Της Μυρτώς Ιωάννου,
Η Καμπούλ, η πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, απέχει από την Αθήνα περίπου 5.500 χιλιόμετρα. Είναι αυτή η απόσταση αρκετά μεγάλη ώστε να αποστασιοποιήσει και εμάς τους ίδιους από όσα συμβαίνουν εκεί; Είναι, μήπως, ανούσιο να κάνουμε συζητήσεις επί συζητήσεων για το τι συμβαίνει στην πολύπαθη χώρα, αφού το πιθανότερο είναι να μην μπορούμε να βοηθήσουμε πρακτικά; Χιλιάδες χιλιόμετρα λοιπόν. Απόσταση θρησκευτικών και πολιτικών ιδεολογιών, γλώσσας, κουλτούρας, ευκαιριών. Άνθρωποι σαν και εμάς που τυχαία γεννήθηκαν αλλού. Διάβασα αυτές τις μέρες σε πολλά site ότι «είναι πλέον δεδομένο, πως οι άνθρωποι στο Αφγανιστάν, ειδικά οι γυναίκες, δεν θα περάσουν καλά» και σκεφτόμουν πόσο απέχει το να μην περνάς καλά σε δύο διαφορετικούς κόσμους, τον δικό μας και τον δικό τους.
Στον δικό τους μακρινό κόσμο, λίγες μέρες πριν, στις 15 Αυγούστου, ανέλαβαν την εξουσία και πάλι οι Ταλιμπάν. Κυβερνούσαν το Αφγανιστάν από το 1996 έως και το 2001, οπότε μπορούμε να πούμε πως έχουμε ένα ισχυρό και σκληρό δείγμα του τρόπου δράσης τους, παρά τις διαπιστεύσεις τους ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι Ταλιμπάν στηρίζουν το κίνημά τους στην αυστηρή εφαρμογή της Σαρία, έχουν βαθιά ριζωμένες τις αντιλήψεις που τους οδήγησαν 20 χρόνια πριν σε βάρβαρες πρακτικές, οι οποίες δεν έχουν αλλάξει. Οι εικόνες που έρχονται από τα διεθνή μέσα άλλωστε δεν είναι καθησυχαστικές. Και αν μιλάμε για ένα ημίφως στο απόλυτο σκοτάδι, σίγουρα αυτό δεν αρκεί για ένα φωτεινό μέλλον. Τι σημαίνει, όμως, να είσαι γυναίκα στο Αφγανιστάν;
Είναι δύσκολη η αφετηρία αυτής της σκέψης για έναν άνθρωπο που έχει γεννηθεί, μεγαλώσει και διαμορφωθεί στον δυτικό κόσμο. Και για μένα, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να δω με τα μάτια ενός κοριτσιού που υπάρχει κάπου εκεί έξω με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής και που ίσως η δική μας ζωή, οι δικές μας ελευθερίες, του φαίνονται ξένες και τρομακτικές. Υπάρχουν όμως κάποιες πρακτικές που ξεπερνούν τον διχασμό Δύση-Ανατολή, ξεπερνούν θα έλεγα, την ίδια την ανθρώπινη φύση, ιδίως όταν καθίστανται υποχρεωτικές, χωρίς το δικαίωμα της επιλογής να υπάρχει στο τραπέζι.
Αν είσαι γυναίκα υποχρεούσαι να φοράς μπούργκα, έναν χιτώνα που καλύπτει το ανθρώπινο σώμα από το κεφάλι έως τα πόδια, αφήνοντας ελεύθερα μόνο τα μάτια, και πολλές φορές ούτε και αυτά. Δεν φοράς ποτέ τακούνια, απεκδύεσαι κάθε τι που φανερώνει μία ρανίδα θηλυκότητας. Η φωνή σου δεν πρέπει να ακούγεται σε δημόσιους χώρους, οπότε ή δεν μιλάς ή μιλάς χαμηλόφωνα. Δεν μπορείς να βγεις από το σπίτι χωρίς τη συνοδεία αρσενικού μέλους της οικογένειάς σου και φυσικά ούτε να οδηγήσεις. Τα παράθυρα του σπιτιού σου είναι καλυμμένα για να μην μπορεί κανείς να σε δει μέσα στο σπίτι. Φωτογραφίες σε κάδρα, βιβλία, περιοδικά απαγορεύονται. Δεν πας σχολείο, δεν επιτρέπεται να εργάζεσαι, μπορεί να εξαναγκαστείς σε γάμο ως αντάλλαγμα για έγκλημα ή σε γάμο με μέλος των Ταλιμπάν όπως συνηθίζεται. Αν αρρωστήσεις, ίσως να μην μπορεί να σε περιθάλψει κάποιος γιατί οι επιστήμονες υγείας είναι άνδρες και δεν επιτρέπεται να σε αγγίξουν. Είσαι αόρατη. Μέσα στο σπίτι, στον δρόμο. Για τον άνδρα, την κοινωνία, τις άλλες χώρες. Ίσως και για σένα την ίδια.
