Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,
Η πρώτη φάση της δίκης για την ιδρυτή της εταιρείας Theranos, Elizabeth Holmes, έχει ήδη ξεκινήσει, με πρώτο σταθμό την επιλογή των ενόρκων σε δικαστήριο του San Jose, στην California. Η κυρία Holmes έχει καταδικαστεί με 6 κατηγορίες για απάτη, που συνδέονται με την startup ιατρική της επιχείρηση, η οποία πλέον ανήκει στο παρελθόν. Ωστόσο, η δίκη είχε αναβληθεί 4 φορές λόγω προσωπικών κωλυμάτων και πανδημίας.
Η Theranos είχε αποκτήσει αξία 10 δις. δολαρίων πριν παρουσιαστούν εκθέσεις από την Wall Street Journal και άλλους φορείς, που αποκάλυπταν ότι η εταιρεία παραποιούσε σε τεράστιο βαθμό την λειτουργικότητα των τεχνολογιών που συνέθεταν τον πυρήνα της. Το υπουργείο Δικαιοσύνης των Η.Π.Α., κατηγόρησε την κυρία Holmes, καθώς και τον πρώην σύντροφό της και co-president, Ramesh “Sunny” Balwani, ότι εξαπάτησαν τόσο τους καταναλωτές που αγόρασαν και έκαναν χρήση των τεστ, όσο και τους επενδυτές που ήταν πεπεισμένοι για την κερδοφορία του ιατρικού project.
Η κυρία Holmes δημιούργησε την εταιρεία σε ηλικία 19 ετών, το 2003, και σύντομα ύστερα παράτησε το Πανεπιστήμιο του Stanford. Προσέλαβε τον κύριο Balwani το 2009 και κατάφερε να συγκεντρώσει ποσό μεγαλύτερο των 700 εκ. δολάρια από επενδυτές, κορυφώνοντας την αξία της Theranos στα 9 δις. δολάρια. Η εταιρεία με βάση το Palo Alto, Calif. σύναψε συμφωνίες με την Walgreens και την Safeway για την διανομή των μηχανημάτων της για αιματολογικούς ελέγχους στην αγορά. Κατάφερε ακόμη να ενσωματώσει αξιωματούχους, γερουσιαστές και επαγγελματίες υψηλού κύρους στο διοικητικό της συμβούλιο. Σύμφωνα με δηλώσεις της κυρίας Holmes, σε συνέδριο το 2014, είχαν καταφέρει να αναπροσδιορίσουν την παραδοσιακή διαδικασία ιατρικών ελέγχων, χωρίς να υπάρχει ανάγκη για την χρήση βελονών.
Το 2015 ωστόσο, η Wall Street Journal δημοσίευσε μία σειρά αποκαλυπτικών εγγράφων που αμφισβητούσε την αποτελεσματικότητα των μηχανημάτων της Theranos. H αυστηροποίηση και ο αυξημένος σκεπτικισμός από την πλευρά των regulators και των επενδυτών, ανέδειξε περαιτέρω προβλήματα και κατηγορίες για απάτη, οδηγώντας σε αστικές αγωγές από την Securities and Exchange Commission και πολλαπλές αγωγές από φυσικά και νομικά πρόσωπα-επενδυτές.
Η έκθεση του κατηγορητηρίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης που δημοσιεύτηκε το ίδιο έτος, κατηγορούσε την κυρία Holmes και τον κύριο Balwani ότι παρουσίαζαν στους επενδυτές της Theranos ότι τα αιματοληπτικά τους μηχανήματα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν ένα πλήρες εύρος κλινικών ελέγχων, χρησιμοποιώντας λίγο αίμα από το δάχτυλο του υποκειμένου, ακόμη και αν οι ίδιοι γνώριζαν πολύ καλά ότι τα μηχανήματα είχαν περιορισμένες δυνατότητες, ήταν αργά και αναξιόπιστα. Η έκθεση κατέγραφε επίσης τους ισχυρισμούς των δύο CEO για φανταστικούς τζίρους που άγγιζαν το 1 δις. δολάρια, ενώ το 2015 κατάφεραν να φτάσουν μόνο μερικά εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια.
Πίσω στο τεχνικό κομμάτι της δίκης, οι ειδικοί εκτιμούν από τις πρωταρχικές ενδείξεις ότι θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να βρεθούν ένορκοι, για μία υπόθεση με τόσο μεγάλη προβολή, που αναμένεται να χρειαστεί εβδομάδες για να ολοκληρωθεί. Δεκάδες ένορκοι απορρίφθηκαν πριν αρχίσουν οι διαδικασίες, αφού είχαν συμπληρώσει ερωτηματολόγια που αφορούσαν την έκθεση τους στα ΜΜΕ και τον βαθμό της ηθικής και φυσικής τους ανάμειξης στο περιεχόμενο της δίκης.
Η υπόθεση της κυρίας Holmes έχει ταράξει τα νερά, καθώς αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα της νοοτροπίας εκατοντάδων start-ups της Silicon Valley: “fake it till you make it”, που έχει προσφέρει τεράστια περιουσία και δύναμη σε ουκ ολίγους ερασιτέχνες της περιοχής.
