την χρησιμοποιεί με σκοπό να διευρύνει την φήμη του κέντρου υγείας του, με στόχο να προσέλθουν επαγγελματίες υγείας για να εργαστούν στον χώρο του και να προσφέρουν την βοήθεια τους αλλά κυρίως να αποτελέσει πόλος έλξης για τον οποιοδήποτε μη προνομιούχο που δεν μπορεί να καλύψει τα νοσοκομειακά και ασφαλιστικά έξοδα της χώρας που διαμένει. Μάλιστα, επιχείρησε και συνεχίζει να επιχειρεί να αλλάξει το επίπονο οικονομικά σύστημα υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών.
Την δεκαετία του 1970 με τη βοήθεια ορισμένων φίλων και συμφοιτητών του κατάφερε και ίδρυσε ένα κέντρο υγείας ονομαζόμενο “Gesundheit!”, στο οποίο άτομα από όλον τον κόσμο μπορούν να πάνε για ιατρική περίθαλψη χωρίς να καταβάλουν το οποιοδήποτε χρηματικό ποσό. Λόγω της έλλειψης σημαντικών χρηματικών πόρων μέχρι και σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως το νοσοκομειακό κέντρο, όμως αυτό δεν αποτέλεσε ποτέ έως τώρα παράγοντα αποθάρρυνσης.
Τα ιδεώδη πάνω στα οποία βασίζεται όλο του το έργο είναι τα εξής: Η πεποίθηση πως το δικαίωμα στην υγεία είναι πανανθρώπινο και αναφαίρετο και κανένας δεν θα έπρεπε να υποχρεούται να πληρώνει αδρά για αυτό το σπουδαίο αγαθό της υγείας. Επίσης, πέραν της ιατρικής και επιστημονικής βοήθειας που οφείλει να προσφέρει ο εκάστοτε γιατρός σημαντική είναι επίσης και η ψυχική υγεία του ασθενούς, η οποία μπορεί να βελτιωθεί εξαιρετικά με την ευεργετική επίδραση του γέλιου. Ακόμη, οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τον εκάστοτε ασθενή ξεχωριστά και ατομικά, δηλαδή να εφαρμόζεται μία εξατομικευμένη ιατρική, η οποία δεν «τσουβαλιάζει» όλους τους ασθενείς σαν μία άμορφη μάζα. Ο κάθε ασθενής έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και με βάση αυτά θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται και να του δίνονται οι θεραπείες. Τέλος, η εχεμύθεια μεταξύ γιατρού και ασθενούς είναι καθοριστικής σημασίας και πάνω σε αυτήν πρέπει να χτίζεται μία σχέση εμπιστοσύνης.
Το πιο συγκλονιστικό είναι πως όλη αυτή η προσπάθεια δεν στηρίχθηκε ούτε σε χρηματοδοτήσεις οργανισμών, ούτε στα έσοδα της ταινίας, αλλά μονάχα στην δουλειά των δημιουργών της και στους γιατρούς που πλαισιώνουν το κέντρο υγείας. Επρόκειτο για ένα αγαστό όραμα που προσπαθεί να επιβιώσει στις σύγχρονες καπιταλιστικές και κερδοφόρες κοινωνίες.
Όπως κάθε επάγγελμα έτσι και αυτό του γιατρού έχει την δική του δεοντολογία, ορισμένους δηλαδή κανόνες ηθικής τους οποίους ο επαγγελματίας πρέπει να ενστερνίζεται και να εφαρμόζει καθ’ όλη τη διάρκεια εφαρμογής του επαγγέλματος του. Στην περίπτωση της ιατρικής, η δεοντολογία εφαρμόζει στον λεγόμενο Όρκο του Ιπποκράτη. Ο όρκος αυτός συντάχθηκε περίπου τον 4ο αιώνα π.Χ. και πραγματεύεται θέματα τόσο αληθινά και ηθικά σωστά, που μέχρι και σήμερα γιατροί όλου του κόσμου ορκίζονται με αυτόν τον τρόπο για να αποφοιτήσουν από τις σχολές τους. «Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε. Ὁμοίως δὲ οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω. Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν», δηλαδή, «Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Ούτε θα δίνω θανατηφόρο φάρμακο σε κάποιον που θα μου το ζητήσει, ούτε θα του κάνω μια τέτοια υπόδειξη», αναφέρει. Κατ’ εμέ, το πιο σημαντικό χωρίο του Όρκου του Ιπποκράτη, καθώς συνιστά την ουσία του επαγγέλματος της ιατρικής.
Γνωρίζουμε πολύ καλά πως το επάγγελμα του γιατρού προϋποθέτει και απαιτεί εξονυχιστική γνώση του αντικειμένου, αδιάκοπη μελέτη, όπως επίσης και εξαντλητικά ωράρια. Ένας γιατρός οφείλει να είναι σε ετοιμότητα και εγρήγορση για να μπορεί να ανταποκριθεί στην οποιαδήποτε περίπτωση ασθενούς, με στόχο την βελτίωση της υγείας του. Η υγεία, όμως, δεν περιορίζεται απλά στην σωματικήμ αλλά επεκτείνεται στην ψυχική, τη νοητική και την κοινωνική. Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό ο γιατρός να μπορεί να καλύψει όλες της πτυχές της υγείας ενός ασθενούς, καθώς συνίστανται αλληλένδετες και απαρτίζουν αυτό που αποκαλούμε ποιότητα ζωής και είναι εξίσου ή και περισσότερο σημαντική με την βελτίωση του προσδόκιμου ζωής.
Δυστυχώς, με βάση τα τρέχοντα γεγονότα παρατηρούμε να καταπατείται διά πυρός και σιδήρου η ιατρική και όχι μόνο δεοντολογία από τους ίδιους τους επαγγελματίες υγείας. Και ιδιαιτέρως τώρα που θα έπρεπε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή και περίοδο να βρίσκονται δίπλα στον ασθενή και άνθρωπο και όχι στις αμφίβολης αξιοπιστίας κυβερνητικές αποφάσεις. Καταπατούνται ανθρώπινα δικαιώματα, νόμοι, αξίες και συντάγματα και σε μία τέτοια περίοδο επιβεβλημένου σκοταδισμού ο Όρκος του Ιπποκράτη λειτουργεί ως φάρος ελπίδας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ σε κάτι που είχε αναφέρει ο καθηγητής φαρμακολογίας κ. Δημήτριος Κούβελας σε μία πρόσφατη συνέντευξη του: «Η ιατρική είναι πεπερασμένη και δεν μπορεί να τους κάνει όλους καλά. Ο γιατρός όμως μπορεί να τους κάνει όλους να νοιώσουν καλύτερα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Patch Adam’s (1998), IMDb.com, διαθέσιμο εδώ.
- Patch Adams (1998), chasingthefrog.com, διαθέσιμο εδώ.
- About the Gesundheit! Institute, patchadams.org, διαθέσιμο εδώ.
- ‘Patch Adams’: Take Two Giggles, Twice Daily, and Physician, Squeal Thyself, διαθέσιμο εδώ.