Σκέφτεσαι πως αυτές οι εικόνες προβάλλουν μπροστά σου σαν ταινία που δύσκολα αντέχεις να δεις; Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σκληρή. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 90% των γυναικών έχει βιώσει τουλάχιστον μία μορφή ενδοοικογενειακής βίας, η οποία είναι ευρέως ανεκτή και πολλές φορές γίνεται δημόσια και ακόμη χειρότερα υπάρχουν πολλές γυναίκες που θεωρούν αποδεκτή τη βία από τον σύζυγό τους. Περίπου 200 γυναίκες τον χρόνο σκοτώνονται στις λεγόμενες δολοφονίες τιμής από κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο που κατά συντριπτική πλειοψηφία ποτέ δεν τιμωρείται. Ξυλοδαρμοί και λιθοβολισμοί είναι πρακτικές καθημερινές. Τα κορίτσια συνηθίζουν από μικρά σε αυτές τις εικόνες, τόσο που τους είναι οικείες όταν οι ίδιες τις ζουν, τολμώ να πω ίσως και λογικές.
Οι γυναίκες στο Αφγανιστάν δεν πλήττονται τώρα για πρώτη φορά, ούτε απολάμβαναν ποτέ τα δικαιώματα που εμείς εδώ θεωρούμε (ορθώς) δεδομένα και που έχουμε κερδίσει με κόπο. Μετά την ανεξαρτησία της χώρας από την Μεγάλη Βρετανία το 1919, οι Αφγανές κλήθηκαν να απολαύσουν τις πρώτες ελευθερίες, τόσο στην προσωπική τους ζωή, όσο στην εργασία και στην εκπαίδευση. Με το Σύνταγμα του 1964, αναγνωρίζεται επίσημα για πρώτη φορά η φυλετική ισότητα που στην πράξη εφαρμόζεται μόνο στις πόλεις, η επαρχία παραμένει σε μία εποχή σκοταδισμού. Περίπου δέκα χρόνια μετά, ανέρχεται στην εξουσία το κομμουνιστικό κόμμα και οι γυναίκες γνωρίζουν πρωτόγνωρες ελευθερίες, όπως ήταν η υποχρεωτική πλέον εκπαίδευση, η ελευθερία στην επιλογή συντρόφου και καριέρας. Το 1992, έρχονται οι Ταλιμπάν και τα χαμόγελα στα πρόσωπα των γυναικών, σβήνουν και παύουν πλέον -κατά κυριολεξία- να φαίνονται. Η ανάσα που δόθηκε με την επέμβαση των Η.Π.Α. δεν ήταν αρκετή για το ξεκίνημα μιας νέας σελίδας για τη χώρα.
Δεν είναι σωστό να θέλουμε να επιβάλλουμε στο Αφγανιστάν έναν τρόπο ζωής που δεν ταιριάζει με την νοοτροπία, την θρησκεία, τα ήθη και τις παραδόσεις της περιοχής, στον βωμό του δυτικού τρόπου σκέψης. Η κάθε γυναίκα μπορεί και πρέπει να φοράει ό,τι θέλει, ακόμη και αν αυτό είναι η μπούργκα. Αρκεί να είναι δική της επιλογή και όχι ένας απαρχαιωμένος υποχρεωτικός περιορισμός που σε περίπτωση παράβασης του, το τίμημα είναι ανυπολόγιστο. Και ας μην ξεχνάμε ότι τα 2/3 του γυναικείου πληθυσμού στο Αφγανιστάν είναι κάτω των 30. Οι σύγχρονες Αφγανές δεν γνωρίζουν τι σημαίνει να μην φοράς ό,τι θες, να μην μπορείς να σπουδάσεις, να εργαστείς ή να βγεις έξω. Τώρα, θα χρειαστεί να το μάθουν. Και τώρα έχουν το βάναυσο συναίσθημα της γνώσης του άλλου τρόπου ζωής.
Οι γυναίκες, έχουν τη δική τους φωνή, σε κάθε χώρα, σε κάθε γλώσσα, σε κάθε πολιτισμό. Αρκεί να τις ακούσουμε ή να τις βοηθήσουμε να ακουστούν όσο το δυνατόν πιο μακριά.
ΥΓ: «Οι εξτρεμιστές φοβούνται τα βιβλία και τα μολύβια. Τους φοβίζει η δύναμη της μόρφωσης και οι γυναίκες. Φοβούνται τις γυναίκες. Η δύναμη της γυναικείας φωνής τους τρομάζει.» – Μαλάλα Γιουσαφζάι, 23 ετών, θύμα επίθεσης των Ταλιμπάν το 2012, ακτιβίστρια και κάτοχος του Νόμπελ Ειρήνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αφγανιστάν: Η ιστορία των γυναικείων δικαιωμάτων στη χώρα που επιστρέφει στον σκοταδισμό, harpersbazaar.gr, διαθέσιμο εδώ
- Women in Afghanistan, en.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