H γραμμή υπεράσπισης της πολιτείας, επιθυμεί να συγκεντρώσει την προσοχή στην δραστηριότητα της Theranos, προσπαθώντας να αποκλείσει τα επιχειρήματα των δικηγόρων της Holmes περί συνήθους πρακτικής των υπερβολικών δηλώσεων των startups προκειμένου να συγκεντρώσουν κεφάλαια και επενδυτές. Παρ’ όλα αυτά ο δικαστής Davila ανακοίνωσε ότι θα δεχθεί γενικά σχόλια πάνω στο ζήτημα.
Η δίκη ωστόσο θα εκτυλιχθεί αποκλειστικά γύρω από ένα πρόσωπο. To ερώτημα όμως παραμένει το εξής: Η κυρία Holmes ήταν μία δολοπλόκα, υποκινούμενη από την απληστία και την εξουσία της, ή μία αφελής που πίστεψε το ίδιο της το ψέμα και χειραγωγήθηκε από τον κύριο Balwani; Η Holmes αναμένεται να ακολουθήσει μία τακτική άμυνας γνωστή ως Svengali, ισχυριζόμενη ότι ο ρόλος της στη σκευωρία της Theranos επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από μία κακοποιητική και εκβιαστική σχέση με τον Balwani. Οι δικηγόροι της υπεράσπισης ενδέχεται να παρουσιάσουν επιστημονική κατάθεση που να επιβεβαιώνει την ψυχική της κατάσταση και την επιρροή της ανωτέρω σχέσης.
Τον προηγούμενο χρόνο ο δικαστής Edward Davila, της επαρχίας της βόρειας California, συμφώνησε να διεξαχθούν ξεχωριστές δίκες για τις υποθέσεις των κυρίων Holmes και Balwani. Η κίνησή του ήταν αρκετά ασυνήθιστη, σύμφωνα με νομικούς, καθώς επιτρέπει στους πρώην συνεργάτες και συντρόφους να κατηγορήσει ο ένας τον άλλον χωρίς την δυνατότητα απάντησης.
Η υπόθεση άλλωστε εδράζεται στην γνώση της κυρίας Holmes για τις ελλείψεις των αιματοληπτικών μηχανημάτων. Οι δικηγόροι της θα μπορούσαν να διαφωνήσουν ότι υπήρξε απλά το δημόσιο πρόσωπο της εταιρείας ενώ ο κύριος Balwani και άλλοι διαχειρίζονταν το τεχνολογικό κομμάτι. Θα μπορούσαν ακόμη να υποστηρίξουν ότι οι εκλεπτυσμένοι επενδυτές που πίστεψαν στην κυρία Holmes, θα έπρεπε να έχουν κάνει πιο λεπτομερή έρευνα για την Theranos. Τέλος, θα ήταν δυνατόν να ισχυριστούν ότι η κατηγορούμενη παρασύρθηκε στο πανδαιμόνιο της υπερβολής των εταιρειών της Silicon Valley, ακολουθώντας απλώς μία αρκετά φιλόδοξη αποστολή. Εάν καταδικαστεί, η κυρία Holmes, 37 ετών, αντιμετωπίζει έως και 20 χρόνια φυλάκισης.
Σύμφωνα με τα προδικαστικά έγγραφα, οι ένορκοι αναμένεται να γίνουν μάρτυρες καταθέσεων γιατρών που χρησιμοποίησαν τα μηχανήματα σε ασθενείς τους, και ασθενών που έλαβαν παραπλανητικά αποτελέσματα από την Theranos. Ενδεικτικά περιλαμβάνονται μία γυναίκα της οποίας οι εξετάσεις εσφαλμένα υποδείκνυαν αποβολή, παρά την υγιή εγκυμοσύνη της, ένας άνδρας που του παρουσιάστηκε λανθασμένα ότι πάσχει από καρκίνο του προστάτη και δύο ακόμη που βρέθηκαν θετικοί στον HIV, όντας στην πραγματικότητα αρνητικοί.
Ωστόσο, οι δικηγόροι της κυρίας Holmes αιτήθηκαν να μειωθεί σημαντικά η βαρύτητα των καταθέσεων των ασθενών, λέγοντας ότι τέτοιου είδους ανέκδοτα δεν είναι αντιπροσωπευτικά των στατιστικών χιλιάδων τεστ που διεξήγαγε η Theranos. Ακόμη, ενώ οι ασθενείς επιτρέπεται να μοιραστούν την εμπειρία τους με τις αποπροσανατολιστικές διαγνώσεις, θα τους απαγορευτεί να αναφερθούν στην ψυχική οδύνη που ενδεχομένως υπέστησαν όταν έλαβαν τα λανθασμένα αποτελέσματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Schemer or Naïf? Elizabeth Holmes Is Going to Trial”, διαθέσιμο εδώ
- “Elizabeth Holmes on trial: jury selection begins for Theranos founder”, διαθέσιμο εδώ
- “The Theranos Trial: Elizabeth Holmes, the Charges and What Else to Know”, διαθέσιμο εδώ
